2542-11-27 พุทธสถานเหยินเต๋อ จ.ลำปาง

PDF 2542-11-27-เหยรินเต๋อ #21.pdf

วันเสาร์ที่ ๒๗ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๒    พุทธสถานเหยินเต๋อ  ลำปาง
สาธุชนกราบขอประทานพระโอวาทชี้แนะ

ยืนอยู่บนความคาบเกี่ยวดีแลชั่ว อย่าเมามัวหลงถลำมากกว่านี้
ชีวิตหนึ่งแสนสั้นคิดให้ดี ขอให้มีปัญญาโคมนำทาง

เราคือ
องค์ประธานคุมสอบสามภูมิ รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่พุทธสถานเหยินเต๋อ  เคียมคัล
องค์มารดา ถามเมธีน้องชายหญิงเกษมฤๅ
ขอทุกคนจิตสงบฟังคำเรา   ฮวา ฮวา

ปลูกสิ่งใดได้สิ่งนั้นบุญแลกรรม การกระทำย่อมส่งผลมิละเว้น
ในชาตินี้เบนทิศมาสู่บำเพ็ญ ความลำเค็ญเพื่อสอบใจท่านเมธี
เข้าตามตรอกออกตามประตูเถิด คนประเสริฐพฤติกรรมสง่ายิ่ง
รู้บำเพ็ญซ่อมแซมใจน้องคนจริง อย่าประวิงเพราะเวลาไม่เคยพอ
อันความดีให้หมั่นสร้างทางราบรื่น บางคนขื่นการบำเพ็ญยากแท้หนอ
รากแห่งบุญต้องตั้งใจหมั่นคอยต่อ มิฉะนั้นขาดวันใดรอวันระทม
น้องชายหญิงอย่าสงสัยให้มากนัก ควรตระหนักชีวิตนี้เพื่ออะไร
คนที่คิดจะเดินสู่หนทางไกล ภายในใจต้องมีจุดหมายจริง
อันเวลาสามวันประชุมธรรม ขอน้องจำมาให้ครบทำให้ได้
ในยามนี้ฟ้าดินโปรดโอกาสใหญ่ ภพมนุษย์โชคดีไซร้อย่าปล่อยไป
ในยุคสามการบำเพ็ญในสังคม อย่าได้หลงคารมอันหวานหู
ทุกเวลาฟ้าดินคอยเฝ้าดู ฟ้าดินรู้ตนเองรู้ทำแต่เรื่องดี
การมุ่งมั่นทางนี้ใจตรงเที่ยง อย่าเอนเอียงหากิเลสเป็นเรื่องใหญ่
มนุษย์นี้เห็นหน้าไม่รู้ใจ จงตั้งใจบำเพ็ญตนสะอาดดี
ระมัดระวังคำพูดการกระทำ อ่อนน้อมนำกายใจดั่งคนเขลา
เพื่อได้พ้นเกิดตายปัญญาเชาวน์ ฟื้นฟูใจดวงเก่าขึ้นมานำ
ปฏิบัติงานธรรมะต้องรอบคอบ หินหยกลอบคัดเลือกแล้วกำมือหนึ่ง
ขอให้น้องตรวจสอบใจใฝ่เข้าถึง ใช้อารมณ์เป็นใหญ่จึงรอวันพัง
สยบอายตนะ ในนอกให้วิจิตร ประตูปิดไม่ต้องเสียใจภายหลัง
ในครานี้มีบุญสามวันฟัง ศรัทธาตั้งความเข้าใจจึงตามมา
จงรักษาพุทธระเบียบอย่างเคร่งครัด รู้กำจัดความขรุขระใจตนหนา
หมั่นก้าวเท้าตามรอยอริยา วันข้างหน้าตนเป็นผู้กำหนดเอง
ในวันนี้ขอกล่าวความเพียงเท่านี้ น้องเมธีอย่าหละหลวมให้เห็น
ในเวลาสั้นสั้นเริ่มบำเพ็ญ ขอเยือกเย็นค่อยศึกษารู้เข้าใจ
ศิษย์พี่นั้นจดคะแนนยืนคุมชั้น จรดวางพู่กันลง

ฮวา  ฮวา  หยุด


วันเสาร์ที่ ๒๗ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๒ 
พระโอวาทท่านอว๋าอวาเซียนหนวี่

ทะเลหยั่งลงลึกคณาได้ แต่ใจคนสุดหยั่งได้หาสิ้นสุด
มีชีวิตแสวงหารูปนามสมมุติ ตราบสิ้นสุดลมหายใจจึงรู้พอ

เราคือ
อว๋าอวาเซียนหนวี่ รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่พุทธสถาน แฝงกายกราบ
องค์มารดาแล้ว ถามพุทธะน้อยน้อยทุกคนสบายดีไหม

พุทธจิตดั่งนาข้าวกว้างสุดตา ปลูกต้นกล้าคุณธรรมประเสริฐศรี
หวั่นมนุษย์ปล่อยอนุสัย เข้าแทนที่ แก้ทันทีด้วยไม่ติดใจอาวรณ์
โมหะเปรียบดั่งไฟเชื้อคือเหตุ อาสวกิเลส เปรียบหญ้าเปรียบไฟสุมขอน
ตฤณชาติ ไร้รากแก้วแล้วสิ้นม้วยมรณ์ ชีวิตดั่งเหมือนคนถอนใจมุทิน 
ใจประชาพื้นเดิมล้วนงดงาม เผลอปลูกความเคยตัวไม่ถวิล
ขาเหยียบดินใจทะยานปักษา บิน สบายชินนานมาข้อควรระวัง
ปรักปรำต่างคนต่างเสียต่างสับสน อัตตามีต่างคนถึงอคติฝั่ง
ละเหี่ยเพลียไม่ลืมธรรมประชาฟัง พึงแก้หนาหน้าหลังรอบคอบดี
จับไม่ปล่อยทั่วใจอันซับซ้อน ลุกลามไปเดือดร้อนเมื่อไร้สติ
ไม่หวนมาอยู่อย่างเดิมปิติ อนัญคติ มองย้อนอย่าเข้าข้างตน
มานะมองส่องตนอย่างรู้สำคัญ บำเพ็ญหวั่นตายน้ำตื้นพาสับสน
ต้นใสรอปลายขุ่นอย่างอดทน สายน้ำต่างไม่ใสจนอนัตตา 


พระโอวาทท่านอว๋าอวาเซียนหนวี่

คนอยู่เยอะๆ จะได้รู้สึกอบอุ่น คนอยู่น้อยๆ รู้สึกเงียบเหงาวังเวง ใช่หรือเปล่า (ใช่)  ต้องมีคนเยอะๆ  
วันนี้ท่านมาทำอะไรกัน (ประชุมธรรม)  มานั่งฟังธรรมะใช่หรือเปล่า ยังไม่เรียกว่าปฏิบัติ เพราะว่านั่งเฉยๆ ยังไม่ได้ทำอะไรเลย อย่างนี้เรียกว่ามาฟังธรรมะใช่ไหม (ใช่)  แล้วได้ธรรมะไปบ้างหรือเปล่า หรือว่าได้แต่ความเบื่อ ความง่วง เดี๋ยวให้ทำโน่น ทำนี่ อย่างนั้นหรือเปล่า (ไม่ใช่)  บางคนบอกว่าใช่  พอบอกจะกินข้าว ทำไมต้องยกจานข้าวด้วยนะ ยกไปก็พูดไปแต่ใจก็คิดว่ากว่าจะได้กินทำไมช้าอย่างนี้  คิดอย่างนั้นหรือเปล่า  กินข้าวทั้งทีก็ต้องรู้จักมีจิตสำนึกคุณ ใช่ไหม (ใช่)  เกิดเป็นคนทั้งทีถ้าไม่รู้จักสำนึกบุญคุณคน  คนนั้นก็ไม่น่าจะเรียกว่าคน ใช่หรือเปล่า (ใช่)  เราว่าแรงไปไหม (ไม่แรง)
อย่าเพิ่งสงสัยว่าเราเป็นใคร เดี๋ยวเราก็บอกเองว่าเราชื่ออะไร   ตอนนี้ก็คิดเสียว่าเรามาคุยกันดีไหม (ดี)  แล้วเราจะคุยกันเรื่องอะไรดี  อยู่ห้องพระก็ต้องคุยเรื่องพระ เรื่องธรรมะ ใช่ไหม (ใช่)  ไม่ใช่อยู่ห้องพระแล้วจับเข่าคุยนินทาคนโน้นคนนี้ ดีหรือเปล่า (ไม่ดี)  ฉะนั้นมาห้องพระก็ต้องฟังธรรมะ ใช่หรือเปล่า (ใช่)  อยากดูทีวี ก็ไปดูทีวี  มานั่งตรงนี้อย่าคิดถึงทีวี  มานั่งนี่อย่าเพิ่งคิดถึงบ้าน เพราะมาถึงนี่ก็ต้องมาให้ถึงที่  ไม่ใช่มาถึงนี่แต่ใจ  ไปโน่นไปนี่ก็ไม่ถูก  อย่างนี้เค้าเรียกว่ามาไม่ได้ทั้งตัวและทั้งใจ ใช่ไหม (ใช่)  
“ทะเลหยั่งลงลึกคณาได้ แต่ใจคนสุดหยั่งได้หาสิ้นสุด”
ทะเลลึกแค่ไหน มนุษย์เราก็สามารถลงไปวัดจนได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  โลกจะกว้างใหญ่ยิ่งใหญ่เพียงใด เราก็สามารถไปสืบค้นเสาะหามาได้ แต่ใจเราลึกแค่ไหน มากเพียงใด มนุษย์เรากลับไม่เคยเข้าใจสักวันเดียว จริงไหม (จริง)  เพราะอะไร ทั้งที่อยู่ใกล้เพียงเท่านี้ แต่เรากลับเหมือนไม่เข้าใจอะไรเลย  ไม่เข้าใจแม้ตัวเอง ต้องให้คนอื่นมาบอกว่าเป็นอย่างนี้ ก็คิดว่าใช่นะ แต่พอคนอื่นบอกอย่างนี้ ก็คิดว่าเหมือนจะใช่นะ  ถามเข้าจริงๆ เราก็เหมือนจะใช่ไปเกือบหมดเลย  แล้วเรารู้หรือเปล่าว่าใจเราเป็นอย่างไร  ที่แท้จริงบางทีแทบจะไม่รู้เลย ใช่หรือไม่ (ใช่)  แล้วจะมีประโยชน์อะไรกับการเรียนรู้มากมายแต่ไม่รู้จักใจตนเอง มีประโยชน์ไหม (ไม่มี)  ถ้าไม่มี ป่านนี้ท่านคงไม่เรียนหนังสือกันหรอก ทุกคนต่างเลิกเรียนหมดใช่ไหม  ก็ต้องมีประโยชน์บ้างเหมือนกัน  
การเรียน เรียนเพื่ออะไร ไม่ใช่เรียนเพื่อแสวงหาแต่ภายนอก แต่บางครั้งต้องรู้จักย้อนกลับเข้ามาหาตัวตนเองใช่ไหม (ใช่)  บทเรียนที่เราเรียนรู้ก็มาจากประสบการณ์ชีวิตของคนรุ่นก่อนๆ เขาได้ค้นพบ เขาได้เข้าใจ  แล้วเขาก็เขียนเป็นตำราให้เราได้เรียนรู้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  เราก็เหมือนคนที่เดินตามรอยคนรุ่นก่อน แต่การจะตามรอยของคนรุ่นก่อนนั้น เอาแต่ย่ำตามรอยอยู่กับที่ได้ไหม (ไม่ได้)  ต้องมีก้าวหน้ากว่าเดิมด้วยใช่หรือไม่ (ใช่)  อย่างที่สำนวนปราชญ์กล่าวไว้ว่า “คลื่นลูกหลังต้องมาแรงกว่าคลื่นลูกหน้า”  ตอนนี้เรารู้สึกว่าเราเหนือกว่าลูกหลังไหม ทำไมกลับยิ่งถอยลงๆ  สิ่งที่ก้าวหน้ากลับเป็นรูปลักษณ์มากกว่า  แต่จิตใจกลับถอยลงๆ  วิทยาศาสตร์ก้าวหน้าแต่ใจกลับถอยลง อย่างนี้ดูไม่น่าจะถูก ใช่ไหม (ใช่)  
“มีชีวิตแสวงหารูปนามสมมุติ ตราบสิ้นสุดลมหายใจจึงรู้พอ”
เรามีชีวิตเราแสวงหากันทั้งนั้น ก็มีแค่สองอย่าง คือ รูปกับนาม ใช่หรือไม่ (ใช่)  รูปก็คือสิ่งที่จับต้องได้ นามก็คือสิ่งที่จับต้องไม่ได้  เราแสวงหาอยู่สองอย่างนี้  แต่หาเท่าไรก็เติมใจไม่เคยเต็ม เพราะอะไรถึงเติมไม่เต็ม เพราะใจเราเป็นกระเชอก้นรั่วก็ไม่ใช่ แต่เป็นเพราะว่าใจของมนุษย์ไม่มีที่สิ้นสุด ไม่มีจุดสุดท้ายของคำว่ารู้พอ ใช่หรือไม่ (ใช่)  
ชีวิตของคนเกิดมาเพื่อแสวงหาจนหมดลมหายใจ  เราหาจนเฮือกสุดท้าย  ก่อนตายเรายังต้องหาอีกว่าเราจะกลับทางไหน เราจะไปไหน ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ตอนมีชีวิตเรากลับไม่ถามตัวเอง เรากลับมัวไปหาโน่นหานี่ หาเงินทอง หาชื่อเสียง หาเกียรติยศ หาคนสวยๆ หาคนหล่อๆ เรากลับลืมหาทางที่แท้จริงของชีวิต ใช่หรือไม่ (ใช่)  มนุษย์เรานั้นหากเข้าใจสำนวนหนึ่ง  เราจะรู้จักว่าชีวิตนี้มีคุณค่า สำนวนนั้นก็คือ “ถ้าเราแสวงหาสืบเสาะ เราย่อมได้สิ่งนั้นมา แต่ถ้าเกิดเราทอดทิ้งละเลยเราย่อมสูญเสียไป” จริงไหม (จริง)  ชีวิตของมนุษย์แสวงหาอะไรกัน แล้วได้อะไรกัน (แสวงหาก็ได้แต่สิ่งว่างเปล่า)  ท่านหาและเข้าใจแล้วว่าหาไปแล้วจริงๆ ก็เหมือนว่างเปล่า แต่บางคนที่อายุยังน้อยคงคิดว่าไม่ว่างแน่ หาแล้วต้องได้ ไม่หาก็คือไม่ได้ แล้วเรามีชีวิตเราหาอะไรกันบ้าง (สัจธรรม)  สัจธรรมคือความเป็นจริงของชีวิต แต่ถ้านับตั้งแต่เกิดจนกระทั่งอายุเท่านี้เราหาสัจธรรมกี่นาที เราหาความเป็นจริงแห่งชีวิตกี่ชั่วโมง  ส่วนมากเราหา เราสืบค้น เราแสวงอะไร  เราหาก็หาแต่เงิน เราสืบค้นอะไร สิ่งใดที่ล้ำค่าที่สุด สิ่งใดที่ทำให้มีชื่อเสียงที่สุด สิ่งใดที่ทำให้ฉันอยู่เหนือใครมากที่สุด ใช่หรือไม่ (ใช่)  ท่านก็ได้แต่สิ่งพวกนั้น  ท่านเคยคิดไหมว่าสิ่งพวกนั้นที่ท่านหามาผลสุดท้ายก็ย่อมคืนเขาไป จริงหรือไม่ (จริง)  สิ่งที่ท่านไม่เคยแสวงหาก็ย่อมหายไปจากใจได้เหมือนกัน ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นเรามีชีวิตเราต้องรู้จักให้ความสำคัญในการสืบเสาะแสวงหา ถ้าเรารู้จักสืบเสาะแสวงหาสิ่งที่เป็นจริงของชีวิต เราย่อมได้สิ่งที่เป็นจริงของชีวิตมาอยู่กับตัวเรา  แต่ถ้าเราสืบเสาะแสวงหาสิ่งที่เป็นรูปนาม สักวันหนึ่งก็ย่อมกลับคืนไปสู่ความว่างเปล่า ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นเราหาอะไรเราย่อมได้สิ่งนั้น  เราหลงอะไรเราย่อมสูญเสียสิ่งนั้น  นี่เป็นความเป็นจริงของชีวิต  
ยินดีต้อนรับเราหรือเปล่า (ยินดี)  สบายดีไหม (สบายดี)  มีคนถามดีกว่าไม่มีคนถามใช่ไหม คนที่อยู่บนโลกนี้เหมือนไม่ค่อยรู้จักกันเลย เดินสวนกันไปเดินสวนกันมา แต่ถ้าเกิดว่าเราอยู่บนโลกนี้ไปไหนก็มีคนถาม เป็นอย่างไร ก็น่าดีใจใช่ไหม ไปที่ไหนก็มีคนอยากจะทักทายเรา อยากจะเห็นอกเห็นใจเรา เป็นห่วงเราก็น่าดีใจ ใช่หรือเปล่า (ใช่) แต่ในสังคมปัจจุบัน ต่างคนต่างเมินหน้ากัน ต่างคนต่างคิดว่าช่างเขาไม่เกี่ยวกับฉัน  ทุกคนต่างไม่สนใจกัน ต่างมองแต่ตนเองคนเดียว 
ชีวิตเราเหมือนสายน้ำ ตัวเราก็เหมือนลำธารหนึ่งที่มีน้ำผ่านมา ถ้าเรารู้จักเป็นลำธารที่ดี  ไม่ว่าเรื่องอะไรผ่านมาก็ให้มันผ่านไป อะไรทุกข์ก็ช่วยล้าง ช่วยขจัดสิ่งมลทิน อะไรที่สุขก็ช่วยให้เรารู้จักระมัดระวังตัว ไม่หลงใหลเกินไป  หากเราทำได้เช่นนี้ก็เหมือนกับลำธารที่ผ่านมาก็ผ่านไป ชีวิตนี้ก็มีแต่ความว่างเปล่า ไม่ต้องกังวลทุกข์ วิตกสุข  เราก็จะมีสุขได้ เหมือนลำธารที่น้ำอะไรผ่านมาก็ไม่มีอะไรมากระทบใจ มาคั่งค้างใจ  เราก็จะมีความรู้สึกว่าโลกนี้สุขหรือทุกข์เป็นเรื่องที่ธรรมดาเหลือเกิน 
แต่ความเป็นจริงของมนุษย์เรานั้นไม่ใช่ลำธาร  ความเป็นจริงของมนุษย์เราคือการแสวงหา การดิ้นรน การมีชีวิตเพื่ออยู่รอด  ทำอย่างไรให้การแสวงหา ดิ้นรนและอยู่รอด เป็นการทำให้ชีวิตมีคุณค่าสูงสุด หรือประเสริฐที่สุดเมื่อเป็นคน  ตรงนี้สำคัญเพราะอะไร  สมมุติง่ายๆ ว่า ตอนนี้ให้มีเงินกับมีทองเราจะเลือกอะไร (ทอง)  ให้มีทองกับมีเกียรติท่านเลือกอะไร บางคนก็บอกมีเกียรติ บางคนก็บอกมีทอง  แต่ถ้าเกิดให้มีทองแต่ไม่มีชีวิต ท่านเลือกชีวิต ใช่หรือไม่ (ใช่)  มีชีวิตที่ดีกับมีชีวิตที่ไม่ได้เรื่องท่านเลือกอะไร (มีชีวิตที่ดี)  นี่คือสิ่งสำคัญที่สุด แน่นอนว่าการมีชีวิตเป็นสิ่งสำคัญ แต่ถ้าระหว่างดีกับไม่ดี ท่านเลือกสิ่งใด (ดี)  ถ้าระหว่างดีธรรมดากับดีที่สุด ท่านเลือกสิ่งใด (ดีที่สุด)  แต่ทำไมเวลาดำเนินชีวิตท่านกลับถอยหลัง ดีน้อยหน่อยไม่เป็นไร แต่พอบอกว่าดีน้อยหน่อยคู่กับไม่ดี  ท่านกลับบอกว่าไม่เป็นไร ไม่ดีหน่อยช่างเถิด  เรากลับดำเนินชีวิตถอยหลัง พอบอกให้เลือกไม่ดีกับมีเงิน ท่านก็บอกไม่เป็นไร เสี่ยงตายหน่อยแต่ได้เงินก็ยังดี กลายเป็นว่าเงินสำคัญที่สุด ชีวิตไม่สนใจ  ทำไมเราดำเนินกลับกับความเป็นจริง ความต้องการในใจเรา 
(บางทีเดินแล้วสะดุดล้มไป  ก็ต้องลุกขึ้นมาแล้วถอยหนึ่งก้าว)  ถอยหนึ่งก้าวฟ้ากว้างทะเลไกลใช่ไหม  แต่ก่อนจะลุกขึ้นมาแล้วถอยหลัง ตอนที่เราล้มลงเราต้องดูก่อนว่าเราล้มเพราะอะไร ไม่อย่างนั้นท่านจะไม่มีทางลุกขึ้นมาได้ถ้าท่านไม่รู้ว่าท่านล้มเพราะอะไร  ถ้าท่านไม่สามารถดับเหตุที่ล้มได้ ท่านก็จะไม่กล้ายืนต่อ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นหากเรามีชีวิตบางครั้งมีผิดพลาดบ้าง บางครั้งจะพยายามเดินไปให้ตรง ให้ดีที่สุด  ตอนที่พลาด ตอนที่สะดุด เราต้องถามใจตนเองก่อนว่าเราพลาดเพราะอะไร  เราทำเต็มที่แล้วหรือยัง  อาจจะทำไม่เต็มที่ อาจเพราะประมาท หรือเราอาจยึดติดในความดีเกินไป คือเราต้องรักษาดีไว้  แต่บางครั้งคำว่าดีก็ทำให้เราล้มลงได้เหมือนกัน หรือบางครั้งเราอาจพูดว่า เวลาเรามีชีวิตไม่ชอบให้ใครมาตีกรอบ บางคนชอบเดินล้ำ บางคนชอบถอย แต่บางคนอยู่ได้อย่างพอดี แต่ท่านอย่าลืมว่าคนที่ชอบล้ำมักจะตายก่อน  คนที่ชอบขาดมักจะไม่ประสบผลสำเร็จหรือไม่คนก็สมเพชเวทนา  เกิดเป็นคนต้องรู้จักดำรงชีวิตให้อยู่อย่างพอดี และรู้จักควบคุมตนเองด้วย   อย่าบอกว่าไม่ชอบควบคุม เราชอบมีอิสระ กรอบมีเท่านี้เราไม่กลัว อยากเดินล้ำ แล้วเป็นอย่างไร  มักอายุไม่ค่อยยืดยาวและมักไม่เป็นที่ปรารถนา  เหมือนที่เรารู้กันว่า อะไรยิ่งยาวยิ่งโดนบั่น  ยิ่งสั้นยิ่งมีคนยอมช่วยต่อให้  ชีวิตก็เท่านี้เอง  การมีชีวิตจะดำเนินชีวิตให้อยู่ในความพอดีเป็นการยาก 
คนเราต้องมีความพอดีในชีวิต ต้องรู้จักอยู่ในกรอบของชีวิต แล้วบางทีเราจะอิสระได้บ้างเหมือนกัน แต่ไม่เกินขอบเขตของการมีชีวิต  เพราะว่าระหว่างทางเดินของชีวิตย่อมมีคนร่วมทาง ชีวิตนี้ไม่มีใครเดินคนเดียว  ถึงแม้วันนี้เดินคนเดียวแต่อีกวันหนึ่งย่อมมีเพื่อนร่วมทาง  วันนี้มีเพื่อนร่วมทางคนนี้ แต่อีกวันหนึ่งอาจมีเพื่อนร่วมทางอีกคนหนึ่ง  ฉะนั้นเวลาเราเดินอยู่บนชีวิตนั้น  เราจะต้องไม่ลืมการควบคุมตน ไม่ลืมการระมัดระวังตน   เพราะไม่เช่นนั้นเรานั่นเองอาจจะเป็นคนที่ทำร้ายชีวิตตนเอง และเบียดเบียนทำร้ายชีวิตผู้อื่นได้  บางคนแม้จะมีกรอบเท่านี้ แต่วิ่งจริงเท่านี้ไหม  เราต้องมีจุดยืนชีวิตของตนเองด้วย ไม่อย่างนั้นพอเราเห็นจุดยืนของคนอื่นดี เราก็ไปเบียดเขา ทั้งที่ทางเดินของเราก็ดีอยู่แล้ว เรากลับไปแย่งทางเดินของเขา  บางคนถึงแม้จะมีความจำกัดเท่านี้ มีขอบเขตชีวิตเท่านี้  แต่คนบางคนอาจไปได้ไม่ถึงเส้นทางที่ควรจะถึงของชีวิต เพราะอะไร (มีกิเลส, ไม่มีจุดเริ่มต้น, แข่งพายเรือแข่งได้ แต่แข่งบุญวาสนาแข่งไม่ได้) คือบางครั้งเรามีชีวิต ก็ต้องรู้จักยอมรับชะตากรรมของชีวิตตนเองด้วย  บางครั้งคนที่ร่วมทางกัน เราเอาแต่มองเขา เอาแต่ไม่พึงพอใจในสิ่งที่ตนเองมีอยู่ เอาแต่บอกว่าคนนั้นดีกว่า คนนั้นสวยกว่า คนที่ทุกข์คือตัวเรา คนที่ช้ำอกตรมก็คือตัวเรา    ฉะนั้นถ้าเราเกิดเป็นคนแล้วมีจุดหมาย มีจุดยืนในการดำเนินชีวิต  เราก็จะมีความสุข เราก็จะ     รู้ทิศทางในการดำเนินชีวิต 
การมีชีวิตก็เป็นสิ่งที่มีคุณค่าและมีเป้าหมายเพื่อเราจะเดินไปให้ถึง แต่เป้าหมายของมนุษย์ทุกคนนั้นมักจะแตกต่างกัน  ถ้าไม่พูดตอนนี้ถึงเรื่องการบำเพ็ญธรรม  เป้าหมายของทุกคนก็คือการไต่ไปให้สูงที่สุด  นี่คือสิ่งที่มนุษย์ทุกคน หรือใจของทุกคนต้องการ  หรือพูดง่ายๆ ก็คือการมีชีวิตที่ก้าวหน้ายิ่งกว่านี้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ก้าวหน้าในทางไหน  แต่ตอนนี้เราพูดถึงการบำเพ็ญธรรม เราก็อยากให้ท่านก้าวหน้าในทางธรรม  เมื่อสักครู่พูดว่า ถ้าสืบเสาะเราย่อมได้มา ถ้าละทิ้งเราย่อมสูญเสีย  เรามีชีวิตเรามักสืบเสาะหาแต่ลาภยศหรือรูปกับนาม แต่มีใครบ้างที่มีชีวิตแล้ว รู้จักสืบหาคุณธรรม ความดี ความหลุดพ้น การเข้าถึงพุทธจิตธรรมญาณ  การรู้แจ้งการมีชีวิตที่แท้จริง น้อยคนนักที่จะพูดถึงด้านนี้ ใช่หรือไม่ (ใช่)   ทุกคนกลับไปอีกด้านมากกว่าเป็นด้านที่ทุกคนกลับไปแบบมีความสุข กินให้อิ่มหนำ มีให้เต็มที่ เพราะว่าเราไม่อยากจน เราอยากรวย เราอยากมี เราไม่อยากเป็นคนไร้  การที่ทุกคนมีชีวิตจึงมักจะเบนหน้าไปทางอื่นมากกว่าจะเบนหน้าเข้าหาพระ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นเราต้องถามตัวเราเองก่อนว่า การมีชีวิตไม่ใช่มีแค่แสวงหาบำรุงเลี้ยงร่างกายอย่างเดียว สิ่งที่สำคัญอย่างหนึ่งที่เราไม่ควรทอดทิ้ง นั่นก็คือคุณธรรม ศีลธรรม  เมื่อเรามีคุณธรรม ศีลธรรม  ความประพฤติเราต้องเป็นแบบอย่างที่ดีได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ปราชญ์กล่าวไว้ว่า มนุษย์เรานั้นถ้าเกิดการแสวงหาลาภยศชื่อเสียง ไม่สามารถอยู่ในความมั่นคงแล้ว   การที่จะมีทัศนคติในด้านศีลธรรมและมีบรรทัดฐานในความประพฤติคงเป็นไปได้ยาก ใช่หรือไม่ (ใช่)  ถ้าเกิดมนุษย์เราไม่สามารถมีเงินได้อย่างพอเพียง มีทรัพย์ได้อย่างเป็นสุข  มนุษย์เราจะไม่มีทางที่จะหันมาสนใจธรรมะ ไม่มีทางเลยที่ความประพฤติจะเป็นบรรทัดฐานอันดีงามหรือเที่ยงธรรมได้ตลอด แต่มีใครบ้างที่พอหันไปแสวงหาแล้วจะรู้จักคำว่าพอ จะรู้จักคำว่าเท่านี้ ระดับนี้คือความมั่นคง ความพอดีของชีวิตแล้ว  ทุกคนกลับไม่รู้จักพอ  ยิ่งหากลับยิ่งโลภและหลง ใช่หรือไม่ (ใช่)  ความประพฤติ ก็ไม่ต้องพูดถึงเลย สามวันดี สี่วันร้าย  ฉะนั้นการที่จะมาพูดถึงเรื่องคุณธรรม เป็นเรื่องที่ยากมากๆ  เพราะถ้าเกิดว่าท่านไม่รู้พอในโลกนี้ท่านจะไม่มีทางศึกษาธรรมะและมีบรรทัดฐานในความประพฤติที่ดี เพราะว่าเรายังอดไม่ได้  แต่เมื่อมนุษย์มีความโลภ มีความอยากได้  มีใครบ้างที่โลภและอยากได้อย่างมีธรรม โลภและอยากได้อย่างมีความประพฤติดีงาม เป็นไปได้ยากมากเลยใช่ไหม (ใช่)  เพราะบางครั้งเวลาเราโลภแล้ว เราก็เป็นอย่างไร เราก็คิดว่าไม่เป็นไรโกหกเพื่อนหน่อย เดี๋ยวพรุ่งนี้ค่อยบอกความจริงก็ได้ ความประพฤติก็เริ่มเบี้ยวออกข้างทางแล้ววันนี้เราต้องกลับไปทำกับข้าว กลับไปดูแลที่บ้าน กลับไปทำการบ้านแต่ก็คิดว่าไม่เป็นไรแอบไปเที่ยวหน่อยแม่ไม่รู้หรอก ไปเที่ยวทุกวันทำเป็นประจำ แม่ก็คิดว่านี่แหละเวลาเลิกเรียน ใช่หรือไม่ (ใช่)  ทำให้เรายากนักที่จะมีชีวิตได้อย่างเป็นบรรทัดฐาน มีความประพฤติได้อย่างดีงาม น่าเป็นแบบอย่าง  ฉะนั้นเวลาเราจะแสวงหาเพื่อบำรุงเลี้ยงร่างกาย เพื่อหาให้ครบปัจจัยสี่ เราจึงต้องไม่ลืมคุณธรรม และไม่ลืมการตรวจสอบหรือระมัดระวังความประพฤติตนเองด้วย อย่ารอให้พอก่อนแล้วค่อยมาหา ตอนนี้เป็นการที่เราสามารถหาได้แล้วก็บำเพ็ญได้ด้วย หาได้แล้วก็รู้จักควบคุมระมัดระวังความประพฤติแล้วก็จิตใจได้ด้วยเหมือนกัน ไม่จำเป็นว่าจะต้องรอให้พอดีหรอก  ถ้ารอให้พอดีป่านนี้ทุกคนคงโบกมือลาธรรมะ และห้องพระ     ใช่หรือไม่ (ใช่)  
คงมัวไปหาความสุข ความรื่นเริงบันเทิงใจกันหมดแล้ว  
พูดไปตั้งไกล รู้สึกว่ามีคนไม่อยากเดินไปกับเราด้วยเลย เหมือนวันนี้เราพาท่านเดินไปเที่ยวชมธรรมวิสัย  เพราะพาไปชมแล้วบางคนยืนอยู่กับที่ไม่เดินตามเราไป เพราะบางคนคิดว่าชีวิตกับธรรมะ ยังไม่ถึงตัวเขาและวัยเขา ยังไม่อยากทำ ยังไม่อยากมีธรรมะ  เราจะเล่าอะไรง่ายๆ ให้ท่านฟัง หากครอบครัวหนึ่งมีบุตรอยู่ห้าคน ในบรรดาห้าคนนี้มีคนเดียวที่ขยันทำมาหากิน อีกสี่คนนอนรอ ไม่ยอมเรียน ไม่ยอมทำอะไรเลย  ท่านคิดว่าคนบำเพ็ญธรรมเหมือนกับหนึ่งคนหรือเหมือนกับอีกสี่คน เหมือนกับหนึ่งคนใช่หรือไม่ (ใช่)  ถ้าเกิดหนึ่งคนก็บอกว่าสังคมก็ไม่เห็นดีเลย ทำไมฉันต้องมาทำความดีด้วย ทำไมฉันต้องมาบำเพ็ญด้วย สี่คนจะได้กินไหม ก็ไม่ได้กิน แล้วห้าคนนี้ก็จะไม่เห็นความดีอีกเลย ใช่หรือไม่ (ใช่)  แล้ววันนี้ก็เช่นกัน  ทำไมเราถึงต้องเรียกร้องให้ท่านรู้จักบำเพ็ญตน ควบคุมตนและประพฤติตนอยู่ในแนวทาง   รู้จักดำเนินชีวิตให้อย่างถูกทาง มีสิ่งที่ดีงามคอยหล่อเลี้ยง คอยอุ้มชู ก็เพราะว่าสังคมปัจจุบันนี้เหมือนกับเมื่อครู่ คือสิบคนหรือหลายๆ คนเป็นจำนวนมากไม่คิดจะทำดีแล้ว ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะทุกคนมักจะบอกว่า ก็บ้านฉันไม่มีใครเขาทำกันเลย ก็สังคมไม่เห็นมีใครเขาอยากจะบำเพ็ญกันเลย ทำไมตัวเราต้องบำเพ็ญ ต้องดี ต้องเสียสละให้คนอื่น ต้องยอมให้คนอื่น  หลายคนมักจะคิดอย่างนี้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  แล้วถ้าเกิดทุกๆ คนคิดอย่างนี้ แปลว่าพร้อมจะไม่มีธรรมะเลย พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลงไปตามคนรอบข้าง แต่ถ้าเกิดสังคมเขาบอกว่าไม่คิดจะรวย ท่านก็ไม่รวยด้วย  ทำไมไม่เห็นมีใครทำแบบนี้เลย  ความเป็นจริงของมนุษย์ไม่ใช่  ทุกคนต่างก็มีสิ่งที่ตนเองปรารถนาและต้องการ และต้องเป็นสิ่งที่ดีที่สุด  เราไม่ได้พร้อมที่จะตามคนอื่น แต่การที่เรา
ตามคนอื่นเพราะเรามักจะไม่ยอมทำแล้วเอาคนอื่นมาอ้างมากกว่า
เราถามว่า ท่านมีชีวิตอยู่บนโลก ย่อมมีสิ่งที่ไม่อยากทำและไม่ ยอมทำ  สิ่งที่ท่านไม่อยากทำและไม่ยอมทำคืออะไรกันบ้าง (ไม่อยากทำผิดศีลธรรม, ไม่อยากทำในสิ่งที่ไม่ดีหรือชั่ว, ไม่อยากทำตามกระแสของโลก, ไม่อยากทำอะไรที่ขัดกับใจตัวเอง) สิ่งที่เรียกว่าขัดใจตัวเองคืออะไร สิ่งที่เรารู้สึกไม่ชอบใช่หรือไม่ (ไม่อยากทำผิดพลาดในชีวิต) ใครๆ ก็ไม่อยากผิดใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่จะไม่ผิดได้เราต้องรู้จักตั้งตนให้ถูกก่อน เราถึงจะไม่ผิดได้  เราต้อง  รู้จักก่อนว่าอะไรผิด อะไรถูก  (ไม่อยากทำในสิ่งที่เขาไม่ให้เราทำ)  แต่บางครั้งเผลอทำไหม (ทำ) ดีที่ยอมรับ  (ไม่อยากทำความชั่ว, ไม่อยากทำในสิ่งที่ไม่ดี, ไม่อยากทำในสิ่งที่เขาต้องการให้เราทำ)  ไม่อยากให้ใครมาบังคับเรา นั่นคือสิ่งที่ท่านไม่อยากทำ ใช่หรือไม่ (ใช่)  พ่อแม่บังคับให้ท่านเรียน แล้วท่านเรียนทำไม บางคนมักจะบอกว่าไม่ชอบ ไม่อยากทำในสิ่งที่เขาบังคับให้ทำ  จริงๆ อย่างนี้ไม่เรียกว่าไม่อยาก แต่ไม่ชอบ  อย่าบอกเลยว่าไม่อยากบางทีก็อยากใช่หรือเปล่า ไม่อย่างนั้นท่านคงไม่ไปเรียนหรอก (ไม่อยากเป็นคนอกตัญญู)  เกิดเป็นคนต้องรู้จักกตัญญู ใช่หรือไม่ (ใช่)  กตัญญูก็คือตอบแทนคุณ สำนึกคุณ แต่บางครั้งการตอบแทนคุณสำนึกคุณคือการรักเพื่อนมากกว่ารักแม่  ถ้าคำว่ากตัญญูคือการรักเพื่อนมากกว่ารักแม่  คิดถึงหัวอกเพื่อนมากกว่าหัวอกแม่ เข้าข้างตัวเองมากกว่าเข้าข้างแม่  คิดถึงแต่ตัวเองมากกว่าคิดถึงหัวอกพ่อแม่ เรียกว่ากตัญญูไหม (ไม่กตัญญู)  เพราะบ่อยครั้งการที่จะทำให้คนดีไม่ใช่แค่พูดว่าดีอย่างเดียว ไม่ใช่แค่ปลอบแต่บางครั้งต้องเฉือนบ้าง ตัดบ้าง ตีบ้างเขาถึงจะดี  ลูกที่ดีต้องทนทุกเฉือน ทุกตัด ทุกตีได้ใช่หรือไม่ (ใช่)  ถ้าท่านทำไม่ได้ ท่านนั่นแหละอกตัญญู  (ไม่ลุ่มหลงอบายมุข) แล้วตอนนี้หลงหรือไม่  (ไม่อยากทำให้คนที่รักเราเป็นห่วง)  นั่นก็คือมีจิตใจที่รู้จักเห็นอกเห็นใจผู้อื่นใช่หรือไม่ คนที่มีจิตใจเห็นอกเห็นใจผู้อื่น คนนั้นเรียกว่ามีเมตตาจิต แต่จะขยายไปถึงเมตตาจิตหรือไม่อยู่ที่ตัวเขา
 ทำไมวันนี้เราถึงบอกให้หลายๆ คนตอบ เพราะทุกคนย่อมมีสิ่งที่ไม่อยากทำ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ไม่อยากทำอะไรบ้าง  เราไม่อยากเป็นคนไม่ดี  ไม่อยากเถียงพ่อแม่ ไม่อยากโกหกเพื่อน ทรยศเพื่อน  ถ้าเมื่อไรที่เราสามารถขยายจิตใจที่ไม่อยากทำให้เป็นไม่ทำได้ คนนั้นเรียกว่าคนที่รู้จักมีเมตตา มีคุณธรรม  เมื่อเราสามารถขยายจิตใจที่ไม่ยอมทำให้รู้จักทำ นั่นคือคนที่รู้จักมีเมตตา มีคุณธรรม แต่หลายต่อหลายคนไม่อยากทำ ไม่อยากทำก็จริงแต่เอาเข้าจริงๆ ก็กลับไปทำ  เหมือนถ้าท่านนี้บอกว่าไม่อยากติดอบายมุข รู้ว่าไม่ดี  ถ้าเมื่อไรที่เขาสามารถสกัดกั้นคำว่าไม่อยากให้กลายเป็นเลิกทำได้ เขาจะเป็นผู้ที่สามารถเดินไปถึงคำว่าเมตตาและคุณธรรมได้  เฉกเช่นเดียวกันถ้ามนุษย์เรารู้จักขยายจิตใจที่ดี ตั้งมั่นและมุ่งมั่นทำอย่างไม่เสื่อมคลาย ทำอย่างนี้ไปเรื่อยๆ คนนั้นย่อมเป็นคนที่มีจิตใจดีได้  คนนั้นย่อมเป็นคนที่มีคุณธรรมและมีเมตตาธรรมได้  แต่บ่อยครั้งพอบอกว่าไม่อยากทำ เราก็ยังทำ   ใช่หรือไม่ (ใช่)  พอบอกไม่ยอม ก็ยอมใช่หรือเปล่า   ต้องรู้จักไม่ยอมอะไรบ้าง ไม่ยอมให้ตัวเองเป็นคนแล้งน้ำใจ ต้องเป็นคนที่มีน้ำใจ ไม่ยอมให้ตนเองเป็นคนที่เห็นแก่ตน ไม่ยอมเด็ดขาด  และถ้าเราขยายเป็นคำว่ารู้จักเผื่อแผ่ เราก็จะเป็นคนที่มีทั้งเมตตา มีทั้งคุณธรรม ใช่ไหม (ใช่)  นั่นก็คือว่าโดยพื้นฐานของทุกๆ ท่านเป็นคนที่จิตใจดี ถ้าเมื่อไรรู้จักคำว่าไม่ยอม ไม่อยาก อันนี้ไม่ดี อันนี้ชั่ว  ถ้าใจท่านยังรู้จักแบ่งแยกว่าอันนี้ไม่ดี อันนี้ชั่วแปลว่าใจเรานั้นยังเป็นคนดีได้ ยังเป็นพุทธะได้ แต่ขอให้ขยายใจอันดีนั้นให้ยิ่งใหญ่ ให้ก้าวหน้า เราก็จะเป็นคนที่เรียกว่าคนประเสริฐได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่เรามักจะไม่ขยายอันนี้  เรามักจะขยายอะไร ชอบขี้บ่น ติดอบายมุข ชอบเป็นคนไม่ดี ชอบเถียงพ่อแม่ ชอบไม่ให้ใครมาทำอะไรขัดใจ ใช่หรือเปล่า (ใช่)  ให้เขาขัดใจบ้างก็ดีนะ ขัดแล้วเราจะได้สะอาดจริงไหม 
“ใจประชาพื้นเดิมล้วนงดงาม เผลอปลูกความเคยตัวไม่ถวิล”
เรามักจะเผลอปลูกความเคยตัวใช่หรือไม่ (ใช่)  เมื่อเคยตัวไปแล้วเป็นอย่างไร ไม่ต้องไปถวิลหามันอีก ไม่ต้องไปบอกว่านี่เรียกว่าใจเรา ไม่ต้องไปคว้ามาถ้ารู้ว่าเผลอไปแล้วเป็นสิ่งที่ไม่ดีก็ถอนเสีย อย่าไปเอามาเก็บไว้ อย่าไปเอามาขยายให้กลายเป็นตัวเรา กลายเป็นคนที่ไม่ดี พอเข้าใจไหม (เข้าใจ)  
ตัวเรานั้นก็เหมือนกับนาแปลงหนึ่ง  หากเราปลูกต้นคุณธรรมเราก็มีแต่คุณธรรมเติบโตอยู่ในใจ ความประพฤติก็ย่อมดีงาม งดงาม  แต่ถ้าตัวเราปลูกแต่สิ่งที่ไม่ดี ปลูกแต่หญ้าแพรก  ปล่อยให้ต้นไม้อะไรก็ไม่รู้มาขึ้น ปล่อยให้ต้นกิเลส ต้นตัณหา ต้นแห่งความไม่ดี ต้นแห่งความฉ้อฉลมาขึ้น  ตัวเรานั้นก็กลายเป็นคนไม่ดี คนฉ้อฉล ใช่หรือไม่ (ใช่)  การปลูกข้าวก็เหมือนกับปลูกคุณธรรมในใจเรา  บำเพ็ญธรรมก็เหมือนกับเราปลูกอะไรในใจเรา ก็คือปลูกสิ่งที่ดีในใจเรา เพื่อให้เรามีแบบอย่างหรือความประพฤติที่ดีงามด้วย ใช่หรือไม่ (ใช่)  
“ขาเหยียบดินใจทะยานปักษาบิน”
แม้เท้าเราจะเหยียบพื้นแต่ใจเราสูงส่งได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) 

“สบายชินนานมาข้อควรระวัง”
เกิดเป็นคนปล่อยตามตัวเองอยู่ตลอดเวลา นั่นแหละอันตราย    นักแล ใช่ไหม (ใช่)
“ปรักปรำต่างคนต่างเสียต่างสับสน”
บางครั้งเราอยู่ร่วมกัน เราตั้งใจจะเป็นคนดี เราตั้งใจจะบำเพ็ญตนจะฝึกฝนตน มีแนวทางชีวิตที่ดีงาม แต่บางครั้งเราอยู่ร่วมกันก็ต้องมีทะเลาะเบาะแว้งกันเป็นธรรมดา ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่เมื่อเวลาทะเลาะเบาะแว้งกัน ยิ่งทะเลาะกัน ต่างก็ไม่มีใครฟังกัน  เพราะต่างคนต่างถือว่าตนเองใหญ่  ต่างคนต่างคิดว่าตนเองถูก แต่ความเป็นจริงของโลกนี้ทุกคนต่างก็ถูกหมด ใช่หรือไม่ (ใช่)  ถ้าคิดในแง่ถูกก็ถูกหมด แต่คิดในแง่ผิดก็ผิดหมด  ผิดตรงที่เถียง แต่ก็เหมือนจะถูกตรงที่มีเหตุผล ใช่หรือเปล่า แต่ในความเป็นจริงของโลกนี้แล้วบางครั้งเราต้องรู้จักยืนได้ทุกมุมมอง ใช่ไหม (ใช่)  คนหนึ่งมองเห็นด้านหนึ่ง อีกคนหนึ่งก็มองเห็นอีกด้านหนึ่ง เราจะบอกว่าคนมองมุมนี้ผิด ก็ไม่ใช่เหมือนกัน ทุกคนถูกหมด แต่ขอให้การมองนั้นเป็นการมองที่เที่ยงธรรมไม่เข้าข้างตน การมองนั้นเป็นการมองโดยยืนพื้นอยู่บนความซื่อสัตย์และเป็นจริงตามหลักสัจธรรม 
ชั้นนี้ถ้าจะจบน้อยแต่มีคุณภาพเราก็ขอจบ ถ้าพรุ่งนี้หรือวันนี้ท่านฟังแล้วไม่อยากฟัง ไม่มา เราก็รู้สึกว่าน่าเสียใจ  เราจะบอกว่าไม่มาก็ช่างเขา  เราทำไม่ลงหรอก  ทุกท่านก็เป็นคนดี แต่จะคิดดีและทำดีหรือเปล่า นั่นแหละคือตัวท่านเองใช่ไหม วันนี้เราจะพูดเยอะๆ แต่ถ้าท่านไม่เดินไปตามที่เราพูด ก็อยู่ที่ท่านเองเหมือนกัน ใช่หรือไม่ (ใช่)  ขอให้คิดให้ดีนะว่าเรามาตรงนี้เราไม่ได้อยากจะมาหลอกลวงท่าน 
ถ้าเราอยากให้คนอื่นเคารพรักเรา เราอยากให้เพื่อนรักเรา จริงใจ
กับเรา  ตัวเรานั้นต้องเป็นแบบอย่างที่ดี  เพื่อนย่อมเข้ามาหา ใช่หรือไม่ (ใช่)  ไม่จำเป็นต้องเรียกร้องอะไรเลย  ถ้าเราเป็นแบบอย่างที่ดีก็คล้ายๆ กับต้นไม้ที่แผ่กิ่งก้านอันร่มเย็น คนย่อมอยากเข้าไปอาศัยพึ่งพิง คนย่อมอยากเข้าไปชิดใกล้  เพราะว่าเราสามารถดำเนินชีวิตได้ดีงาม ดำเนินชีวิตได้น่าเป็นสุข ใช่หรือไม่ (ใช่) นี่คือการสอนโดยมีธรรม สอนโดยเอาตัวเองเป็นแบบอย่างที่ดี  และพร้อมให้คนอื่นเดินตามมา  และเมื่อคนที่เป็นแบบอย่างที่ดี จะยื่นมือไปช่วย ย่อมสามารถจะนำธรรมไปช่วยเขาได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะทุกขณะของชีวิตเขารู้จักดำเนินและบำเพ็ญตนให้มีธรรมอยู่แล้ว  การที่จะไปช่วยเขาจึงเป็นการง่าย แต่บ่อยครั้งที่เราบำเพ็ญธรรมแล้ว  ทำไมเราถึงไม่สามารถช่วยเขาได้  เราต้องถามตัวเราเองก่อนว่า  เราสามารถเป็นแบบอย่างที่ดีโน้มนำที่ดีได้หรือยัง  ถ้าบางครั้งแบบอย่างไม่ดีโน้มนำไม่ดี คนก็อาจจะไม่ตามมา ใช่หรือไม่ (ใช่) 
ทุกขณะดำเนินชีวิต ใช้คุณธรรมมาเป็นเครื่องตรวจสอบตัวเองว่าเราประพฤติได้ดีไหม  ตรวจสอบอยู่ทุกๆ วันเราก็จะเป็นคนที่สามารถดำรงและบำเพ็ญตนให้มีธรรมไปตลอดชีวิตได้  เมื่อมีธรรม ธรรมย่อมคุ้มครองชีวิต ธรรมย่อมทำให้ชีวิตเป็นสุขและร่มเย็น นี่คือสิ่งที่เราสามารถจะประจักษ์ได้  แต่สำคัญอยู่อย่างหนึ่งว่าท่านจะยอมทำไหม  ใช่หรือไม่ (ใช่) 
มาศึกษาถึงขนาดนี้ ได้เรียนรู้แล้วว่าคนเรานั้น คุณค่าของชีวิตก็คือการรู้จักบำเพ็ญตน  การที่เรามีชีวิตแล้วเรารู้จักบำเพ็ญตน รู้จักควบคุมความประพฤติและมีแนวทาง มีทิศทางของจิตใจที่จะมุ่งมั่นไปสู่ความดีงาม  คนๆ นั้นย่อมสามารถเป็นบุคคลที่นำแนวทางอันดีงาม นำแบบอย่างอัน      ดีงามให้กับสังคมที่แร้นแค้นความดีงามได้  และสามารถเอาความดีงามอันนี้ไปช่วยเหลือคนได้  แต่หลายๆ คนมักจะไม่คิดทำตรงนี้  มักจะคิดบอกว่าเป็นเรื่องทีหลัง เอาไว้ทีหลัง ฉันยังไม่ดี   แต่จริงๆ แล้วตัวท่านนั้นเป็นคนดีได้อย่างไร  ดีได้ตรงที่รู้จักขยายสิ่งที่ดีในใจตนให้ยิ่งใหญ่ ให้มีอำนาจ  เมื่อไรที่ขยายสิ่งที่ดีงามในใจตนให้ยิ่งใหญ่ให้มีอำนาจ ความชั่วร้ายย่อมยากที่จะมาคุกคามใจและทำให้ความประพฤติเบี่ยงเบนไปในทางที่ไม่ดีได้ จริงไหม(จริง)
ทำไมเราถึงคิดว่าท่านมีจิตใจที่ดีงาม  ท่านยังมีความเห็นอกเห็นใจคนอื่นไหม (มี)  ท่านยังรู้จักแบ่งแยกชั่วดีออก  ท่านยังรู้จักเคารพ อ่อนน้อม มีเมตตาไหม (มี)  ตราบใดที่ท่านยังมีความเห็นอกเห็นใจ  มีจิตใจที่เคารพนบนอบ มีจิตใจรู้จักแบ่งแยกดีชั่ว  ท่านย่อมมีเมตตา มีคุณธรรม และมีความประพฤติที่ถูกต้องดีงามได้  แต่ถ้าเมื่อไรท่านไม่มีความเห็นใจคนอื่น  ท่านไม่รู้จักดีชั่ว นั่นก็แปลว่าคุณธรรมและความเมตตาค่อยๆ หดหาย  ปัญญาที่จะแจ่มใสเริ่มมัวหมอง  แต่ถามว่าจริงๆ แล้วเรามีไหม  เราดูออกไหม ทุกคนยังดูออก  ยังรู้อะไรดีอะไรชั่ว นั่นแหละคือปัญญา ยังรู้จักเห็นอกเห็นใจ ยัง   รู้จักเมตตาสงสารคือจิตใจเมตตา นั่นแหละก็คือจิตใจอันดีงาม  เมื่อไรที่เราสืบเสาะจนเจอแล้วว่าใจเรานั้นดี  แล้วขยายสิ่งที่ดีนั้นให้คงอยู่เรื่อยๆ ไป  ให้ก้าวหน้ายิ่งๆ ขึ้นไป เราก็เป็นคนดีได้ เราก็บำเพ็ญธรรมเป็นแบบอย่างอันงดงามได้ และเรานั้นก็สามารถเอาความดีไปช่วยคนได้  แต่อย่าแพ้ภัยตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่)  เรามักจะแพ้ภัยตัวเองหรือไม่ก็แพ้ใจตัวเอง เราจึงดีไม่ถึงไหน ปัญญาเลยไม่เบิกบาน  เพราะว่าเรามักจะมีความคิดที่ไม่เที่ยงธรรม ใช่   หรือไม่ (ใช่) 
คนที่เป็นคนดีแล้วก็เหมือนกับสายน้ำ ต้นย่อมสะอาด ปลายย่อมขุ่น ใช่หรือไม่ (ใช่)  ในสังคมนี้ย่อมเต็มไปด้วยคนดีที่เหมือนน้ำใส  และคนที่ขุ่นซึ่งเหมือนน้ำเสีย  ถ้าน้ำใสน้ำดีทิ้งน้ำเสียก็เป็นไปไม่ได้  น้ำก็คือน้ำเหมือนกัน  อันหนึ่งคือน้ำใส อีกอันหนึ่งคือน้ำเสีย  อันหนึ่งคือน้ำต้น อีกอันหนึ่งคือน้ำปลาย  เช่นเดียวกับเราแม้จะเป็นคนดีแล้ว แต่ทอดทิ้งคนที่ชั่วร้ายได้ไหม (ไม่ได้) เราต้องมีใจอดทนเปลี่ยนแปลงเขาเป็นคนดี และชักนำเขามาบำเพ็ญธรรม เท่ากับเราได้บำเพ็ญตนแล้วเรายังได้ขัดเกลาใจตนเองด้วย  เสียสละได้ไหม รู้จักอุทิศได้หรือเปล่า  เมื่อไรที่เราสามารถขยายจิตใจเสียสละและยอม เราย่อมเป็นผู้ที่ให้อย่างเช่นพระโพธิสัตว์ แต่ถ้าเมื่อไรใจท่านไม่เคยรู้จักที่จะเสียสละ ไม่เคยยอม ไม่เคยเอาความดีชนะความชั่ว  ท่านก็ใกล้กับพญามาร จริงไหม (จริง) ฉะนั้นอยู่ที่คาบเกี่ยวแล้วว่าเราจะก้าวดีต่อไปไหมหรือว่าจะกลับเป็นอย่างเดิม  ตอนนี้น้ำดีก็มีให้เห็น น้ำเสียก็มีให้ประจักษ์ อยู่ที่เราเลือกแล้วว่าเราจะพยายามกลับเป็นน้ำดีหรือจะพยายามเหมือนน้ำเสีย จริงหรือไม่ (จริง) 
ในสังคมมีน้ำสองน้ำ  ตอนนี้ท่านเหมือนคนที่อยู่ระหว่างกลาง ถ้าเมื่อไรที่คิดจะเป็นน้ำดี ขอให้มุ่งมั่นไปให้ถึง แม้ไม่สำเร็จ แต่อย่างน้อยก็เป็นคนดีที่หนึ่ง ใช่หรือไม่ (ใช่)  แม้ว่าจะไม่ใช่หนึ่งของคนอื่น แต่เป็นหนึ่งในใจตน  ดีกว่าเป็นคนเสียแย่ที่สุด ไม่ดีเลย ใช่หรือไม่ (ใช่)  ตอนนี้ขึ้นอยู่กับท่านแล้วว่าจะเลือกเป็นน้ำเช่นไร จะเลือกเป็นคนอย่างไหน เข้าใจไหม 
คนเราแม้จะมีใจบำเพ็ญและตั้งใจมุ่งมั่นทำดี แต่บางครั้งยังอดไม่ได้ที่ยังมีตัวตนของตน นี่คือความยากในการบำเพ็ญธรรม ตอนแรกยากจะตัดสินใจว่าบำเพ็ญหรือไม่บำเพ็ญ พอมาบำเพ็ญแล้วก็ยากที่จะขจัดความเป็นตัวของตน ใช่หรือไม่ (ใช่)  จะบำเพ็ญแล้วต้องรู้จักขจัดอัตตาตัวตน ถ้าเราไม่สามารถขจัดได้ ยิ่งจะบำเพ็ญเรายิ่งเป็นทุกข์ เพราะเรามีตัวเราและตัวเขา เราก็แบ่งเป็นสอง  พอแบ่งเป็นสองเราก็ย่อมเห็นเขาดี เขาไม่ดี ฉันดี เขาไม่ดี ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นเวลาบำเพ็ญธรรมอย่ามีตัวตนมาก ต้องรู้จักลืมตัวตนบ้าง ลืมตัวเขาบ้าง แล้วเราก็จะเป็นเหมือนเขา แล้วเขาก็จะเป็นเหมือนเรา แล้วเราก็จะเข้าใจและเข้าไปอยู่ในใจเขาได้ แล้วเขาก็จะเข้าใจเราได้  นี่คือการบำเพ็ญธรรม  บางครั้งท่านบำเพ็ญธรรมแล้วมีอุปสรรค เพราะว่าเรามีตัวตน ฉะนั้นลืมตัวตนแล้วใจเราก็จะไปอยู่ในใจเขาได้ เราก็จะเข้าใจจิตใจเขาได้  ผู้บำเพ็ญธรรมทุกๆ คนคงเข้าใจ
เวลาแห่งการเบื่อหน่ายของท่านหมดแล้ว แต่หมดเฉพาะตรงนี้ วันนี้ยังไม่หมด วันนี้อาจจะต้องฟังอีก พรุ่งนี้ใครที่ตัดสินใจว่าจะไม่มาแล้ว อยากขอให้ท่านคิดให้ดีๆ ตัดสินใจให้ดีๆ บำเพ็ญธรรมเป็นเรื่องของชีวิต ชีวิตขึ้นอยู่ที่มือและใจของเราจะตัดสิน จะเลือกทางเดิน  วันนี้มีคนบอกว่าทางเดินนี้เป็นการบำเพ็ญธรรม เป็นการนำพาไปสู่ความสว่างไสว ความประพฤติอันดีงาม  ขอให้ท่านคิดให้ดีว่าที่เราพูดมาใช่หรือไม่ใช่  ถ้าใช่พรุ่งนี้ก็ขอให้มาอีก  ถ้าไม่ใช่เราก็ยอมรับความผิดอันนี้เอง 

วันอาทิตย์ที่ ๒๘ พฤศจิกายน  พุทธศักราช  ๒๕๔๒
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง

เรื่องบุญกรรมคนเขาว่าล้าสมัย ดั่งหัวใจอยู่ภายในมองไม่เห็น
ในวันนี้เรียกให้ศิษย์ฝึกบำเพ็ญ ใจเย็นเย็นหมั่นศึกษาให้เข้าใจ
เราคือ
จี้กงสงฆ์วิปลาสอาจารย์เจ้า รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่พุทธสถานเหยินเต๋อ  แฝงกายกราบ
องค์มารดา ถามศิษย์รักทุกคนตัดสงสัยทิ้งสิ้นหรือยัง

นิสัยคนอดไม่ได้ต้องการรู้ จิตกำกับอยู่จึงนิ่งเป็นหนา
ลำบากทนเพียรธรรมถูกทางนา เอาแต่คิดค้นหาจิตกระจาย
ทุกทุกสิ่งสอบใจศิษย์เมธี คนดีถูกกดขี่ยุคสุดท้าย
สงบว่างยังใจไม่ล้มพ่าย การพูดจาให้ไว้สำเนียงธรรม
ธรรมะแท้ที่คนนำไปบำเพ็ญ ธรรมะเป็นทางมีไม่สูงต่ำ
ฝึกใจกว้างกว่ากว้างประเสริฐล้ำ ใหม่ตามคนเก่านำด้วยเมตตา
แหงนดูฟ้าให้ระทมกว่าเก่า เมื่อแลเจ้าเถิดเลยไม่ประสา
เวียนตายเกิดพ้นความเป็นพุทธา พิจารณาเพียงเร่งก้าวแม้ทุกข์ยัง
ศิษย์เรางานใดทำเล่นยับเยิน ยามใจเพลินตรวนจะพันธนาการขัง
จิตเบาเพราะไร้กิเลสเป็นกำลัง บำเพ็ญแล้วคนชังทบทวนรู้พลัน
หวานกระท้อนตอนช้ำทำให้คิด ส่วนชีวิตชอกช้ำไม่ฉ่ำหวาน
ได้ประสบธรรมที่รอมานาน จำติดจิตมิคร้านปรับปรุงเอย
ฮา   ฮา   หยุด

ไม่ย่อท้อมากไปกว่านี้  ศิษย์คนดีข้ายังห่วงใย  การได้รู้สัจธรรม   ยิ่งใหญ่  อย่าร้อนใจให้เวลา
* เปิดใจตนแลกเปลี่ยนกับสิ่งดีงาม  ไม่ร้อนตามแรงโลกฉันทา
** ความจริงคงไม่มี  หนึ่งคนใดดีไปพร้อมมูล  พูนความเห็นใจกันกั้นอ่อนล้า  ไม่ว่าใครอภัยเป็นประจำ  หนี้แรงกรรมผันสูญสิ้นตาม
มองศิษย์นี้ด้วยความรวดร้าว  เจ้ามีทุกข์ถึงเดินจากไป  มีกี่คนอดทนเหนือทุกข์ได้  คิดคิดไปน้ำตาก็หยดเอง 
ความหวั่นไหวพาให้ถลำ  บิดเบือนคำเมื่อยามหมดใจ  การได้รู้สัจธรรมที่ยิ่งใหญ่  กว่าเข้าใจไร้ซึ่งทาง (ซ้ำ * , **)
รักหรือหลงคิดดูสักนิด  เจ้ามองเห็นหรือตาพร่าไป  ข้าคอยเตือนแต่สุดท้ายต้องสายไป  เพราะอะไรขอจงตอบที
ทำนองเพลง : ยากยิ่งนัก
ชื่อเพลง : เพราะอะไรขอจงตอบที


พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง

ในเพลงท่อนที่ว่า “พบผู้คนศรัทธามากมาย เราจึงได้ลงมาเยี่ยมเยือน”  ไม่รู้ว่าที่นี่มีคนศรัทธาหรือเปล่า  สิ่งศักดิ์สิทธิ์ปกติก็มองไม่เห็นอยู่แล้ว จะเหลียวหน้าเหลียวหลังกันไปทำไม  ไม่รู้ว่าอาจารย์มีศิษย์ดื้อๆ อย่างนี้ตั้งแต่เมื่อไร ดื้อหรือไม่ดื้อ (ไม่ดื้อ)  มีคนเข้าข้างตัวเอง ทำให้วันนี้อาจารย์เชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์องค์ไหนมาไม่ได้ ต้องมาเอง ดื้อหรือไม่ดื้อ (ดื้อ)  
เวลาเรามานั่งในสถานธรรม เราต้องเป็นคนที่มีความสุภาพเรียบร้อย เป็นคนที่น่ารักและตั้งใจฟัง ดีหรือเปล่า (ดี)  ความสงสัยเหมือนกับน้ำที่เต็มแก้วอยู่  ถ้าน้ำเต็มแก้วจะเอาน้ำใส่ลงไปในแก้วอีกได้ไหม (ไม่ได้)  ไม่รู้ว่าน้ำเต็มแก้วของศิษย์นี้มีน้ำขุ่นๆ หรือน้ำใสๆ  ยอมรับว่าตัวเองมีน้ำอยู่ในแก้ว เพราะฉะนั้นลองยกมือว่างๆ ขึ้นมาคิดว่าถือแก้วน้ำ แล้วเทน้ำออกสักครึ่งแก้ว  แก้วนี้อยู่ในใจของเรา  แก้วนี้ไม่มีรูปลักษณ์ เหมือนกับที่สิ่งศักดิ์สิทธิ์ก็ไม่มีรูปลักษณ์  เทน้ำออกจากใจได้ก็เติมน้ำใหม่เข้าไปได้  เทน้ำออกจากใจไม่ได้ก็เติมน้ำใหม่เข้าไปไม่ได้  ต่อไปนี้คงจะฟังอาจารย์รู้เรื่องขึ้น 
หน้าตาก็ไม่ดื้อเท่าไร ใช่หรือเปล่า (ใช่)  ส่วนใหญ่ก็ไม่ค่อยมีใครยอมรับว่าตนเองทำผิดอะไรทั้งนั้น  ความผิดของเรามีตั้งมากมาย  แต่จะหาคนที่จะยอมรับความผิดที่ตนเองทำนั้นมีน้อยมาก ใช่หรือไม่ (ใช่)  ส่วนใหญ่ก็บอกว่าคนอื่นผิด ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้นไม่ว่าจะทำเรื่องอะไรก็แล้วแต่ ให้ดูดีๆ ว่าเราทำเรื่องราวหลายเรื่องในหนึ่งวัน ในชีวิตๆ หนึ่งมีเรื่องราวที่เป็นความผิดสักกี่เรื่อง  ถ้าใครไม่เคยเจอความผิดของตัวเองเลย  อะไรๆ คนอื่นก็ยังผิดอยู่เสมอ แสดงว่าทุกเรื่องที่เราทำนั้นก็ผิดหมดเลย  ถ้าเราเห็นความผิดของตัวเองสักเรื่องสองเรื่อง ความผิดที่เราทำก็จะกลายเป็นเรื่องถูก เพราะอะไร  ไม่ใช่อาจารย์นึกว่าจะให้ถูกก็จะถูก นึกจะกาผิดก็กาผิด  แต่ว่าถูกได้เพราะว่าเรานั้นมีสำนึกและรู้จักที่จะแก้ไข ใช่หรือไม่ (ใช่)  
การที่มานั่งในสถานธรรมนั้นเป็นเรื่องที่มีเกียรติอย่างยิ่ง อย่าเห็นว่ารับธรรมะก็รับง่ายๆ มาฟังธรรมะก็ง่ายๆ จบสามวันก็ง่ายๆ กลับไปบ้านก็เฉยๆ ใช่หรือไม่  หลายคนกลับไปบ้านแล้ว ธรรมะที่ฟังไปนั้นไม่สามารถจะปฏิบัติได้ ไม่สามารถเก็บไปใช้ได้เลยแม้แต่อย่างเดียว เพราะว่าน้ำเรายังเต็มแก้วอยู่  เราจึงไม่สามารถที่จะรับสิ่งใดที่เป็นสิ่งใหม่กลับเข้าไปได้เลย  
อาจารย์ไม่ได้มาชวนศิษย์ให้สงสัย   เพราะฉะนั้นความสงสัยก็เก็บ
ทิ้งไว้ก่อน ได้ไหม (ได้)  ขอให้ทำได้จริงๆ นะ 
“เรื่องบุญกรรมคนเขาว่าล้าสมัย”
รู้จักไหมเรื่องบุญเรื่องกรรม  มีคนบอกว่าล้าสมัย ใช่หรือเปล่า (ไม่ล้าสมัย)  ศิษย์ของอาจารย์มาถึงที่นี่แล้วก็อย่าว่าเรื่องบุญกรรมเป็นเรื่องล้าสมัย  เราต้องรู้จักที่จะสวนกระแสของอะไร (ของโลก)  เท่าที่เรามองเห็นกระแสของโลกเป็นอย่างไร  (เลวลง, วุ่นวายขึ้น)  
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาประทานผลไม้ให้แก่นักเรียนที่ตอบคำถาม)  อุ้มลัญจกรไว้ผลไม้ก็ไม่ถึงมือใช่หรือเปล่า  บางคนจำไตรรัตน์ได้      ชั่วชีวิต แต่ว่าบำเพ็ญคือการลงแรง ไม่เคยลงแรงเลยก็ไม่มีประโยชน์ เอามือออกมาคว้าหน่อย คว้าไวๆ ก็ได้ไป คว้าช้าๆ ได้ไหม คว้าพลาดได้ไหม 
มีคนตอบว่าวุ่นวายขึ้นและเลวลง  อะไรวุ่นวายและเลวลง (จิตใจวุ่นวาย) จิตใจวุ่นวายขึ้น จิตใจมีความเลวลง  แสดงว่าเดิมแท้เป็นจิตใจที่ดี ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้นศิษย์ของอาจารย์มานั่งในชั้นเรียนนี้ เรียกว่าชั้นเรียนฟื้นฟูอะไร (จิตใจ)  ชั้นเรียนนี้มีชื่อว่า “ชั้นเรียนฟื้นฟูพุทธจิตธรรมญาณ”  ทำไมตอนนี้ต้องมีการฟื้นฟู (ฟื้นฟูจิตใจให้ดีขึ้น)  ต้องฟื้นฟูจิตใจอันนี้ให้ดีขึ้น เราทุกคนยอมรับไหมว่าจิตใจของเรานั้นแย่ลงทุกวันๆ (ยอมรับ)  ถ้าไม่ใช้สติยับยั้งชั่งใจสักหน่อย จิตใจนี้ก็ถอยลงๆ ทุกวัน ใช่หรือไม่ (ใช่)  เห็นคนชั่วได้ดีแล้วเราก็อยากทำไม่ดีบ้าง เพราะเรารู้สึกว่าบุญกรรมไม่มีจริง ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ถามว่ามีใครรอดูจนชีวิตของคนที่เราเห็นเขาทำชั่วได้ดีนั้นจบชีวิตลง มีคนทนรอจนถึงตอนเขาจบชีวิตได้หรือเปล่า (ไม่ได้)  ไม่มีใครรอดูตอนจบเลย เหมือนดูละครแต่ตอนต้นเรื่อง ตอนจบได้ดูไหม ในละครจริงๆ ได้ดู แต่ในชีวิตคนที่เหมือนละครอันนั้นไม่ได้ดู ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้น
เราจะบอกว่าคนทำชั่วได้ดีได้หรือเปล่า (ไม่ได้)  
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาประทานผลไม้ให้แก่นักเรียนที่ตอบคำถาม)  การที่เรานั้นมีธรรมะอยู่ในมือ ต้องจับประคองธรรมะเหมือนกับเราจับแอปเปิ้ลลูกนี้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ถ้าเราจับได้ไม่ดี คนอื่นเอาไปได้ไหม (ได้)  คนไทยนั้นแปลคำว่า “ฉิวเต้า” ได้คำว่ารับธรรมะ อาจารย์ไม่ค้าน แต่ว่ารับไปแล้วให้คนอื่นเอาไปได้ไหม (ไม่ได้)  ถ้ายังใช้มือเดียวจับแอปเปิ้ล จะหลุดมือไหม (หลุด) ต้องทำอย่างไร (จับสองมือ)  ถ้าจับสองมือ คนอื่นแย่งไปได้ไหม (ไม่ได้)  
เวลาที่จิตใจของเรานั้นมีความเป็นพุทธะ จิตใจสะอาดๆ ก็คิดแต่เรื่องดี  เวลาจิตใจของเราไม่สะอาดก็เรียกว่าจิตใจของมาร ใช่หรือเปล่า (ใช่)  มารมาแย่งแค่วิธีเดียวนี้หรือเปล่า (ไม่)  มารมีวิธีทำให้เราเผลอ  ถามว่าเราเผลอไหม (เผลอ)  ชายหนุ่มชอบสาวงาม เผลอไหม (เผลอ)  ถ้ามีสาวงามมาจูงไป ก็เอาแอปเปิ้ลวางไว้ก่อน ใช่หรือเปล่า (ใช่)  หญิงสาวเจอชายหนุ่มรูปงาม เงินทองกองโตเอาไหม (ไม่เอา)  อาจารย์ไม่เชื่อ เพราะเวลามีแฟนก็เก็บธรรมะเอาไว้ก่อน เอาเรื่องเฉพาะหน้าก่อน คนส่วนใหญ่ก็แก้ปัญหาเฉพาะหน้าทั้งนั้น แต่ไม่ดูว่าของที่อยู่ในมือเรา ของที่ใจของเราได้มานั้นล้ำค่าเพียงไหน  ส่วนใหญ่ก็จะเสียไปเพราะว่าเรานั้นไม่รู้จักคุณค่า 
วันนี้นักเรียนมีเท่านี้ ทุกคนต้องร่วมกันตอบดีหรือเปล่า (ดี)  ถ้าทุกคนในชั้นสามัคคีกัน เราก็จะได้แอปเปิ้ลคนละสองลูก  ถ้าคนในชั้นไม่สามัคคีกัน  คนที่ตอบหนที่สองก็จะไม่ได้ผลไม้  สามัคคีกันหน่อยดีไหม อยากจะได้ผลไม้ทุกคนไหม (อยาก)  

“ดั่งหัวใจอยู่ภายในมองไม่เห็น”
หัวใจอยู่ข้างในมองเห็นไหม (ไม่เห็น)  ถามว่าขาดหัวใจนี้ ชีวิตนี้ขาดไหม (ขาด)  เรื่องบุญกรรมนั้นก็เหมือนกับหัวใจ  บางคนบอกว่าบุญกรรมเป็นอย่างไร มองไม่เห็นเลย  บางคนบอกว่าบุญต้องตัวกลม ๆ และกรรมต้องตัวรี ๆ  บุญกรรมนั้นไม่สามารถมองเห็นได้แต่สัมผัสได้  คนทำไม่ดีเราอยากเข้าใกล้ไหม (ไม่อยาก)  เราสัมผัสได้ไหม  ถ้ามีคนไม่ดียืนอยู่ตรงหน้าเรา เราอยากเข้าใกล้ไหม (ไม่อยาก)  เราใช้ความรู้สึกสัมผัสจึงรู้ว่าคนนี้ไม่ดี  ฉะนั้นจึงบอกว่าเรื่องบุญกรรมแม้มองไม่เห็น แต่จิตสัมผัสได้  ถามว่าบุญกรรมมีจริงไหม  อย่างน้อยๆ ที่ตาเห็น  เวลาคนนี้ไม่ดีศิษย์ก็ไม่อยากไปอยู่กับเขา ไม่อยากเข้าใกล้  เพราะฉะนั้นเราต้องทำตนให้เป็นคนดี  เพื่อที่ใครเห็นใครก็รัก  บางคนบอกว่าทำไมคนอื่นไม่ชอบฉันเลย  ถามว่าเราเคยชอบคนอื่นไหม เคยชื่นชมเขา ยกย่องให้คนอื่นเหนือกว่าเราไหม  เคยแต่ว่าน้อยครั้งเหลือเกิน  นอกจากคนนั้นจะเก่งจริงๆ  เราถึงจะยอมให้เขาเหนือกว่าเรา  แต่ส่วนใหญ่เรายังอยากเหนือกว่าเขา  เราจึงไม่ได้รับความรักจากใครเลย  
“ในวันนี้เรียกให้ศิษย์ฝึกบำเพ็ญ ใจเย็นเย็นหมั่นศึกษาให้เข้าใจ”
อาจารย์เรียกให้ศิษย์ฝึกฝนบำเพ็ญธรรม และยังเรียกให้ศิษย์นั้นใจเย็นๆ ค่อยศึกษาให้เข้าใจด้วย  สามวันนี้มานั่งฟังธรรม ก็เหมือนปลูกต้นไม้หนึ่งต้น  ต้นไม้ต้นหนึ่งใช้เวลาสามวันปลูกขึ้นไหม (ไม่ขึ้น)  โดยเฉพาะอาจารย์หวังให้ศิษย์นั้นเติบโตเป็นต้นโพธิ์ ไม่ใช่เป็นต้นถั่วงอก  ถั่วงอกใช้เวลาปลูกไม่กี่วัน ใช่หรือไม่ (ใช่)  เป็นถั่วงอกใช้เวลานิดเดียว  เข้าใจรวดเร็ว เติบโตรวดเร็ว แต่ก็ตายเร็ว  แต่ถ้าเกิดว่าศิษย์เป็นต้นโพธิ์ สามวันพอไหม (ไม่พอ)  สามวันยังพอให้ศิษย์นั้นอบอุ่นในพื้นดิน แล้วก็มีความมั่นคง  หากว่ามีความมั่นคงพอ วันข้างหน้าไม่ต้องพูดถึง  ฟ้าและดินช่วยกันปลูก ช่วยกันเลี้ยง ศิษย์จะเติบโตขึ้นเอง  แต่หากว่าบางคนใจร้อน รอไม่ไหว  สามวันก็อยากจะรู้หมดทุกอย่าง สามวันก็คิดว่าตนเองเข้าใจหมดทุกอย่าง  คนๆ นี้ อาจารย์ให้ศิษย์เดาว่าจะประสบความสำเร็จหรือล้มเหลว (ล้มเหลว)  เพราะฉะนั้นศิษย์ต่างได้รู้ ต่างทำนายชะตาชีวิตออกว่าถ้าศิษย์ให้เวลาตนเองแค่สามวัน เพื่อที่จะรู้และเข้าใจนั้นน้อยเกินไป  ต้องให้เวลากับตนเองที่จะศึกษาและบำเพ็ญธรรม  ถ้าหากว่าคนอื่นไม่ไปเรียกเรามาสถานธรรมเราจะทำอย่างไร (ตั้งใจมาเอง)  บางคนนั้น ทุกๆ ครั้งที่จะมาสถานธรรม ก็รอให้ผู้อื่นมาเรียก  ถ้าเขาไม่เรียกก็ไม่ได้มา เอาชะตาชีวิตของตนเองไปแขวนไว้กับสมองคนอื่นว่าเขาจะจำได้หรือไม่ได้  ถ้าเราไม่น่าสนใจพอ เขาลืมเราไป เราก็ลืมการบำเพ็ญธรรมไปได้ ลืมการเป็นพุทธะไปได้เลย  อย่างนี้ถือว่าเรานั้นไม่รู้จักขวนขวายด้วยตนเอง  อาจารย์จึงบอกว่าถ้าเกิดไม่มีคนไปเรียกศิษย์นั้นก็ต้องรู้จักมาด้วยตนเอง  ถ้าหากว่าเราอยากจะมาแต่ไม่มีเวลาว่าง  ก็ต้องเจียดเวลา คือทำอย่างไร (รู้จักแบ่งเวลา, สละเวลา)  คำว่าเจียดก็คือ ในหนึ่งร้อยส่วน เอาไม่ถึงหนึ่งส่วน เรียกว่า “เจียดเวลา”  หากศิษย์มีใจคำว่าเจียดของศิษย์นั้นอาจเป็นหนึ่งส่วน สองส่วน สามส่วน ห้าส่วนหรือสิบส่วน เรียกว่าเจียดเวลา  เสียสละเวลาคือครึ่งต่อครึ่ง คือครึ่งหนึ่งทำงานธรรม อีกครึ่งหนึ่งทำมาหากิน  ครึ่งหนึ่งเท่านั้นจึงเรียกว่า “สละเวลา”  บางคนบอกว่าตนเองสละตนแล้ว แต่การกระทำนั้นไปไม่ถึง มีใจไม่มากพอ  “การแบ่งเวลา” คือการทำเป็นสัดส่วน ซึ่งมนุษย์ส่วนใหญ่นั้นไปไม่ค่อยถึง  ทั้งๆ ที่เป็นหลักการที่ชาวโลกคิดขึ้นมา แล้วแต่ศิษย์จะเลือกเจียดเวลา แบ่งเวลา หรือสละเวลาก็ได้ อย่าใช้ประโยคผิด
ศิษย์เอาอะไรต้อนรับอาจารย์ (ใจ)  บางคนบอกว่าตนเองมีใจ  เคยได้ยินไหมบอกว่ามีใจบำเพ็ญ แต่ก็มีแค่ใจ  คนมีแต่ใจถึงอาจารย์ได้ยิน แล้วคนอื่นได้ยินไหม  เพราะฉะนั้นเวลาที่บำเพ็ญธรรม อย่าบอกว่าเรามีใจบำเพ็ญ แต่ไม่มีเวลา  เรียกว่าความคิด คำพูดและการกระทำต้องเป็นอย่างไร (เหมือนกัน)  คนตอบยังเด็กอยู่  เด็กมีปัญญาไหม  เรามีปัญญาไหม    ทุกๆ คนต่างมีปัญญาเหมือนกัน อยู่ที่ว่าเราจะนำปัญญาออกมาใช้หรือไม่  บางคนอาจารย์ถามแล้วไม่ค่อยอยากจะตอบ เข้าใจว่าตนเองนั้นเก่งพอแล้ว  เรามีปัญญาต้องรู้จักใช้  ทุกคนจะต้องแสดงคำพูด การกระทำ และความคิดเป็นหนึ่งเดียวกัน  หากวันนี้มาฟังธรรม สิ่งที่ฟังคือสิ่งที่คนอื่นพูดออกมา ซึ่งคนที่พูดออกมาเปรียบเสมือนเป็นตัวแทนธรรมะ กล่าวธรรมะที่ไร้รูปลักษณ์ออกมาเป็นเสียง ก็คือเป็นคำพูด  อาจารย์ไม่ได้ให้เชื่อ  เมื่อฟังแล้วต้องคิด เมื่อคิดแล้วเรารู้สึกศรัทธา อยากจะทำ  แต่ว่าการกระทำทั้งหมดของเราไม่มีอย่างที่ฟังมาเลย  ทุกครั้งฟังว่าความกตัญญูดี แต่กลับไปบ้าน ความกตัญญูยังอยู่ในความคิด  ถามว่าคนนี้การกระทำ คำพูดและความคิดเป็นสิ่งเดียวกันไหม (ไม่เป็น)  เพราะฉะนั้นฟังสิ่งที่คนอื่นพูดมาแล้วต้องคิดและกระทำออกมา  อย่าบอกว่าเรามีใจ  มีแต่ใจอาจารย์ไม่เอา  บางคนมีใจมาก แต่มีเพียงแค่ใจล้วนๆ  สิ่งศักดิ์สิทธิ์เห็นแต่มนุษย์ด้วยกันไม่เห็น  การกระทำไม่มี กุศลก็ไม่มี  ไม่ทำตามอย่างที่อาจารย์พูดแล้วจะเป็นพุทธะได้อย่างไร จะกลับไปนิพพานได้อย่างไร จะกลับคืนไปบนฟ้าได้อย่างไร  ฉะนั้นการกระทำ คำพูด ความคิดออกมาเป็นอย่างเดียวกัน  
สิ่งที่อาจารย์พูดแง่แรก คือการฟังผู้อื่นพูด  แต่มีอีกแง่หนึ่งคือสิ่งที่ตนเองพูด คิด และกระทำ  เราพูดอะไรออกไป เราต้องทำได้  สิ่งที่เราพูดออกไปเราต้องคิดก่อน  และสิ่งที่เราทำออกไป ต้องเป็นอะไร (คิดให้รอบคอบก่อนแล้วค่อยทำ) นี่คือสิ่งที่อาจารย์ต้องการ  เวลาเราจะทำอะไรเราต้องคิดก่อน คิดก่อนทำและคิดก่อนพูด 
พูด        คิด        ทำ
ความคิดอยู่ตรงกลาง ใช่หรือไม่ (ใช่)  เวลาเราจะพูดและจะทำเราต้องทำอย่างไรก่อน (คิด)  ดังนี้เรียกว่า เดินทางสายกลาง เวลาเราทำสิ่งใด เราก็จะทำสิ่งที่ผิดพลาดน้อยลง เวลาเราจะพูดสิ่งใดเราก็จะพูดผิดน้อยลง  ใช่หรือไม่ (ใช่)  มนุษย์ส่วนใหญ่ความคิดไปไม่ทันสิ่งที่เราพูดและทำ จึงเกิดความผิดพลาดขึ้น  ฉะนั้นตอนนี้เราต้องคิดก่อนแล้วจึงพูดและทำ นี่คือสิ่งที่ทำให้ศิษย์ของอาจารย์เป็นผู้มีความระมัดระวังมากขึ้น  ต่อไปแม้เราไม่อยากเจริญก้าวหน้า เราก็จะเจริญก้าวหน้าเอง  ความคิดที่อยู่ตรงกลางมีอะไรบ้าง เวลาเราจะคิดเราต้องคิดว่าอะไร  
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาประทานผลไม้ให้กับนักเรียนที่ตอบคำถาม)  บางคนเวลารับธรรมะไปแล้ว รับธรรมะเหมือนกับรับผลไม้ลูกนี้  รับไปแล้วผลไม้นี้มีค่า ถ้ามีใครจะแย่งเราจะต้องรีบคว้าไว้ก่อน แต่บางทีเขามาคว้าเขาก็ไม่ได้บอกเราเพราะเราไม่ได้เขียนชื่อติดไว้ เพราะฉะนั้นต้องเก็บไว้กับตัว รักษาไว้ให้ดีตราบจนกระทั่งเรากินแอปเปิ้ลลงไปในท้องเสร็จเรียบร้อยก็ถือว่าจบ กินแอปเปิ้ลลงไปในท้องหมายความว่า วันใดที่เราเสียชีวิตไปแล้ว สิ้นชีวิตไปแล้ว การบำเพ็ญของเราก็จบ เราบำเพ็ญได้สูงเท่าไหน บำเพ็ญได้ดีเท่าไร นั่นเป็นสิ่งที่เราได้รับ  
เวลาก่อนที่เราจะพูดและทำต้องคิด ใช่หรือไม่ (ใช่)  ความคิดนั้นช่วยการกระทำและการพูดของเราได้  ทีนี้เราก็มองกลับว่าสิ่งที่เราทำและสิ่งที่เราพูดนั้นอยู่ในความคิดของเรา ดูว่าประสานกลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวหรือเปล่า  ถ้าประสานกลมกลืนกันเป็นหนึ่งเดียวทุกๆ เวลา ไม่ว่าศิษย์จะเดินไปทางไหนก็จะมีคนที่คอยทำตามอย่างเรา  มีคำพูดแต่โบราณบอกว่า “ตามรอยอริยะ”  ทำไมคนเหล่านั้นถึงเป็นอริยะได้ ด้วยพื้นฐานง่ายๆ คือพูด คิด ทำด้วยปัญญาให้เป็นหนึ่งเดียวกัน  ทุกๆ ครั้งที่เราจะทำและพูดใดใด เราต้องคิด เวลาที่เราคิดเราก็ต้องคิดซ้อนเข้าไปอีกว่า เราคิดแล้วเอาไปทำและพูดเป็นความจริงด้วยปัญญา  ให้กลมกลืนเป็นหนึ่งเดียว ได้ไหม 
หากวันนี้ศิษย์ของอาจารย์นั้นไม่ตัดความสงสัยทิ้งไป ก็เปรียบเสมือนต้นหญ้านั้นยังมีราก ตัดแค่โคนทิ้งรากยังอยู่ ในวันข้างหน้าพอโดนฝนตกมาใหม่ก็ขึ้นมาอีก เป็นผลร้ายต่อการบำเพ็ญ  บางคนนั้นหลอกตัวเองโดยตัดความสงสัยทิ้งไปชั่วคราว  สงสัยนี้ไม่จำเป็นต้องสงสัยในตัวอาจารย์ ไม่จำเป็นต้องสงสัยในตัวสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่สงสัยในการบำเพ็ญธรรม สงสัยในการที่เราจะเดินทางธรรม สงสัยในสัจธรรมต่างๆ  อาจารย์จึงบอกว่าให้เวลาตัวเองศึกษาให้เข้าใจ เข้าใจแล้วดึงโคนทิ้ง ไม่เก็บไว้อีก จะเป็นผลดีต่อการบำเพ็ญของศิษย์มาก  
“นิสัยคนอดไม่ได้ต้องการรู้  จิตกำกับอยู่จึงนิ่งเป็นหนา”
คนนั้นมีนิสัยช่างอยากรู้อยากเห็นไปหมด ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ถามว่าเราอยากจะรู้ทุกเรื่องแล้วเราจะรู้ทุกเรื่องไหม เวลาที่เราอยากจะรู้สิ่งใด ก็ไม่ใช่ว่าเราจะได้รู้ทุกอย่าง นี่เป็นสัจธรรมและความจริงในโลกนี้ เพราะฉะนั้นสิ่งที่เราอยากรู้นั้น สิ่งใดศึกษาได้ รู้ได้ ก็ใคร่รู้ให้จริง เมื่อรู้จริงแล้วจึงทำจริงได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ว่านิสัยความช่างรู้ของเรา บางทีนั้นจะเป็นโทษให้กับเราเอง  เหมือนกับที่ศิษย์อยากรู้ว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นมีจริงหรือเปล่า บุญกรรมมีจริงหรือเปล่า  ถามว่าที่ศิษย์อยากรู้นั้นจะรู้ได้ไหม  มีบางคนบอกว่าเขาเคยตายมาแล้วหมายถึงเสียชีวิตจริงๆ เวลาที่ศิษย์ไปเจอเขา ได้คุยสนทนากับเขา ศิษย์ก็เชื่อว่าตายแล้วยังมีวิญญาณอยู่จริง แต่พอเวลาให้หลังไปไม่นานเท่าไร  ความคิดใหม่ของเราก็เข้ามาแทรก บอกว่าสงสัยคนนี้จะเพ้อไปเอง  มนุษย์เป็นคนที่เชื่อยาก แต่ว่าเผลอผิดง่าย  จึงบอกว่าถ้าจะให้ดีให้เอาจิตของเราเข้ากำกับ เหมือนเวลาที่เราเห็นคนอื่นนั้นกำกับละคร เขาบอกว่าให้เป็นอย่างนี้ เป็นอย่างนั้น ใช่หรือไม่ (ใช่)  จิตของเรานั้น เราก็เอาจิตของเราเข้ามากำกับบังคับบัญชาตลอดเวลา  บางคนนั้นไม่รู้ว่าจิตเป็นเจ้านาย เอาจิตเป็นทาส หากว่าจิตเป็นเจ้านาย เวลาทำอะไรก็คิดก่อนทำ  เวลาที่เราเอาจิตเป็นทาสคือคนที่คิดฟุ้งซ่าน คิดไปเรื่อยเปื่อยไม่มีที่สิ้นสุด เรียกว่าเอาจิตเป็นทาส  อาจารย์พูดถึงคนที่คิดเจ้าคิดเจ้าแค้น กับคนที่รู้จักคิดก่อนแล้วค่อยทำ มีความแตกต่างกันมาก ใช่หรือไม่ (ใช่)  คนหนึ่งใช้จิตไปกำกับการกระทำ กับอีกคนหนึ่งใช้สิ่งแวดล้อมทั้งหมดมากำกับจิตตัวเอง เคยเห็นไหมคนที่คิดฟุ้งซ่าน คิดอะไรเรื่อยเปื่อย ไม่เคยเห็นก็ไปส่องกระจกดู แล้วเราจะเห็นคนๆ นั้นทันที 
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาให้นักเรียนออกมาหน้าชั้นสองคน)
คนหนึ่งเป็นจิต คนหนึ่งเป็นผู้กำกับ จิตกำกับอยากให้เขายกแขนซ้ายต้องทำอย่างไร จิตจะอยู่เฉยได้ไหม จิตเอามือเอื้อมไปจับให้เขายกแขนซ้ายขึ้น จิตบอกให้ยกแขนขวาก็ต้องจับยก  เพราะว่าจิตของคนนั้นถ้าไม่จับก็ไปเรื่อยๆ  จิตของคนนั้นเหมือนกับลิง ถ้าไม่เอาอะไรล่ามไว้ก็จะไปเรื่อยๆ เพราะฉะนั้นจิตของเราจับจิตใจของเราให้อยู่ แล้วเวลาเราอยากให้ร่างกายนี้ทำอะไร เราก็ให้จิตของเรานั้นจับ หมายความว่าทุกขณะจิตนั้นเราจะต้องรู้สึกตัวอยู่ตลอดเวลา ไม่ได้ทำอะไรไปโดยไม่รู้เรื่อง เวลาทำอะไรไปไม่รู้เรื่องเหมือนคนกินเหล้า กินเหล้าแล้วไม่ค่อยรู้เรื่อง บางทีก็งงๆ ไปเรื่อยๆ ใช่หรือเปล่า เพราะฉะนั้นจึงบอกว่า เราต้องเอาจิตของเรากำกับไว้  
ทีนี้ถ้าร่างกายนี้หันมากำกับจิต  เราบอกจิตของเราว่าตอนนี้เราอยากจะไปทำอะไร  ถ้าวันนี้เราอยากยกแขนขวาทำอย่างไร อันนี้เป็นจิตเอากายเข้าควบคุม เราบอกว่าเราบังคับจิตของเราว่าเราจะยกแขนขวา จิตมีแขนไหม (ไม่มี)  จิตไม่มีแขน จิตมีแต่ความคิด พอทำไม่ได้แล้วโดยทั่วไปเราหยุดไหม (ไม่หยุด)  อยากให้จิตยกให้ได้ ต้องยกให้ขึ้น  จิตยกไม่ขึ้นเพราะว่าไม่มีร่างกายนี้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  จิตไม่มีกายเหมือนที่กายมี แต่กายมีจิตได้  เพราะฉะนั้นคนจึงเฝ้าคิดไปเรื่อยๆ อยากจะให้จิตเราทำอย่างนี้ๆ แต่ทำไม่ได้  เพราะจิตไม่มีร่างกาย ไม่มีแขน ไม่มีขา จึงบอกว่านี่คือคนฟุ้งซ่าน  เพราะว่าเฝ้าบังคับบัญชาจิตอันนี้ อยากให้จิตอันนี้งอกแขนขึ้นมาเราจะได้บังคับจิตไป แต่ว่าบังคับไม่ได้ หลายคนจึงเป็นคนที่ฟุ้งซ่าน ฉะนั้นอยากจะดูคนฟุ้งซ่านก็เอาเรานั้นไปส่องกระจก เราก็จะเห็นคนฟุ้งซ่านคนนี้  
ทีนี้เข้าใจแล้วว่าจิตและกายนั้นสัมพันธ์กันอย่างไร  อาจารย์จะบอกให้ว่าอาจารย์นั้นมีแต่วิญญาณ มีแต่จิต ถ้าไม่มีกายนี้อาจารย์ก็ทำอะไรไม่ได้ คุยกับศิษย์ไม่ได้ ตั้งแต่มาทีแรกจึงบอกว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นแท้เดิมแล้วก็ไม่มีรูปลักษณ์ ไม่สามารถสื่อสารอะไรได้ ไม่สามารถจะทำอะไรได้ อยากจะไปช่วยคนสักคนก็ช่วยไม่ได้ ในขณะนี้ศิษย์ของอาจารย์นั้นมีร่างกายเป็นมนุษย์  ตีร่างกาย ร่างกายนี้ก็ยังเจ็บ แต่ถามว่าความเจ็บนี้ให้อะไรบ้าง  เจ็บนี้ทำให้เราจำได้ ทำให้เรารู้ว่ามีร่างกายอันนี้อยู่ เพราะฉะนั้นร่างกายอันนี้เป็นสิ่งมีค่า อย่าพาร่างกายของเรานี้ไปเที่ยวในที่ที่ไม่ควร ไปทำในสิ่งที่ไม่ควร ไปเล่นในสิ่งที่ไม่ควร บางคนชอบเล่นไพ่ บางคนชอบเล่นหวย บางคนชอบไปเที่ยว บางคนชอบที่จะกินอะไรเข้าไปทำร้ายร่างกายตัวเอง บางคนก็พาร่างกายของเรานี้ไปเรื่อยๆ ตามที่ใจของเรานั้นฟุ้งซ่านออกไป ไม่มีประโยชน์ทั้งสิ้น  
เพราะฉะนั้นตอนนี้ศิษย์ของอาจารย์ให้รู้ไว้ คนบำเพ็ญธรรมควรตั้งใจที่จะไปสู่ในที่ที่สูงกว่าที่เราอยู่  ชีวิตจะต้องพัฒนาทั้งนอกทั้งใน นั่นคือจิตใจได้รับการพัฒนาและร่างกายของเราจะสามารถไปทำการงานใหญ่โตได้นั้นต้องใช้จิตของเราบังคับกายของเราให้ถูกต้อง ที่ที่ไม่ควร ที่ที่ไม่ดีเราก็ไม่ไป  ต้องรู้จักทำในสิ่งที่ควร ที่ดี  เป็นสิ่งง่ายๆ ที่ศิษย์นั้นรู้มานานแสนนาน ตั้งแต่ศิษย์รู้ความจนเดี๋ยวนี้  แต่บางทีเราก็เผลอ  อย่าเผลอบ่อยๆ ดีหรือเปล่า  
“ทุกทุกสิ่งสอบใจศิษย์เมธี   คนดีถูกกดขี่ยุคสุดท้าย
สงบว่างยังใจไม่ล้มพ่าย การพูดจาให้ไว้สำเนียงธรรม”
ทุกๆ สิ่งนั้นสอบใจของเราผู้เป็นศิษย์ของอาจารย์ อาจารย์เรียกศิษย์ว่าศิษย์เมธีเพราะว่าอะไร เมธีคือผู้ที่มีความเมตตา มีปัญญา เป็นผู้ที่ช่วยผู้อื่นอยู่เสมอ เพราะฉะนั้นเมื่อศิษย์คนใดของอาจารย์ เป็นผู้ที่เมตตาช่วยผู้อื่นอยู่เสมอ ศิษย์คนนั้นก็จะเจอทุกๆ สิ่งที่มาสอบใจ เพราะเวลาเราไปช่วยคนอื่นเราก็ไปยุ่งเกี่ยวกับคนอื่น ใช่หรือไม่ (ใช่) เพียงแต่ไม่เหมือนเมื่อก่อนนี้ที่เราไปยุ่งเกี่ยวเรื่องชาวบ้าน แต่ตอนนี้เรายุ่งเกี่ยวกับเรื่องจิตของเขา อยากให้เขาพ้นทุกข์ ก่อนจะช่วยคนให้พ้นทุกข์เราต้องทำอย่างไร (การที่เราจะช่วยคนอื่นให้พ้นทุกข์ ตัวเราต้องเจอทุกข์และอุปสรรคหลายๆ ด้าน ต้องเจอให้หมดถึงจะไปช่วยผู้อื่นได้) การที่เราจะช่วยให้ผู้อื่นพ้นทุกข์นั้นเราต้องเจอทุกข์ก่อน อันนี้เป็นสิ่งที่แน่นอนแน่แท้ ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เวลาขอสิ่งศักดิ์สิทธิ์บอกว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาอย่าให้ทุกข์เลย ใช่ไหม (ใช่)  แล้วตกลงศิษย์จะไปช่วยให้คนอื่นพ้นทุกข์ หรือจะช่วยตัวเองพ้นทุกข์คนเดียว (ให้ผู้อื่นพ้นทุกข์) ใครว่าให้ผู้อื่นพ้นทุกข์ยกมือขึ้น ใครอยากให้ตนเองพ้นทุกข์ยกมือขึ้น คนที่ไม่ยกมือคิดไม่ออกไม่รู้จะเลือกอะไรดี เขาเรียกจับปลาสองมือ ปลาตัวนี้ก็ดี ปลาตัวนั้นก็ดี  อาจารย์จะพูดให้ฟัง หากศิษย์ต้องการช่วยให้ผู้อื่นพ้นทุกข์แน่นอนศิษย์ต้องเจอทุกข์ก่อน ไม่รู้จักความทุกข์ก็ไปช่วยเขาออกจากความทุกข์ไม่ได้ นี่เป็นสิ่งที่แน่นอน ถ้าหากว่าศิษย์นั้นช่วยให้คนอื่นพ้นทุกข์ศิษย์ก็คือพุทธะ เพราะรู้จักช่วยคนอื่นมากกว่าจะช่วยตัวเองใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่หากว่าศิษย์นั้นบอกว่าอยากให้ตัวเองพ้นทุกข์ก็ต้องรอพุทธะมาช่วย เราจะเป็นอะไร  เราก็คือปุถุชนผู้ยังหลับๆ ตื่นๆ หลับบ้างตื่นบ้าง ใช่หรือไม่ (ใช่) ถึงตอนนี้อยากเป็นพุทธะหรืออยากเป็นปุถุชน (อยากเป็นพุทธะ)  เริ่มจับปลาตัวที่สาม ตอนแรกก็บอกว่าอยากให้คนอื่นพ้นทุกข์ อยากให้ตนเองพ้นทุกข์ด้วย เสร็จแล้วก็บอกว่าอยากได้หมดทุกอย่างในโลกนี้ที่ว่าดี เป็นไปได้ไหม (ไม่ได้) เพราะฉะนั้นศิษย์ของอาจารย์คนใดที่ออกไปช่วยผู้อื่น ออกไปพูดธรรมะกับผู้อื่น โดนว่าบ้าง โดนติบ้าง หรือคนไม่ค่อยเข้าใจเราเลย เป็นเรื่องธรรมดาไหม (ธรรมดา) นี่คือธรรมดาของผู้ที่จะบำเพ็ญธรรม หากว่าศิษย์นั้นอยู่คนเดียวไม่ต้องการช่วยใคร อยากจะบรรลุไปคนเดียว ศิษย์ก็จะไม่ต้องทุกข์กับคนอื่น  แต่ในปัจจุบันนี้ธรรมะลงโปรดสู่โลก ช่วยคนให้พ้นทุกข์  
สิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นไม่มีกายเนื้ออย่างมากก็ช่วยได้นิดหน่อย ทุกสิ่งทุกอย่างชะตาชีวิตของตน ชะตาชีวิตของโลก ชะตาชีวิตของทุกอย่างขึ้นอยู่กับเราเป็นผู้กำหนดเอง ใช่หรือไม่ (ใช่)  นับประสาอะไรกับความทุกข์เล็กๆ น้อยๆ ที่มาวันละไม่ถึงหน  บางคนนั้นมีความทุกข์วันหนึ่งไม่ถึงหนเลย หนึ่งวันความทุกข์หนึ่งหนนับว่าน้อย  บางคนทุกข์ทั้งวัน ทั้งหลับทั้งตื่น  อาจารย์จึงอยากให้ศิษย์นั้นเลือกที่จะทุกข์ คือบางเรื่องตัดได้ ปล่อยได้ วางได้ ต้องปล่อยวางใช่หรือไม่ บางคนมีความทุกข์ไม่ยอมจบไม่ยอมสิ้นเพราะว่าไม่รู้จักคำว่าปล่อยวาง ต่อให้เป็นพุทธะที่ศักดิ์สิทธิ์ลงมาจากฟ้าก็ช่วยศิษย์ไม่ได้  เพราะว่าใจนั้นอยู่ที่ใคร (อยู่ที่ตัวเราเอง) ใจอยู่ที่เรา เราต้องกำกับเอง เราต้องรู้จักที่จะดูแลใจของเราให้ดี 
“ธรรมะแท้ที่คนนำไปบำเพ็ญ”
บทนี้บอกว่าธรรมะนั้นแท้หรือว่าเท็จอยู่ที่คนที่เอาไปปฏิบัติ ใช่หรือไม่ (ใช่)  หากว่าศิษย์นั้นนำไปบำเพ็ญปฏิบัติ  ธรรมะที่อยู่ในตัวศิษย์ก็จะเป็นธรรมะที่แท้  แต่หากว่าศิษย์นั้นเอาไปทิ้งๆ ขว้างๆ ต่อให้ธรรมะศักดิ์สิทธิ์มาอยู่กับเราก็เสื่อมหมด เพราะว่าเรานั้นไม่ศักดิ์สิทธิ์พอ ใช่หรือเปล่า (ใช่)  ธรรมะลงมาจากฟ้าอันศักดิ์สิทธิ์ ลงสู่มนุษย์อันศักดิ์สิทธิ์ ธรรมะจึงศักดิ์สิทธิ์  ถ้ามนุษย์ไม่ศักดิ์สิทธิ์ ธรรมะก็ไม่ศักดิ์สิทธิ์  ฉะนั้นบางคนสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครอง บางคนนั้นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่คุ้มครอง  อยู่ที่ว่าเรานั้นจะใช้ธรรมะไปในทางใด บางคนใช้ธรรมะบังหน้าก็มี  ใช้ธรรมะค้าขายก็มี  ใช้ธรรมะไปพูดเล่นพูดเรื่อยเปื่อย สร้างกรรมปากให้แก่ตัวเองก็มี  ฉะนั้นธรรมะที่อยู่ในโลกนี้ คนในโลกเป็นผู้บริหาร  ก็ให้รู้จักที่จะนำธรรมะไปใช้ในทางที่ดี ให้ตัวเองนั้นมีความสะดวกขึ้น  
“ธรรมะเป็นทางมีไม่สูงต่ำ”
ธรรมะเป็นเหมือนทางทำให้เรานั้นมีทางแต่ไม่มีความสูงต่ำ  โดยทั่ว
ไปนั้นในโลกนี้มีความสูงต่ำมากมาย  เก้าอี้นั้นก็สูงกว่าพื้น  หัวเราก็สูงกว่าพื้น ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ธรรมะเหมือนกับความที่ไม่สูงไม่ต่ำ ไม่ดำไม่ขาว ไม่มีอะไรทั้งนั้น  จึงบอกว่าธรรมะนั้นอยู่ที่เรา  บางคนบอกว่าเข้ามาก่อนเป็นอาวุโส มาทีหลังเป็นผู้น้อย  มีหรือเปล่า (มี) หากว่าศิษย์ยังติดในคำว่าอาวุโส และผู้น้อย ศิษย์ก็ไม่มีธรรมะ 
“ฝึกใจกว้างกว่ากว้างประเสริฐล้ำ”
ปรกติแล้วเราบอกว่าอย่างไร  สมมุติว่ากว้างนั้นขนาดเท่านี้  แต่ในความกว้างนี้มีแต่ความว่าง ใช่หรือไม่ (ใช่) เราบอกว่าเท่านี้กว้างกว่าเท่านั้น แต่ตรงนี้ก็ว่างเปล่า ไม่มีอะไรเลย  เราบอกว่าเราใจกว้าง  แล้วถามว่าเราเอาอะไรวัด  อาจารย์จึงบอกว่าฝึกใจให้กว้างกว่าความกว้างที่มนุษย์ว่า ให้เหนือขึ้นไปจากรูปลักษณ์เหล่านี้ ฝึกใจกว้างกว่ากว้างทำอย่างไร  เวลาเรามีสิบ เราสามารถให้สิบได้ไหม  ถ้าเรามีสิบบาทแล้วมีขอทานเดินมาบอกเราว่าขอทำบุญทำทานสักสิบบาท สมัยนี้เวลาเขาขอเขาบอกด้วยว่าเท่าไร เผอิญทั้งเนื้อทั้งตัวมีอยู่สิบบาทเราจะให้หรือไม่ให้ (ให้)  ถ้าหากว่าให้ไม่หมดก็ยังไม่กว้าง ใช่หรือไม่ (ใช่)  บางทีสิ่งศักดิ์สิทธิ์อาจจะยืมเขามายั่วโมโหเราเล่นก็ได้ บอกขอทานคนนี้ให้ลองไปขอเงินคนนี้มาให้หมด ดูว่าตัดโมโหได้จริงหรือเปล่า ที่ว่าบอกว่าให้ทานได้ ให้ได้จริงหรือเปล่า  บางคนบอกว่าให้ไม่หมด อาจารย์ว่ายังดีกว่าบอกว่าไปไกลๆ ใช่หรือเปล่า (ใช่)  ถึงบอกว่าใจกว้างกว่ากว้าง อาจารย์ไม่ได้หมายถึงเรื่องขอทานมาขอเงินอย่างเดียว แต่อาจารย์พูดถึงโดยรวมกว้างๆ ไปหมดว่าใจศิษย์นั้นกว้างจริงหรือเปล่า
“ใหม่ตามคนเก่านำด้วยเมตตา”
เราผู้มาทีหลังได้ชื่อว่าเป็นคนใหม่ ทางโลกเรียกว่าเป็นผู้น้อย มีคน
เก่าเป็นผู้นำ เมื่อครู่นี้อาจารย์บอกให้ศิษย์นั้นอย่ายึดในคำว่าอาวุโสและผู้น้อยจนกลายเป็นอัตตาตัวตน  แต่ในขณะเดียวกัน อาจารย์ก็ให้ศิษย์เป็นผู้มีมารยาทต่อกัน  คนไหนมาก่อนคนนั้นย่อมมีความรู้มากกว่า  คนใหม่ตามคนเก่าด้วยความอ่อนน้อมถ่อมตน  คนเก่านั้นเอาชนะใจคนใหม่ด้วยเมตตา
ในยุคสมัยปัจจุบันนี้มีการกำราบคนไว้ด้วยกฎหมาย  ในสถานธรรมก็มีพุทธระเบียบ แน่นอนพุทธระเบียบเป็นสิ่งจำเป็น สำหรับการที่จะให้ศิษย์เป็นผู้มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย  แต่พุทธระเบียบนั้นย่อมไม่สูงไปกว่าจิตใจของคน  หากจิตใจของศิษย์นั้นสูงและถูกต้องกว่าระเบียบและกฎหมาย  กฎหมายเหล่านี้จะมาคุมศิษย์ได้ไหม (ไม่ได้)  กฎหมายก็ไม่สามารถคุมเราได้เพราะว่าเรามีความถูกต้องมากกว่า  อย่าบอกว่าระเบียบก็คือระเบียบ  เราไม่ฟังระเบียบก็ได้  ถ้าศิษย์ไม่ฟังระเบียบ จะบอกว่าศิษย์มีจิตใจเหนือระเบียบก็ไม่ได้เหมือนกัน  ฉะนั้นตรงนี้อาจารย์อยากให้ศิษย์รู้ มาสถานธรรมต้องมีระเบียบ  
ฝึกเป็นคนใจกว้าง เป็นผู้บำเพ็ญที่ดี  ธรรมะไม่มีสูงต่ำไม่มีแบ่งแยก  ทุกๆ คนนั้นเป็นคนเหมือนกัน  เป็นคนที่ฝึกบำเพ็ญเหมือนกัน บางคนเอาตำแหน่งมาใส่บ่า  เราก็บอกว่าใส่ไว้ก็เท่านั้น  เรามีจิตใจที่สูงกว่าบ่า กว่าไหล่ กว่ายศที่มาใส่บ่า  ธรรมะนั้นแท้ไม่แท้ยังอยู่ที่ศิษย์เอากลับไปบำเพ็ญ  คนที่มีสิ่งที่จูงใจให้เข้าหากิเลสบ่อยๆ ยิ่งต้องเป็นผู้รู้จักระมัดระวังตัว  บางคนแพ้ลาภยศ บางคนแพ้สรรเสริญ ชอบคำยกย่อง  สิ่งเหล่านี้มาเตือนใจเรา เจอเมื่อไรให้รู้จักคิดพิจารณา อย่าไปลุ่มหลง ทำได้ไหม 
คนบางคนชอบพูดเสียงดัง  อาจารย์บอกว่าเสียงดังนั้นก็ดี แต่ถ้าดังเกินไปหลอดลมจะอักเสบ  บางทีเราก็เอาชนะคนหรือว่าอยากให้คนเข้าใจด้วยการมีใจแบบนี้ไม่ได้  อาจารย์เคยพูดเสมอว่าปฏิบัติงานธรรมต้องรอบคอบ แต่คำว่ารอบคอบนั้นต้องรอบคอบด้วยอะไร  รอบคอบไม่ใช่รัดแน่นแต่หมายความว่าอยู่ในกรอบอันตีไว้รอบอย่างรอบคอบ เข้าใจใช่ไหม 
“แหงนดูฟ้าให้ระทมกว่าเก่า      เมื่อแลเจ้าเถิดเลยไม่ประสา
เวียนตายเกิดพ้นความเป็นพุทธา”
เวลาที่อาจารย์รู้สึกเสียใจที่สุดก็จะเป็นเวลาที่อาจารย์มองศิษย์ของอาจารย์ทำอะไรเลยเถิดอย่างคนที่ไม่ประสา  เหมือนเวลาศิษย์มองดูลูกของศิษย์ แล้วลูกของศิษย์นั้นทำอะไรที่เกินไปให้เดือดร้อนผู้อื่น  ในที่สุดแล้วความเลยเถิด ความไม่รู้อีโหน่อีเหน่ของศิษย์นั้นจะพาให้เราเวียนว่ายตายเกิด  แม้จะเป็นคนที่มากไปด้วยบุญกุศล มากไปด้วยบารมี  แต่เมื่อเราทำผิด เราก็ต้องเวียนว่ายตายเกิดเหมือนกัน ใช่หรือไม่ (ใช่)  ดังที่ศิษย์เห็นคนบางคนเป็นเศรษฐีร้อยล้านพันล้าน แต่ว่าเศรษฐีคนนี้ก็ยังมาเกิด ร้อยล้านพันล้านนั้นเป็นบุญกุศลที่มาตอบแทนเขา อย่าไปอิจฉา  แม้ว่าบุญกุศลมาแล้ว มีทุกอย่างพร้อมแล้ว ทุกสิ่งทุกอย่างอำนวยความสะดวกให้เขาหมด  แต่เขาก็ยังต้องเวียนว่ายตายเกิดเป็นคนให้ศิษย์เห็นอยู่ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นศิษย์ของอาจารย์เห็นไหมว่าถึงแม้เรานั้นจะเป็นผู้บำเพ็ญธรรม แต่หากว่าทำสิ่งที่ขัดแย้งกับการเป็นพุทธะ แล้วเลยเถิดไม่ประสีประสา ไม่รู้อีโหน่อีเหน่แล้ว ศิษย์ก็เลยเถิดไปจากความเป็นพุทธะได้  นี่เป็นเรื่องบุญกรรมที่ศิษย์นั้นยังมองไม่เห็น แต่ตอบสนองเร็วไว  ใครที่กลับตัวกลับใจได้ตอนนี้ อะไรผิดพลาด อะไรผิดพลั้ง ต้องรู้จักที่จะปรับปรุงแก้ไขพัฒนาขึ้น
“พิจารณาเพียงเร่งก้าวแม้ทุกข์ยัง”
เร่งก้าวออกไปแม้ว่ายังมีทุกข์ บางคนบอกว่ารอให้ทุกข์จางก่อน
รอให้อะไรๆ ดีขึ้นก่อน จะเป็นอะไรๆ ของศิษย์ก็ตามแต่ทุกๆ คนรู้ไหมว่าชีวิตของเรานั้น เราไม่รู้วันตาย รู้ไหม (ไม่รู้)  ศิษย์ก็รู้ว่าชีวิตของศิษย์นั้น ศิษย์ไม่มีทางที่จะรู้วันตาย  ฉะนั้นจึงอย่าบอกตัวเองว่าเรายังมีเวลาอยู่เยอะ  แม้มีเวลาอีกเก้าสิบปี ศิษย์ก็บำเพ็ญไปทั้งเก้าสิบปี  ให้เรานั้นมีบารมีธรรมและกุศลพร้อมมูล ให้เรานั้นเป็นผู้ที่มีความสะอาดเรียบร้อย ใครเห็นก็เป็นแบบอย่างให้เขาได้ 
  “บำเพ็ญแล้วคนชังทบทวนรู้พลัน”
บำเพ็ญแล้วคนชังทำอย่างไร  บางคนบำเพ็ญแล้วรู้สึกจะเข้ากับคนอื่นไม่ได้ บำเพ็ญแล้วคนจะไม่ค่อยชอบขี้หน้า  ในสมัยที่อาจารย์บำเพ็ญ ในสมัยที่อาจารย์เกิดเป็นคน มีแต่คนชอบอาจารย์ทั้งนั้นเลย มีแต่คนรักอาจารย์ทั้งนั้นเลย เพียงแต่อาจารย์แกล้งทำโง่ๆ   ศิษย์อาจารย์ก็เหมือนกัน  บางคนนั้นคนชังเพราะว่าโน่นก็รู้ นี่ก็รู้ ไม่เคยไม่รู้เลย ฉลาดไปหมด ประโยชน์อะไรมา ถ้าผ่านมือเราก็ลดไปครึ่งหนึ่ง สมควรไหมที่คนอื่นเค้าจะไม่ชอบเรา (สมควร)  เราจึงต้องมาดู  เห็นคนอื่นมีสุขให้เรานั้นมีสุข  เห็นผู้อื่นมีทุกข์นั้นให้เราเข้าไปช่วยเหลือ  นี่จึงบอกว่าเป็นผู้ที่รู้จักบำเพ็ญ  ขนาดอาจารย์ในสมัยนั้นเป็นคนวิปลาส คนยังชอบได้  คนสมัยนี้อยากเข้าใกล้คนบ้าไหม (ไม่อยาก)  แท้ที่จริงแล้วคนไม่ได้ตัดสินคนที่รูปลักษณ์ภายนอก คนนั้นตัดสินที่จิตใจที่งดงาม แม้เราจะมีอะไรที่ผิดพลาด ผิดพลั้งไปบ้าง  เวลาเรามองคนอื่น แม้ว่าคนนี้มีข้อเสียตรงนี้ๆ แต่ว่าเรามองแล้วให้เรารู้ ให้เราเข้าใจ ให้เรานั้นสบายใจ
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาประทานพระโอวาทแก่แม่ครัว)
มีเวลาว่าง ห้องพระนี้ก็เหมือนกับบ้านของเรา     มาบ่อยแล้วก็ดูว่า
เรานั้นทำเป็นทุกอย่างไหม พุทธระเบียบ การท่อง การกราบ ถูกต้องหรือเปล่า  ทุกๆ อย่างเป็นหมดทั้งสิ้นไหม  เพราะว่าชีวิตเรานั้นทุกๆ วันก็มีความวุ่นวาย  มีเวลานิดหน่อยก็มาสถานธรรม  ถ้าหากว่าไม่ฝึกอะไรเลย นั่งคุยนั่งเล่นกันเฉยๆ ก็ไม่ดี  ส่วนที่ว่าเราดีอยู่แล้วก็ให้ดีขึ้นไปอีก อะไรที่หัดได้ฝึกได้ก็ให้หัดให้เป็นให้หมด  อาจารย์เห็นศิษย์ทุกคนนั้นพยายามดีมากแต่หวังว่าศิษย์นั้นจะพยายามได้มากกว่านี้ ดีได้มากกว่านี้  อาจารย์และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทุกพระองค์นั้นก็คอยดูอยู่ หวังว่าศิษย์นั้นจะได้เป็นพุทธะในวันหน้า อย่าท้อถอย หกล้มกลางคัน 
“ความหวั่นไหวพาให้ถลำ”
ศิษย์ของอาจารย์นั้นบางทีก็หวั่นไหวไปกับความรัก ความโลภ ความโกรธ ความหลง  เวลาศิษย์ของอาจารย์อยู่ในอารมณ์เช่นนี้ สิ่งเหล่านี้ เจ้าไม่มีอาจารย์ในหัวใจ ความหวั่นไหวอันนี้จึงพาให้ทุกคนนั้นหลงไป 
(พระอาจารย์จี้กงเมตตาให้นักเรียนออกมาวงคำในพระโอวาทซ้อนพระโอวาท)
 “เปรียบ” คำนี้อยู่ข้างๆ คำว่า “โมหะ” ห้ามโมโหเก่งรู้ไหม 
 “ดั่ง” คำนี้อยู่ข้างๆ “โมหะ” ศิษย์โมโหเก่งไหม คำนี้ก็อยู่ข้างๆ “ไฟ” ต้องดับไฟอารมณ์ตัวเองให้ได้ บำเพ็ญธรรมนั้นก็คือลดละอารมณ์ตนเองให้ได้ ไม่ใช่ว่าอารมณ์โกรธอย่างเดียวที่เปรียบเหมือนไฟ อารมณ์เวลาพาลก็เปรียบเหมือนไฟเหมือนกัน บำเพ็ญธรรมให้ดีๆ นะ 
“แก้ว” ทำตัวดีๆ เป็นแก้วของอาจารย์ดีไหม ให้ใจนี้ใสๆ อย่าคิดโน่นคิดนี่รู้ไหม
“แล้ว” เชื่อแล้ว ศรัทธาแล้ว จะบำเพ็ญแล้วได้ไหม 
“หญ้า” หญ้านี้หมายถึงว่าอะไร  ปกติแล้วในทางธรรมคำว่า “หญ้า” นั้นไม่ค่อยดีเท่าไร เพราะว่าหญ้าส่วนใหญ่จะหมายถึงกิเลส  แต่อาจารย์บอกให้ศิษย์นั้นมีความมั่นคงเหมือนต้นหญ้า  ตัดแล้วก็งอกใหม่  กลับไปแล้วต้องศึกษาธรรมะให้มากๆ มีความมั่นคง ดีหรือเปล่า  ถ้าวันไหนไม่เข้าใจ ไม่อยากบำเพ็ญแล้ว ก็ให้คิดดูดีๆ 
“เปรียบ” คำว่าเปรียบนี้ ได้เปรียบคนอื่นหรือเปล่า อยู่กับคนดีๆ เขาก็พามารับธรรมะ ใช่ไหม อาจารย์จะบอกให้ เราบำเพ็ญธรรมะนั้น ไม่มีการเปรียบเทียบ ไม่มีการบอกว่า เราเป็นอย่างไร เขาเป็นอย่างไร ถ้าศิษย์ไม่มีส่วนนี้ ใจของเราจะมีความสุขขึ้น และทำแต่สิ่งที่ดีๆ 
 “ดิน” ดินเป็นอย่างไร เหยียบทุกวันรู้ไหม  เราลองสังเกตดูให้ดี คนเหยียบดิน ดินไม่เคยว่า  เวลาหลังจากที่กลับไปวันนี้มีคนมาว่าเรา  ถ้าหากว่าเราคิดจะบำเพ็ญจริงๆ ถ้ามีคนมาว่าเรา เราก็ต้องทำใจให้เข้มแข็ง เข้าใจไหม และพยายามศึกษาดูว่าจริงหรือไม่จริง ดูให้รู้ ไม่รู้ไม่เลิก ดีหรือเปล่า 
“คน” รู้ไหมว่าคนนั้นมีสิ่งที่ทำให้คนเป็นคนเกินคนและต่างจากสัตว์ก็คือความกตัญญู เราต้องทำตัวเองให้ดี ให้ถึง รู้ไหม
อยากกลับบ้านหรือยัง (ยัง)  ถึงบางคนอยากกลับก็กลับไม่ได้  เพราะว่าโดนขังอยู่ที่นี่ เวลาที่เราอยู่ที่นี่ขอให้ใช้โอกาสนี้สงบจิตสงบใจ  เราอยู่ในสถานธรรม ในสถานธรรมมีองค์พระ เราก็ทำจิตใจให้นิ่ง ๆ เหมือนองค์พระ  จะเลียนแบบพระศรีอาริย์ ต้องเป็นคนยิ้มง่าย รับความทุกข์ทั้งหมดไว้ในท้อง  ถ้าจะเป็นอย่างอาจารย์จี้กง ก็บ้าๆ หน่อย  ถ้าจะเป็นอย่างพระโพธิสัตว์จันทรปัญญาก็รู้จักเสียสละเพื่อผู้อื่น ไม่เกรงกลัวความทุกข์  ถ้าจะเป็นอย่างจอมเทพวินัยธรกวนอู ท่านก็เคร่งครัด สง่างาม  ถ้าจะเป็นอย่างท่านหนึ่งในแปดเซียนหลี่ต้งปิน ก็ต้องรู้จักปลงตกในชีวิต รู้จักที่จะดำเนินชีวิตอย่างถูกต้อง ไม่ติดในลาภยศสรรเสริญ  ดูว่าศิษย์ของอาจารย์จะเลือกเป็นอย่างไร  พระองค์ใหญ่ไม่ได้สร้างมาเพื่อให้มอง  แต่พระองค์ใหญ่สะท้อนถึงพระที่อยู่ในใจของเราเอง  
เวลาศิษย์ของอาจารย์เผลอเอาตะปูไปกรีดกระจก กระจกมีรอยไหม (มี)  เป็นรอยที่มองเห็นได้จางๆ  รอยนี้เหมือนกับการที่เรามีกิเลส  หากว่าศิษย์มีกิเลส ก็เหมือนกับการเอาตะปูไปกรีดกระจกหนึ่งหน  แม้รอยนี้เกิดขึ้นมากระจกก็ยังใช้ได้ แต่ใช้ได้ดีหรือเปล่า ก็กลับไปดูใจตนเองดู  เรามีกิเลสมากมายกิเลสก็ข่วนกระจกของเรานั้นไม่รู้นับครั้งที่เท่าไร กระจกของเราก็ยังใช้ได้ดี เพียงแต่ไม่ได้ดีเหมือนเดิม  อาจารย์อยากให้ศิษย์คิดได้ รู้จักคิด  กระจกของเราเป็นรอยแล้ว  อย่าให้เป็นรอยมากกว่านี้  ขอให้กิเลสของเราหยุดลงเท่านี้ เท่าที่เรานึกอยากให้หยุดแล้ว  บางคนบอกว่าเรานึกอยากให้บำเพ็ญได้ดีแล้ว  แต่ว่าไม่เคยไปลงมือทำ ไม่เคยพยายาม ย่อมไม่เกิดความสำเร็จแน่
ศิษย์เคยเห็นไฟไหม ถ้าหากว่าไม่มีเชื้อไฟ ไฟจะติดต่อไปได้หรือเปล่า (ไม่ได้)  ถ้าดึงเชื้อออก ไฟก็จะไม่สามารถติดต่อไปได้ ใจของศิษย์นั้นมีไฟสุมอยู่กองหนึ่ง ก็คือไฟของกิเลส แต่ว่าเราจะตัดไฟกิเลสนั้นไม่ใช่ตัดที่ไฟ แต่ต้องตัดที่เชื้อ เชื้อคือเหตุแห่งกิเลสนั้นๆ บางคนแก้ปัญหาเท่าไรก็แก้ไม่ออกเพราะว่าเราไม่ได้ตัดปัญหาที่ต้นเหตุ เหตุจึงยังอยู่ เมื่อเหตุอยู่ก็เสมือนมีเชื้ออยู่ ให้ดับไฟเท่าไรก็ไม่สามารถที่จะมอดไหม้ได้ 
อาจารย์มาในวันนี้ ยินดีเป็นอย่างยิ่งที่เจอหน้าศิษย์ทุกคน เห็นศิษย์แต่ละคนนั้นก็เป็นคนที่มีภูมิธรรม มีรากบุญดี อย่าได้ดูถูกตนเอง  คำว่านิพพานไกลเกินเอื้อม แต่ศิษย์ของอาจารย์นั้นจงลองเอื้อมดู  ถ้าศิษย์เอื้อมดูแล้วไม่ถึงก็คงไม่เป็นไร แต่ขอให้ลองได้หรือเปล่า (ได้)
การที่เราได้มานั่งฟังธรรมะนี้ มีหลายคนบอกว่ารับธรรมะแล้วหลุดพ้น แต่อาจารย์บอกว่าคนที่หลุดพ้นนั้นต้องเป็นคนที่บำเพ็ญจริงๆ บำเพ็ญจริงจัง  หากศิษย์ไม่ยอมบำเพ็ญจริงจัง คำพูดนี้ก็ไม่สามารถบังเกิดขึ้นได้ 
ใครที่ผ่านประชุมธรรมชั้นที่แล้ว  ฝึกหัดบำเพ็ญให้ดีๆ มีเวลาว่างต้องขยันมาสถานธรรมบ่อยๆ  ธรรมะนั้นศึกษาเอง บำเพ็ญเอง ถ้าหากมีอะไรยังไม่เข้าใจ ศึกษาเยอะๆ เข้าใจไหม
เจอกันถึงจะหลายชั่วโมงก็สั้น  รักษาตัวเราให้ดี  ฝ่าอุปสรรคที่มันวิ่งเข้ามาหาเรา เราอย่าไปกลัวอุปสรรคก็เป็นเพียงแค่ขั้นตอนที่ทำให้เรานั้นสูงขึ้น  
หัวหน้าชั้นในชั้นนี้ก็คือตัวแทนทุกคน ต้องบำเพ็ญดีๆ เข้าใจไหม วันหลังมีโอกาสศึกษาให้เข้าใจ ทำได้หรือเปล่า (ครับ)
วันหน้าเรายังเจอกันอีกหรือเปล่า  เป็นคนคิดดีคิดแต่เรื่องดี ดังนั้นอาจารย์รอเจอศิษย์นะ มีเวลาว่างก็มาสถานธรรม เป็นคนโชคดีกว่าคนอื่นเราก็ต้องทำตัวให้สมกับเป็นคนโชคดี บำเพ็ญธรรมให้ตนนั้นเป็นคนโชคดียิ่งขึ้น นำพาความโชคดีอันนี้ให้กับผู้อื่นบ้าง  
อายุมากแล้ว กายเป็นรอยไม่เป็นไร ใจไม่เป็นรอยใช้ได้
วันหลังเจอกันใหม่  เป็นกำลังใจให้อาจารย์นะ  บำเพ็ญให้ดีๆ แล้ววันหลังมาเจอกันใหม่  ออกไปแล้วอย่าลืมอาจารย์ ทำได้ไหม ไว้วันหลังเราจะมาเจอกันอีกนะศิษย์นะ  รักษาตัวศิษย์ให้ปลอดภัยถึงฝั่งธรรม อาจารย์จะพาไปเข้าเฝ้าองค์มารดา  รักษาตัวให้ดี  รักษาใจให้ดี  บำเพ็ญให้ดีๆ

อ่านต่อ...

2542-11-20 พุทธสถานอิ๋งเซียน ดอนเมือง กทม.

PDF 2542-11-20-อิ่งเซียน #20.pdf


วันเสาร์ที่ ๒๐ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๒  พุทธสถานอิ๋งเซียน  ดอนเมือง กทม.
                                                                       สาธุชนกราบขอประทานพระโอวาทชี้แนะ

      ห่วงใยคนรุ่นหลังสร้างคุณธรรม          ไม่เหยียบย่ำความดีบุญส่งผล
หนึ่งชีวิตอย่าใส่ใจอยู่เพียงตน                   หมั่นช่วยคนจึงได้เดินทางพุทธา
                                เราคือ
      องค์ประธานคุมสอบสามภูมิ                 รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา                ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน เคียมคัล
องค์มารดา                             ถามเมธีน้องชายหญิงเกษมฤๅ
                                                  ขอทุกคนจิตสงบตั้งใจฟัง    ฮวา  ฮวา

      หญ้าไม่รกอสรพิษไม่เข้าอาศัย           ในจิตใจแห่งมนุษย์ก็ฉะนี้
ตลอดชีวิตได้เรียนรู้กับความดี                  ไฉนปรี่เผลอทำกรรมอยู่ร่ำไป
ชีวิตหนึ่งดั่งความฝันยังไม่ตื่น                    ความขมขื่นเกิดจากตนหามาให้
วิมุตติ [๑] เกิดจากตนแสวงใน                      รู้เข้าใจเร่งปฏิบัติแต่กรรมดี
ประชุมธรรมสะเทือนไปสามภพกว้าง      ฟ้าปูทางวอนน้องท่านอย่าเดินหนี
มีโอกาสเร่งศึกษาให้จงดี                           วันหน้ามีมรรคผลคืนฟ้าแดนเดิม
หากไม่รู้ทำสิ่งใดให้ตนรู้                              ธรรมะคู่ชีวิตหนึ่งบำเพ็ญง่าย
อย่าตามใจตนเองเกินจึงมีชัย                    ย้อนมองใจทุกวันเร่งกระทำ
มีชีวิตหนึ่งชีวิตเป็นกายคน                         นับว่าโชคดีเหลือล้นอย่าทิ้งขว้าง
หัวชูฟ้าขาเหยียบดินญาณสว่าง               ดำเนินทางแห่งพุทธะคืนนิรันดร์
จุดหมายหลุดพ้นเวียนว่ายวัฏสงสาร       ทรมานครานี้ใช่ครั้งแรก
ธรรมะจริงกลางนัยน์ตาอย่าว่าแปลก      วิสุทธิอาจารย์ลงแบกรับงานยุคปลาย
ในวันนี้เป็นวันแรกการประชุม                   ขอสุขุมตั้งใจฟังศรัทธาหลาย
ความจริงใจสะเทือนฟ้าน้องทำได้             ความเกรียงไกรอยู่ที่รู้จริงทำจริง
อย่าสงสัยให้วุ่นวายในจิตตน                    อย่าท้อบ่นยามลำบากสอบใจนี้
วันเวลาไม่คอยใครแม้นาที                        ขอจงมีความตั้งใจบำเพ็ญจริง
หลังจากจบชั้นนี้ไปให้รู้เริ่ม                         ฝึกฝนเพิ่มอริยะไปจากคนนี้
อย่าผัดวันประกันพรุ่งกลายหลายปี        บำเพ็ญดีอยู่ที่กำราบกิเลสในใจ
ให้รู้ว่ายามนี้สู่คับขัน                                   คนเท่าทันจึงอยู่รอดปลอดภัยได้
ดวงปัญญามหาศาลพลังใหญ่                  รู้จักใช้เป็นนิมิตอันดีงาม
ในวันนี้น้องผู้มีบุญกับพุทธะ                      ต่างมา ณ ที่นี้เร่งศึกษา
เมื่อเข้าใจยามใดให้เร่งยิบตา                    กลับคืนฟ้าจิตต้องไร้กิเลสใด
น้องผู้ใดมีชีวิตไม่สมหวัง                            จงรู้สร้างโอกาสให้คนส่วนใหญ่
ไม่นำพาด้วยอารมณ์พาลใดใด                 ด้วยจิตใจอันเมตตาเทียมพุทธา
ในวันนี้ไม่กล่าวความให้มากไป                ศิษย์พี่ไซร้รับบัญชามาคุมชั้น
หวังศิษย์น้องรักษาพุทธระเบียบอย่างครบครัน            คะแนนนั้นศิษย์พี่จดไม่พลาดมือ
จรดวางพู่กันลงคุมชั้นเรียน
                                                                                                             ฮวา  ฮวา  หยุด

[๑] วิมุตติ :  ความพ้น, ความหลุดพ้น, พระนิพพาน


วันเสาร์ที่ ๒๐ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๒                                                            
พระโอวาทพระนาจา

      เคยมีสุขสมหวังปรารถนา                   ทั้งเงินตราชีวิตไม่ขัดสน
แต่เวลาเปลี่ยนไปดั่งเล่นกล                      กลายอับจนไม่มีเหลือน่าดีใจ
                                เราคือ
      ศิษย์พี่นาจา                      รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา   ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน   แฝงกายกราบ
องค์มารดาแล้ว                      ถามศิษย์น้องทุกคนสบายดีไหม


          ในราตรีที่ฟ้าสิ้นแสงจันทร์  การแบ่งปันน้ำใจไม่อาจถึง  แต่เวลาเช่นนี้เท่านั้นจึง  เจอธรรมจริงกอบกู้โลกงาม
*        ธารารินหลั่ง เวลาไม่หวนมา  นึกถึงการล้ม เพื่อสอนใจตนเอง
**       จิตอุทิศ ล้วนคิดเพื่อคนอื่น และพร้อมช่วยคนอื่น จุดไฟในใจนี้  ตื่นจากฝัน ไม่คิดไปเป็นอื่น  พุทธะผู้รู้ตื่น ยากเย็นก็ขอพลี
          ในราตรีที่ฟ้าสิ้นแสงจันทร์  การบำเพ็ญที่ใจไม่เคยแพ้  เป็นดวงไฟที่ให้ยามปรวนแปร  นำความดีกลับมาก้าวนำ  ( *,** )
          หันมาใช้ปัญญาให้เป็นเพื่อนร่วมทาง  รอจันทรากลับคืนมาสู่ฟ้า ( ** )
เพลง : ดวงไฟในตน
ทำนองเพลง : ใครคนหนึ่ง

พระโอวาทพระนาจา

(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาให้ผู้ปฏิบัติงานธรรมแสดงละครเป็นหนอน ไก่ เสือ และคน)  ละครเรื่องนี้แสดงให้เรารู้ว่า ถึงแม้จะไม่พูดอะไร แต่หากท่าทางแสดงให้เห็นก็พอเดาได้ แต่ถ้าไม่สนใจก็จะไม่รู้ แต่ถ้าสนใจและตั้งใจฟัง ก็พอค้นหาคำตอบได้ เหมือนละครเมื่อสักครู่แม้ไม่มีคำพูด แต่ศิษย์น้องก็เดาออกว่าเป็นอย่างไร ศิษย์น้องก็ใช้ปัญญาพิจารณาและเข้าใจ การที่ศิษย์น้องมาวันนี้ก็เหมือนกัน ถ้าศิษย์น้องค่อยๆ ศึกษาก็จะเข้าใจ ละครเมื่อสักครู่มักเกิดขึ้นในสังคมคนเราเป็นส่วนใหญ่ หนอนถูกไก่กิน ไก่ถูกเสือกิน เสือถูกคนทำร้าย  พูดง่ายๆ ในสังคมปัจจุบันนี้ก็เหมือนกับวัฏสงสาร แต่ถ้ามองในแง่สัจธรรมนั่นก็คือ สัตว์ตัวเล็กย่อมเป็นเหยื่อของสัตว์ตัวใหญ่ คนเรามีอำนาจเล็กๆ น้อยๆ ก็ถูกคนที่มีอำนาจมากมากดขี่ข่มเหงรังแก โลกปัจจุบันนี้จึงเป็นเหมือนวัฏสงสารของชีวิตที่ถูกใหญ่กินเล็ก แล้วเราก็จะถูกใหญ่กินเล็กบ้างหรือเปล่าก็ยังไม่รู้ วันนี้โดนกินไปแล้วก็มี แล้วรู้ไหมว่าหลังจากคนนั้นใครกินคน (คนกินคน) มีทั้งคนกินคน แล้วก็เวลากินคน แล้วคนก็กินตัวเอง ฉะนั้นใครน่ากลัวที่สุด (คน) แล้วเราจะหยุดได้ไหม (ได้) หยุดได้เหมือนกัน ฉะนั้นเราต้องรู้จักวิธีหยุดความน่ากลัว หยุดความเลวร้ายของคนให้หมดสิ้นไปจากโลกนี้  แล้วเราจะทำอย่างไรถึงจะหยุดความน่ากลัวเหล่านี้ได้ นั่งเฉยๆ หรือเปล่า หรือว่าทำตาปริบๆ เสียใจ  ช่างหัวเขา หรือบอกว่าน่าสงสารจัง แต่ก็ไม่ได้ทำอะไร  บ่อยครั้งที่คนในโลกนี้รู้แล้ว แต่ไม่สามารถทำได้อย่างสิ่งที่รู้ เราเรียนรู้มากมาย แต่ไม่สามารถทำในสิ่งที่รู้ได้ บางทีเราเข้าใจแล้วเราก็ไม่สามารถทำในสิ่งที่เราเข้าใจได้เหมือนกัน เพราะอะไร อย่างนี้เรียกว่าเรียนรู้ไปไม่มีประโยชน์ เข้าใจไปก็เสียเปล่าใช่หรือไม่ ทั้งที่รู้ว่าชีวิตนี้มีทุกข์มีสุขเป็นเรื่องที่ไม่เที่ยงแท้ มีเงินหรือไม่มีเงินเป็นเรื่องไม่แน่นอนไม่อาจกำหนดได้ มีร้องไห้ ผิดหวัง เศร้าใจ ดีใจเป็นเรื่องที่เราก็ยากที่จะกำหนดได้ว่าวันไหนจะเกิดขึ้น จะมีวันไหนหายไปใช่หรือไม่ (ใช่)  เรารู้เรื่องพวกนี้แต่พอถึงเวลาเรากลับเหมือนไม่เข้าใจ ทำใจไม่ได้ อย่างนี้มีก็ไม่มีประโยชน์เลย เหมือนคนที่รู้ว่ากฎหมายมีอะไรบ้าง รู้กฎฟ้าดินว่าใครทำอะไรก็ได้รับอย่างนั้น  กฎหมายใครประพฤติไม่ดีก็ต้องได้รับโทษเราก็รู้ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ทำไมบ่อยครั้งเรารู้แล้วแต่เราทำไม่ได้ เรารู้แล้วแต่เหมือนไม่เข้าใจ น่าแปลกไหม
“เคยมีสุขสมหวังปรารถนา  ทั้งเงินตราชีวิตไม่สับสน” ตอนเรามีเงินเราก็ดีใจ ว่ามีเงินเต็มกระเป๋า แต่พอไม่มีเงินขึ้นมาเรากลับทำใจไม่ได้ใช่หรือไม่ (ใช่)  เหมือนตอนที่เรามีชีวิตตอนแรกๆ เราก็เป็นคนที่ไม่มีอะไร เหมือนห้องๆ หนึ่ง แต่พออยู่ไปสักพักหนึ่ง เราก็อยากมีโต๊ะ มีเก้าอี้ มีเตียง นี่คือปัจจัยพื้นฐาน  แต่พอมีโต๊ะ มีเก้าอี้ มีเตียงแล้ว เราก็อยากมีหมอน มีฟูก มีผ้าห่มอีกใช่หรือเปล่า (ใช่)  จริงๆ มีเสื่อผืนเดียวก็พอแล้ว ใช้มือแทนหมอน ใช้ขาเราแทนหมอนข้างก็สุขแล้วใช่หรือเปล่า แต่มนุษย์ต้องเป็นอย่างไร ต้องมีเตียง เสื่อธรรมดาดูยาจกไป หมอนที่เป็นแขนไม่นุ่มเลย ตื่นขึ้นมาแล้วเมื่อยก็เลยต้องมีฟูก พอมีฟูกก็เลยเสียเงินซื้อผ้าปูที่นอน ผ้าปูที่นอนผืนเดียวไม่พอต้องมีอีกผืนหนึ่ง แต่พอมีผ้าปูที่นอนสองผืนพอไหม (ไม่พอ) จริง ๆ พอแล้ว แต่บอกตัวเองว่าลายนั้นสวยจับใจ ไม่เป็นไรหรอก เรามีเตียงเราก็ต้องมีผ้าปูที่นอนอีกใช่หรือไม่ (ใช่)  เราก็เลยมีไปเรื่อยๆ จากห้องเปล่าๆ ก็กลายเป็นห้องที่เต็ม พอมีที่นอนมีหมอนมีเตียงแล้วมีอะไรอีก ตอนแรกมีพัดลมตัวเล็กๆ ก็เปลี่ยนเป็นแอร์ พอเป็นแอร์แล้วมีอะไรอีก เดียวไม่ทันสมัยไม่รู้เรื่องโลกภายนอก ต้องมีทีวี เดี๋ยวนี้ทีวียังไม่ทันสมัยต้องมีคอมพิวเตอร์ คอมพิวเตอร์ยังไม่ทันสมัยต้องติดอะไรเพิ่ม (อินเตอร์เน็ต) อินเตอร์เน็ตไม่พอต้องติดอะไรอีก ถ้ายังมีอีกท่านก็คงอยากมีต่อใช่ไหม แต่ตอนนี้ยังไม่มีใครคิดได้ท่านก็เลยยังไม่มี จากที่เราเคยเป็นคนตัวเปล่าเล่าเปลือย แต่เมื่อเข้ามาในห้องจากที่ไม่มีอะไรเรากลับเป็นอย่างไร อยากมีนั่นมีนี่ใช่หรือไม่ (ใช่) เพราะอย่างนี้คนถึงไม่เข้าห้องพระ เพราะว่าห้องพระไม่มีของมากมาย ไม่เหมือนไปข้างนอกได้เดินช้อปปิ้ง เห็นกระเป๋าใบหนึ่งสวย เดินไปซื้อหน่อย นั่นก็ดีไปซื้อหน่อยใช่หรือเปล่า (ใช่) มีกันจนเหนื่อยกับการที่มี เราไม่เคยเห็นใครเหนื่อยกับการไม่มีเลยนะ เห็นแต่มีทีไรก็เหนื่อยทุกที เราก็เลยคิดถามตัวเองในใจว่า เสียใจจริงๆ อยากเดินถอยหลัง เป็นคนที่ไม่มีเหมือนเก่าสบายใจกว่าเยอะ พอมีแล้วจะมีอีกก็ต้องคิดอีก ตอนไม่มีคิดเดี๋ยวเดียวเอง แต่พอมีแล้วคิดมากกว่าตอนไม่มีอีกใช่หรือไม่ (ใช่) นั่นแหละความทุกข์อันเกิดจากการมี ฉะนั้นบางครั้งเราเป็นคนไม่มีบ้างน่าจะดีกว่าเยอะเลย แค่นี้เองถ้าท่านมีชีวิตอยู่ก็สบายแล้วใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เราก็ยังอดไม่ได้ ยังมีไม่หยุด แล้วก็เหนื่อยกับการมี แล้วก็มานอนพักเพราะเหนื่อยเหลือเกิน พอมีแล้วเป็นอย่างไรอีก ทั้งห่วง ทั้งหวง ทั้งกังวล ทั้งกลุ้มใจ  ตอนไม่มีก็กลุ้มเหมือนกันแต่กลุ้มน้อยหน่อย ไม่มีแล้วทำอย่างไรดี ต้องมีให้เท่าเขาแค่นั้นเองใช่หรือเปล่า หรืออาจจะคิดว่าทำอย่างไรจะให้มีได้อย่างเขา แต่ชีวิตของคนยากนักที่จะอยู่แต่ในห้อง ยากนักที่จะไม่ต้องไปเจอใคร เราต้องออกไปเจอ ต้องเดินทาง เราต้องเลี้ยงชีวิตใช่หรือไม่ ทำอย่างไรให้สิ่งที่เราเรียนรู้ สิ่งที่เราต้องมีนั้นสามารถมีสุขได้ ไม่เกินเลย ไม่ทำให้มีแล้วต้องทรมานใจเป็นทุกข์ใจ
“เคยมีสุขสมหวังปรารถนา                ทั้งเงินตราชีวิตไม่ขัดสน
แต่เวลาเปลี่ยนไปดั่งเล่นกล              กลายอับจนไม่มีเหลือน่าดีใจ”
ต้องบอกว่าน่าดีใจใช่ไหม เราจะกลับเป็นเหมือนเดิมแล้วใช่หรือเปล่า เราแต่ก่อนมาเปล่าอย่างไร ตอนนี้เราก็พร้อมที่จะกลับไปเปล่าอย่างนั้น แบบวางใจได้ ปล่อยวางได้แล้วใช่หรือเปล่า (ใช่)
เพราะอะไรบ่อยครั้งที่เรารู้แล้วแต่ยังไม่สามารถทำตามในสิ่งที่เรารู้ได้  (เพราะค่านิยม) ค่านิยมก็เป็นส่วนหนึ่ง แต่ถ้าจะชี้ให้ตรงเข้าไปในใจเรา นั่นก็คือเพราะตัวเราเองต่างหาก ตัวเราบังคับตัวเราเองไม่ได้ใช่หรือเปล่า บ่อยครั้งที่ถึงแม้ว่าจะเป็นกฎเกณฑ์ของสังคม กฎเกณฑ์ของฟ้าดิน หรือกฎเกณฑ์ของสัจธรรมความเป็นจริงของชีวิต แต่บางครั้งเราไม่สามารถทำตามกฎเกณฑ์ได้เพราะเรามักจะมีอารมณ์ ความรู้สึก เราก็มักจะปล่อยตามอารมณ์ความรู้สึกของตัวเอง จึงไม่ยอมทำตามกฎเกณฑ์ในบางครั้ง จึงพร้อมจะละเมิดกฎเกณฑ์ได้ในทุกครั้ง เพราะมนุษย์เรามักจะไม่ยอมควบคุมตัวเอง มีนิสัยชอบอิสระ  อยากทำอะไรก็ทำ ตามใจตัวเองคือไทยแท้ใช่หรือเปล่า เรามักจะปล่อยตามใจตัวเอง พอมีกฎเกณฑ์บังคับเราก็รู้สึกว่าไม่ชอบ อยากจะละเมิด อยากจะข้ามกฎไปใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนดังสำนวนหนึ่งกล่าวไว้ว่า "ถ้าตัวเราตรง เงาจะคดได้ไหม" (ไม่ได้)  ถ้าใจเราเที่ยงธรรม ความประพฤติเราจะเหลวแหลกได้หรือเปล่า (ไม่ได้) ก็เหมือนกัน ถ้าจิตใจเรามีความเที่ยงธรรม รู้จักผิดชอบชั่วดี รู้จักกฎเกณฑ์ของฟ้าดิน และกฎเกณฑ์ของมนุษย์ เราก็ยากจะผิดพลาดและทำอะไรตามอารมณ์หรือตามอำเภอใจ ถ้าตามอารมณ์บ่อยๆ เรามักจะเดือดร้อน ไม่ใช่ตนเองอย่างเดียว แต่ทำให้คนอื่นพลอยเดือดร้อนไปด้วย
ระหว่างคนดีกับคนชั่ว ท่านจะเลือกสิ่งใดกัน ท่านก็อยากเลือกคนดี งั้น มองเข้าไปอีก คนที่อยู่ในกรอบรู้จักทำอะไรอย่างผิดชอบชั่วดี รู้จักทำอะไรตามกฎเกณฑ์ของสังคม กับคนอีกประเภทหนึ่งเดี๋ยวบางวันก็ล้ำไปบ้าง บางวันก็ไม่พอดีบ้าง อย่างนี้ท่านชอบคนประเภทไหน  คนที่พอดีใช่หรือเปล่า ล้ำเกินไปเราก็ไม่ชอบขาดเกินไปก็ไม่ดี ฉะนั้นเกิดเป็นคนทั้งทีเราต้องรู้จักทำตามกฎอย่างพอดี กฎของฟ้าดิน และกฎของการอยู่ร่วมกันในสังคม ถ้าเราทำได้เราย่อมเป็นคนที่พอดี แล้วคนที่พอดีก็คือคนที่เป็นคนดีที่น่ารักของสังคม แล้วระหว่างคนดีกับคนเก่ง เอาคนไหน (คนดี)  ถ้าคนดีแต่ทำงานไม่เป็น แต่คนเก่งทำงานเป็นเอาคนไหน เพราะว่าบางครั้งเวลาเราเลือกเรามักเลือกคนเก่งใช่หรือไม่  เพราะคนดีมักอ่อนแอหรือไม่ก็ตัดสินใจไม่เด็ดขาด บ่อยครั้งที่คนดีมักใจอ่อน เวลาทำงานร่วมกันจึงไม่ค่อยเด็ดขาด งานจึงล่าช้า แต่ก็ไม่ใช่ว่าคนดีจะไม่เด็ดขาดเลย แต่เราอยู่ในสังคมหรืออยู่ในกลุ่มคนเราต้องรู้จักใช้ให้ถูกต้อง บางครั้งต้องดี บางครั้งต้องเก่ง เช่นเดียวกันถ้าเราไปเป็นผู้นำใครเราก็ต้องรู้จักใช้ให้ถูกต้อง ในสังคมย่อมมีทั้งคนดีและคนเก่ง บางครั้งเราต้องรู้จักใช้คนเก่งให้ถูกกับงาน และใช้คนดีให้เหมาะสมกับสิ่งที่ควรจะให้เขา ถ้าถึงเวลาที่เราต้องเอาเงินไปให้ผู้อื่น เราจะให้คนเก่งหรือให้คนดีเป็นผู้ไปให้ดี (คนดี) เพราะบางครั้งให้คนเก่งไปให้ ก็ให้ไม่ครบ เราให้ห้าร้อย แต่กลายเป็นนำไปส่งแค่สามร้อย แต่ใบเสร็จกลับมาห้าร้อยจริงไหม ฉะนั้นเราอยู่ในสังคมเราต้องช่วงใช้คน และช่วงใช้ตนให้ถูก แล้วเราก็จะไม่ต้องกลัวใครหลอกเรา หรือกลัวเราไปหลอกใคร
แต่คนที่ดีกับคนที่เก่งบางครั้งเวลาเราใช้ได้แล้ว หรืออยู่กับเขาได้แล้ว เราต้องระวังคนที่เก่งสักนิดหนึ่งเพราะคนเก่งนั้นเหมือนเสือ ถ้าไม่ควบคุมให้ดีเขามักจะเหลวไหล แล้วก็ไม่รับผิดชอบใช่หรือเปล่า (ใช่) แล้วในสังคมนี้เต็มไปด้วยคนเก่งหรือคนดี คนเก่งใช่หรือไม่ (ใช่)  เราเรียนมาตั้งเยอะมีความรู้มากมาย เราอยากเก่งมากกว่าดีใช่ไหม ในสังคมเต็มไปด้วยคนเก่ง คนดีเหลือน้อยเต็มทีแล้ว แล้วเราจะทำอย่างไรให้เป็นคนดีแล้วเก่งด้วยล่ะ  ยากไหม (ยาก) คนที่เป็นคนเก่งคนดีก็คือคนที่รู้จักดำเนินชีวิตเป็น อยู่ร่วมกับคนอื่นได้อย่างเป็นสุข ก็คือคนที่รู้จักเอาธรรมะมาใช้ ไม่ใช่เรียนรู้อย่างเดียว แต่รู้จักใช้แล้วรู้จักอยู่ร่วมกับคนอื่นได้อย่างสอดคล้อง อยู่กับฟ้าดินได้อย่างกลมกลืน ไปอยู่ที่ไหนก็ไม่ต้องกลัวใคร สามารถแทรกตัวเข้ากับฟ้าดินได้ ถ้าเรามีชีวิตแล้วขัดแย้งกับธรรมชาติ ก็ตายลูกเดียวจริงไหม (จริง) อากาศร้อนแต่เราอยากใส่เสื้อหนาวเป็นเพราะอะไร อย่างนี้เขาเรียกว่าคนไม่สอดคล้องกับธรรมชาติใช่หรือเปล่า คนอื่นเขาเป็นอย่างไร กินข้าวเป็นอย่างไร เราอยากทำอะไร ไม่กินข้าวแต่จะทำงานตายไหม  เหนื่อยตายใช่หรือเปล่า
“ในราตรีที่ฟ้าสิ้นแสงจันทร์”  น่ากลัวไหม สว่างอย่างนี้เพราะมีพระอาทิตย์คอยสาดส่อง แต่ถ้ามืดแล้ว เราไม่มีแม้แต่จันทร์เลย เราจะทำอย่างไรดี (จุดตะเกียง) เป็นความคิดที่ดี แต่ว่าถ้าเกิดฟ้ามืด แต่ใจเราสว่าง เราก็ไม่ต้องกลัวสิ่งใด แต่คนเราในปัจจุบันนี้กลับไม่ใช่ ฟ้ามืดใจเราก็พลอยมืดไปด้วย เพราะฉะนั้นต้องทำตัวให้สอดคล้องอย่าขัดแย้ง
“การแบ่งปันน้ำใจไม่อาจถึง แต่เวลาเช่นนี้เท่านั้นจึงเจอธรรมจริง กอบกู้โลกงาม”  เข้าใจวรรคนี้ไหม ยามฟ้ามืดเราจึงเห็นความสว่าง ยามโลกวุ่นวายสับสนเราจึงจะเห็นใครมีคุณธรรม ใครไม่มีคุณธรรมจริงไหม (จริง)  หรือพูดง่ายๆ ว่า สถานการณ์สร้างวีรบุรุษ แต่บางครั้งวีรบุรุษก็สามารถสร้างสถานการณ์ได้ นี่แหละน่ากลัว มนุษย์ชอบรู้จักพลิกแพลง แต่พลิกแพลงแล้วไม่ค่อยจะตรงทาง มักจะคดเคี้ยว บางครั้งสถานการณ์สร้างให้เราแข็งแกร่ง กล้าสู้กล้าฝ่าฟันอุปสรรค แต่บางครั้งคนที่ชอบกล้านั่นแหละ มักจะทำให้สถานการณ์นั้นเลวร้ายลง ถ้าคนเราไม่รู้จักควบคุมใจตั้งแต่ตอนแรก ความประพฤติย่อมไม่สามารถที่จะดีงามและตรงทางได้ ฉะนั้นเราต้องรู้จักใช้ธรรม เอาธรรมมาคอยควบคุม มาคอยตรวจสอบ มาคอยเป็นเข็มทิศนำทางให้เรารู้จักดำเนินชีวิต
“ธารารินหลั่ง เวลาไม่หวนมา นึกถึงการล้ม เพื่อสอนใจตนเอง”  บางครั้งความจริงไม่อาจทำให้ชีวิตของเราเข้มแข็ง มีแต่ความทุกข์เท่านั้นที่ทำให้มนุษย์เข้มแข็งและกล้าหาญกว่าเดิม แล้วถ้าเกิดว่าสังคมปัจจุบันนี้เป็นเหมือนฟ้าที่มืดไร้แสงสว่าง ใครจะยอมจุดประทีปของตัวเองพร้อมทั้งนำทางคนอื่นบ้าง คงน้อย ส่วนมากก็จะจุดประทีปเพื่อนำทางตนเองเท่านั้น คนที่ดีมีปัญญาอยู่แล้วมักจะเอาแต่ช่วยตัวเอง ไม่เคยคิดจะไปช่วยใคร เพราะมักจะคิดว่าเราดี เราบริสุทธิ์แล้ว อย่าไปเข้าใกล้คนไม่ดีเลย เดี๋ยวเข้าใกล้คนไม่ดีแล้ว เราจะพลอยโดนกล่าวหา โดนชี้หน้าว่าอยู่ในกลุ่มคนไม่ดีด้วย จึงทำให้สังคมยังมีทั้งคนดีและคนชั่ว ไม่สามารถที่จะมีคนดีทั้งสังคมได้ เพราะทุกคนต่างคิดอย่างนี้ ไม่กล้าที่จะยื่นมือไปช่วยคนไม่ดี เพราะกลัวว่าช่วงที่ยื่นไปนั้นจะโดนหาว่าเป็นพวกเดียวกัน หรือไม่ก็กลัวประคองตัวเองไม่อยู่ พลอยจะเผลอเลวร้ายไปกับเขาด้วย
จิตใจคนก็เหมือนกับน้ำ น้ำย่อมมีทั้งน้ำดีและน้ำเสีย ถ้าเกิดน้ำดีไม่ยอมล้างน้ำเสีย น้ำเสียจะหมดไปไหม (ไม่) ก็ไม่มีวันหมด เฉกเช่นเดียวกันถ้าคนจิตใจดี ไม่คิดจะเอามือไปช่วยเหลือคนที่จิตใจไม่ดี สังคมก็ย่อมเต็มไปด้วยคนที่มีจิตใจไม่ดี แล้วก็อย่าลืมว่าคนที่จิตใจไม่ดีนั้น อาจจะฮึกเหิม แล้วมาทำร้ายเราก็เป็นได้ ฉะนั้นก่อนที่ภัยจะมาหาตัว เราสู้ได้โดย ดับไฟตั้งแต่ต้น หากใครเห็นสิ่งเล็กๆ น้อยๆ ได้คนนั้นจะเป็นคนที่ทำงานยิ่งใหญ่ได้ แต่มนุษย์เรามักเป็นอย่างไร ตัวของฉันก็จะเอาแทบไม่รอด เลือดแทบกระเด็นออกจากตาแล้ว  ทำไมต้องไปช่วยเขา เรามักจะคิดอย่างนี้ สังคมก็เลยเต็มไปด้วยทั้งดีและไม่ดี แล้วเราจะทำอย่างไรดีล่ะ ทั้งที่รู้อย่างนี้แล้ว นั่งเฉยๆ เหมือนเดิมอีก หรือยังอยากเป็นคนที่ขาดศูนย์อยู่ตลอดเวลา เข้าใจคำว่า “ขาดศูนย์” ไหม ก็คือไม่เคยมีความสมดุลกับชีวิต คนเรามักจะรู้ความเป็นจริงตรงนี้ ว่าน้ำดีสามารถขจัดน้ำเสียได้ คนดีสามารถช่วยเหลือคนชั่วได้ ทำให้เขาเปลี่ยนแปลงได้ แต่เรามักจะไม่ทำเพราะว่าเรายังอยากได้อยู่ เรายังอยากมีนั่นมีนี่อยู่ เรายังเห็นแก่ตัวอยู่ เรามักจะไม่นึกถึงคนอื่น เรามักจะบอกว่าก็เรายังไม่พอเลย เรายังไม่รู้จักคำว่าสุขเลย เรายังทุกข์อยู่ ทำไมเราต้องไปช่วยคน เรายังอดโลภไม่ได้ อดอยากไม่ได้ เราจึงปล่อยให้สังคมเป็นเช่นนี้ แต่ถ้าเกิดเราคิดกลับกัน คิดอยากช่วยเราก็ต้องเปลี่ยนแปลงตัวเองถึงจะช่วยเขาได้ นั่นก็คือต้องหยุดความโลภ มีความพอใจ และความสุขในคำว่า "อ่อน บาง จาง จืด" เข้าใจคำนี้ไหม
ถ้าเกิดสมมติว่าเราจะไปช่วยเขาอย่างแรกก็คือ เราต้องอ่อน บาง จาง จืดให้ได้ก่อนใช่หรือไม่ ถามจริงๆ ท่านอยากไปช่วยเขาไหม (อยาก) คนส่วนมากมักจะเป็นอย่างไร ภัยไม่มาถึงตัว ไฟไม่ลนก้น มักไม่คิดช่วยเหลือใช่หรือเปล่า ฉะนั้นต้องรู้จักดับไฟตั้งแต่ต้น การดับไฟได้ที่ตน เราย่อมสามารถไปช่วยดับไฟให้คนได้ แต่เราจะต้องยอมรับก่อนว่า ท่านจะเป็นคนหนึ่งไหม ที่ยอมเอาน้ำดีไปล้างน้ำเสีย ถ้ายอมเราก็ไปกันต่อ ถ้าไม่ยอมเราก็จะเปลี่ยนเรื่องคุยยอมไหม (ยอม) นั่นก็คือรู้จักเป็นอย่างไร ไม่ยอมมีมากมีน้อยๆ ไม่ยอมเข้มข้น ยอมมีจางๆ เข้าใจไหม สังเกตว่าถ้าเรากินอะไรเข้มข้นเรายิ่งเบื่อไว เรายิ่งกินไว แต่ถ้าเรากินบางๆ เราจะรู้สึกว่าลิ้มรสชาติได้เต็มที่ใช่ไหม แต่คนเรามักไม่เป็นอย่างนี้ งั้นมาตีความหมายให้ใกล้เข้ามาอีก คำว่า “อ่อน บาง จาง จืด” นั่นก็คือ รู้จักพึงมีพึงได้ ไม่ขวนขวายเกินตัว เมื่อเรารู้จักพึงมีพึงได้ กิเลสก็ย่อมยากที่จะมาครอบงำใจ อารมณ์ก็ย่อมยากที่จะมาควบคุมความคิด ความประพฤติก็ยากที่จะเป็นคนใจแคบ ขี้อิจฉา ตาก็ไม่พร่ามัว ปัญญาก็จะแจ่มใส เพราะว่าไม่มีความโลภ โกรธ หลงมาครอบงำความคิดและจิตใจ เพราะเราพอใจกับคำว่า "อ่อน บาง จาง จืด" รู้จักพึงพอใจในสิ่งที่ตนเองมี เมื่อทำได้ขนาดนี้เราก็ย่อมมีใจเมตตาใช่ไหม เมื่อเมตตาได้เราย่อมอยากช่วยเหลือเขา แต่จะช่วยคนอย่างไร เราถึงจะสามารถทำให้เขาเปลี่ยนแปลงได้จริงๆ  ตรงนี้เป็นเรื่องยาก เราจะเอาน้ำดีไปล้างน้ำเสียได้นั้น เราต้องดูความประพฤติที่สามารถทำให้เขาอยากเปลี่ยนแปลง หรืออยากติดตามว่าทำไมท่านถึงกลายเป็นคนดีได้ แล้วเขาก็อยากตามไปดูอีกว่าท่านใช้อะไร ทำไมถึงดีได้ขนาดนี้ ทำไมถึงยอมทุ่มเทเสียสละขนาดนี้จริงไหม (จริง) เราต้องทำความดีให้เขาประทับใจ เสียสละจนเขาสะเทือนใจและอยากรู้ว่าทำไมเราจึงเสียสละได้ขนาดนี้ ถ้าศิษย์น้องทำได้ถึงขนาดนี้ ถึงจะร้ายอย่างไรสักวันเขาต้องตามมา อย่างไรเขาต้องเปลี่ยนแปลงตามศิษย์น้องมา แต่ต้องทำความดีให้สะเทือนใจเขาให้ได้ เขาย่อมเปลี่ยนแปลงจากร้าย แต่จะทำให้เปลี่ยนแปลงโดยการสะเทือนใจและประทับใจนั้นศิษย์น้องต้องนำเขา เสาไม่ตั้งตรง ขื่อแปรจะตั้งตรงได้อย่างไร พ่อแม่ไม่เป็นแบบอย่าง พี่ไม่นำน้อง ลูกหลานหรือน้องจะตามเราได้ไหม  คนรุ่นแรกไม่เป็นแบบอย่างให้ดี รุ่นต่อไปจะดีได้หรือเปล่า ก็ไม่ได้ เช่นเดียวกันหากศิษย์น้องทำตัวอย่างให้ดี เป็นแบบอย่างที่ดี ศิษย์น้องย่อมสามารถทำให้เขาเดินตามมาได้โดยที่ไม่ต้องพูดอะไรเลย ขอเพียงศิษย์น้องเป็นแบบอย่างที่ดี  และการเป็นแบบอย่างที่ดีนั้นเราต้องพร้อมที่จะร่วมทุกข์ร่วมสุขกับเขา ถ้าเขาเดือดร้อนและยิ่งทุกข์แล้วเรายื่นมือเข้าไปช่วย แม้จะไม่มีเงินสักบาท แต่เรามีแรง มีคำพูดที่ดี มีน้ำใจที่งดงาม เรายื่นไปให้ เขาย่อมนับถือศรัทธาและประทับใจเรา จริงหรือไม่ (จริง)  แต่ต้องเป็นความรู้สึกที่กลั่นออกมาจากใจจริงๆ เมื่อใดที่ความรู้สึกกลั่นออกมาจากใจ สิ่งนั้นย่อมสามารถสะเทือนจิตใจคน และถ้าเมื่อใดศิษย์น้องทำดีได้ถึงขนาดสะเทือนใจคน แล้วฟ้าดินจะไม่สะเทือนใจหรือ ก็ต้องสะเทือนใจเหมือนกันใช่หรือไม่ (ใช่)  ขอเพียงกล้าทำ มีจิตใจมุ่งมั่น มีปณิธานที่แน่วแน่ มีอุดมการณ์ที่แจ่มใสโชติช่วงชัชวาลย์ และมีชีวิตที่พร้อมจะเสียสละให้คนอื่น เกิดมาชาตินี้ศิษย์น้องก็ไม่เสียชาติเกิดเลย ใช่หรือเปล่า (ใช่)
เกิดเป็นคน ถ้าทำได้ขนาดนี้ แม้จะไม่ค่อยมีกิน เสื้อผ้าไม่ค่อยสวย แต่เต็มไปด้วยน้ำใจอันดีงาม จะกลัวอะไร  ยืนกับคนที่แต่งตัวมีเพชรตั้งแต่หัวจรดเท้าก็ไม่เป็นไร  เพราะเรามีเพชรเม็ดโตอยู่ในใจ แม้เราจะไม่มีเพชรสักเม็ด แต่เรามีจิตใจงดงาม แม้เราจะไม่มีรถขับ แต่เรามีเท้าเปล่าที่จะเดินไปช่วยคนทั่วโลกจะกลัวอะไร ไปที่ไหนเขาก็ต้อนรับเรา มีบ้านให้เราอยู่ ขอเพียงเรามีจิตใจที่ดีงาม คือเป็นจิตใจที่มีความอ่อนน้อม สุภาพ รู้จักผิดชอบชั่วดี และพร้อมที่จะแก้ไขเมื่อตัวเองทำผิด กล้ายอมรับ เหมือนดวงจันทร์เวลาจันทร์เป็นสุริยคราส ดวงจันทร์เคยแอบไปซ่อนใต้เมฆไหม แต่เวลาเราทำผิด เราไม่อยากให้ใครเห็น อายเขาเดี๋ยวจะเสียชื่อ แต่ถ้าคนทำผิดแล้วกล้ายอมรับผิด ไม่อายและกล้าแก้ไข ผู้อื่นก็ยกย่องนับถือ  เมื่อเกิดเป็นคนและทำได้อย่างที่ศิษย์พี่บอก ก็จะสบาย เหมือนฟ้าที่ไร้เมฆ เหมือนทะเลที่ไร้ขอบเขต ศิษย์น้องก็จะมีความสุข ไปอยู่ที่ไหนก็อิสระ แต่ศิษย์น้องก็อดไม่ได้ ขออยากอีกหน่อยนะ เดี๋ยวพรุ่งนี้ค่อยไปช่วยเขา วันนี้ขายดี คงต้องอีกสักหน่อยหนึ่ง เดี๋ยวพรุ่งนี้ค่อยเมตตาช่วยเหลือ  วันนี้อากาศไม่ดีอย่าเพิ่งไปห้องพระเลย คนเรามีเหตุอ้างเรื่อยๆ พอจะทำดีก็เลยไม่ได้ทำสักทีจริงหรือเปล่า (จริง) หากศิษย์น้องทำได้อย่างนี้ ก็เรียกว่าเป็นผู้บำเพ็ญธรรมแล้ว นอกจากจะขจัดกิเลสในตนแล้ว เรายังสามารถเอากิเลสที่ตนเองขจัดทิ้งนั้น ไปช่วยขจัดให้อีกคนหนึ่งได้โดยไม่รู้ตัว บางครั้งเราพูดอะไรดีๆ ไปประโยคหนึ่ง บางทีทำให้คนอื่นประทับใจไปโดยไม่รู้ตัวก็มี และบ่อยครั้งที่เราพูดอะไรไม่รู้จักคิด ก็ทำให้คนอื่นร้องไห้ไปหลายหนก็มี  ฉะนั้นเกิดเป็นคน ต้องรู้จักสร้างคุณค่าให้กับตน แล้วศิษย์น้องก็จะไม่กลัวตายเลย เพราะทำดีมาแล้วตลอดชีวิต ถึงวันนี้ตายฉันก็ภูมิใจ ถามศิษย์น้องจริงๆ ว่าถ้าเราต้องตายไปวันนี้ใครภูมิใจบ้าง ผู้บำเพ็ญธรรมภูมิใจไหม ธรรมะก็รับไปแล้ว บำเพ็ญก็บำเพ็ญไปแล้ว ภูมิใจไหม (ภูมิใจ)  ศิษย์พี่ไม่ภูมิใจด้วย เพราะยังสามวันดีสี่วันไข้อยู่เลย
(ศิษย์พี่เมตตาประทานชื่อเพลง : ดวงไฟในตน)
แม้โลกจะเต็มไปด้วยคนชั่วร้าย สังคมเต็มไปด้วยความชั่วมืดมน แต่ขอให้ศิษย์น้องจุดไฟในตน แม้ตอนนี้จันทราจะยังไม่ฉาย ความดีจะยังไม่บังเกิด แต่เราพร้อมที่จะจุดความดีในใจตน นำทางนำแสงสว่างไปให้เขา นอกจากนำทางไปให้เขาแล้ว เรายังนำทางให้ตัวเองได้ด้วยใช่หรือไม่ ขอเพียงเรากล้าที่จะยื่นมือออกไป เมื่อไรที่เรากล้าที่จะเผชิญกับความชั่วร้ายและฝ่าฟันอุปสรรค เมื่อนั้นเราย่อมเอาชนะและนำพาคนอื่นได้ด้วยใช่หรือไม่ อย่าดูถูกตัวเองว่าตัวเองเป็นคนธรรมดา บางคนมักจะคิดว่าเราก็เป็นคนธรรมดาเดินดิน จะไปทำดีให้สะเทือนใจเป็นไปไม่ได้หรอก จริงๆ แล้วเป็นไปได้  ฉะนั้นคงจะไม่มีสำนวนที่ว่า “ธรรมดาที่ไม่ธรรมดา” เมื่อมีสำนวนนี้ ศิษย์น้องก็ต้องเป็นได้เหมือนกัน ธรรมดาที่ไม่ธรรมดา ทำได้อยู่แล้ว อยู่ที่ว่าพร้อมหรือเปล่า กล้าไหม อย่าไปกลัว ถ้าเรามีความมั่นคง มีปณิธานที่แน่วแน่ มีอุดมการณ์ที่แจ่มใสโชติช่วงชัชวาลย์ ศิษย์น้องก็จะสามารถนำพาเขาไปได้
(ศิษย์พี่เมตตาถามนักเรียนชายแถวหน้า)  ที่นั่งมาเหนื่อยไหม (เหนื่อย)  เหนื่อยก็ต้องบอกว่าเหนื่อย ไม่เหนื่อยก็ต้องบอกว่าไม่เหนื่อย ต้องมีใจที่เท่าเทียมกัน มีโอกาสก็ขอให้ตั้งใจฝึกฝนให้ดี จะนำพาคนอื่นได้นั้นสำคัญอย่างแรก ตัวเราต้องรู้จักปล่อยวางเรื่องทางโลกบ้าง รู้จักเบาบางเรื่องทางวัตถุ เมื่อใดที่เราวางได้ เบาได้ เราก็จะมีเวลาพร้อมที่จะนำเวลาที่ว่างนั้น ไปมองคนอื่น ช่วยคนอื่น บางทีคนเราที่ทุกข์ เพราะว่ามองตัวเองมากเกินไป กับอีกแบบมองคนอื่นมากเกินไปก็มี ฉะนั้นอยากสุขบ้างก็ต้องมองแบบพอดี บางครั้งรู้สึกทุกข์ก็ควรมองคนที่ทุกข์กว่า บางครั้งรู้สึกสุขก็ควรรู้จักมองคนที่สุขน้อยกว่า เราจะได้ไม่หลงแล้วก็ไม่ยึดติดเกินไป
เกิดเป็นคนในโลกนี้ ต้องรู้จักรับได้ เราอยู่บนโลกนี้เหมือนกับว่าเราต้องรับตลอดเวลา แต่บางครั้งเมื่อรับเป็นก็ต้องยื่นให้เขาเป็นด้วย อย่าเอาแต่ได้ฝ่ายเดียว บางครั้งเราต้องรู้จักให้ รู้จักเสียสละ แล้วกล้าตรวจสอบตัวเองด้วย จะนำเขา จะเป็นคนดีให้เขาเห็น จะเป็นผู้บำเพ็ญธรรมให้เขาเดินตาม ตัวเรานั้นต้องขัดเกลาให้ดียิ่งๆ ขึ้นไป ใหม่ทุกๆ วัน ดีหรือเปล่า อย่าเอาสิ่งที่ค้างเมื่อวานมาใส่ในวันนี้ มันไม่น่ากิน มันไม่น่าดู ต้องเป็นผักที่สด ไม่ฉีดฟอร์มาลิน ไม่เคลือบสาร ไม่แอบมีพิษอยู่ในตัว ทำได้ไหม เป็นผักที่สดใหม่อยู่ตลอดเวลา หรือพูดง่ายๆ ก็คือ เป็นคนที่รักษาความดีให้ได้ทุกเวลา เมื่อไรที่เรามีพื้นฐานจิตใจดี บำเพ็ญได้ดี เราก็ย่อมเป็นพุทธะที่ดีได้เหมือนกัน แต่ศิษย์น้องก็อย่าลืมว่า ดอกไม้ยังมีแมลง ยังมีผีเสื้อมารบกวน ภูเขาแม้จะสูงก็ยังมีต้นไม้ มีสัตว์ไปอาศัยอยู่ คนเรายิ่งถ้ามีปณิธาน มีความตั้งใจสูงเท่าไรหรือมีจิตใจดีมากเท่าไร หรือจะทำอะไรก็แล้วแต่ ย่อมมีอุปสรรคและมารมาขัดขวาง แต่ถ้าเราฝ่าฟันได้ เอาชนะได้ ผลสำเร็จเราก็ย่อมได้เชยชมสักวันหนึ่ง จริงหรือไม่ แต่ถ้าเอาชนะไม่ได้แม้ตัวเอง ผลสำเร็จก็ไม่มี มรรคผลก็จะไม่บังเกิด เข้าใจนะ ไปแล้วนะศิษย์น้อง รักษาบุญ รักษาโอกาสให้ดีนะ

วันอาทิตย์ที่ ๒๑ พฤศจิกายน  พุทธศักราช ๒๕๔๒                                                      
พระโอวาทหนึ่งในแปดเซียนท่านหลันไฉ่เหอ
      แสวงหาทรัพย์สินให้มากมี                  เพื่อจะมีชีวิตที่สดใส
แต่ยิ่งหากลับยิ่งพบความจริงที่ยิ่งใหญ่    สุขแท้ใดหาซื้อได้จากเงินทอง
          เราคือ
      หนึ่งในแปดเซียนหลันไฉ่เหอ                รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา                ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน   แฝงกายอัญชุลี
องค์มารดา                                          ถามเมธีทุกท่านสราญฤๅ
      เกณฑ์ยุคสามหินหยกแยกชัดเจน      เน้นบำเพ็ญกายใจขุ่นกลับใส
ต้องการพบธรรมะจริงหาที่ใจ                    เมื่อย้อนในพบไม่ความโศกา
ชีวิตด้วยหนังสือคนยึดถือพัง                     ใช้ปัญญาใช่กำลังไกลต้องฝ่า
ขจัดความสับสนแลห่างบาปนา                ปรัชญาพาให้เข้าถึงในธรรม
คุณธรรมความงามเป็นแก่นตนแล            ดวงจิตแจ้งโดยแท้ในประจำ
พลีหรือไม่นั้นดูการกระทำ                         เวียนถลำหรือพ้นส่วนตามบำเพ็ญ
ชีวิตนี้อยู่ที่เรากำหนดเอง                           ทะนงเก่งหมายคืนกลับแสนเข็ญ
ทำอะไรต้องลงแรงสิ่งจำเป็น                     เกษมเย็นเพราะอยู่อย่างรู้พอ
ปลอบตนเมื่อสุดที่ทำใจ                             รู้จักตนกิเลสร้ายหยุดไม่ต่อ
ชนะตนปมคลายไร้ปัญหารอ                    เข้าใจตนเราดีพอย่อมเจริญ
โลภโกรธหลงอับเฉาตาแดงช้ำ                  มีคุณธรรมพาคนอื่นให้สรรเสริญ
แวดล้อมดีตามเราผู้เจริญ                          รู้ประเมินเงาแสงอันคือเวลา
ปล่อยชีวิตคล้อยเคลื่อนไปตามสบาย     สุดท้ายกรรมคืนรูปตามกรรมประสา
เพียงชาติเดียวหมายพ้นโปรดพิจารณา   สอบซึ่งหน้าตามคุณสมบัติแต่บุราณ
                                                                                                                  ฮา  ฮา  หยุด


พระโอวาทหนึ่งในแปดเซียนท่านหลันไฉ่เหอ

รอเราอยู่หรือเปล่า แต่รู้สึกว่าจะไม่ได้ร้องเพลงรอเรา ร้องรอใคร  รออาจารย์ของท่านเอง ใช่หรือไม่  เกิดเป็นคนทั้งที เอาแต่รอโอกาส บางทีก็ไม่ค่อยดีเท่าไหร่ บางครั้งเราต้องรู้จักขวนขวายเองบ้าง  เอาแต่รอ มีชีวิตเพื่อรออย่างเดียว ไม่มีประโยชน์เลย  จะรอก็ต่อเมื่อเราได้พยายามอย่างเต็มที่แล้ว เราได้ลงแรงบากบั่นอย่างเต็มกำลังแล้ว ตอนนี้ก็รอแค่ผลว่าจะสำเร็จหรือไม่สำเร็จ  แต่บางคนนั้นพยายามก็ไม่ได้พยายาม ลองดูก็ไม่ได้เคยลอง มีชีวิตเอาแต่รอชะตาชีวิต รอให้ความสุขหล่นมาใส่ตน  รอให้ความทุกข์หนีหายไปจากตน เช่นนี้ไม่มีทางเป็นไปได้เลย  ฉะนั้นเมื่อมีชีวิต บางครั้งเราต้องถามตนเองก่อนว่าเรากำลังรออะไรอยู่หรือเปล่า แล้วตอนที่เรารอนั้น เราได้เคยลองทำ ลองพยายามแก้ไขดูหรือไม่  หากเราจะรอให้เราหายจากความทุกข์ เราต้องถามก่อนว่าเราได้ลองพยายามหาทางแก้ไขหรือยัง  หากเราพยายามอย่างเต็มกำลังเต็มที่แล้ว ยังไม่หายทุกข์ นั่นก็เป็นชะตาของเรา  แต่ถ้าเกิดทุกข์แล้ว เราไม่ยอมพยายามลงมือแก้ไข ก็ไม่มีทางที่จะดับทุกข์ไปจากตนได้  เหมือนคนที่เอาแต่กลัว เปรียบความทุกข์เหมือนน้ำ ถ้าคนกลัวทุกข์เหมือนกลัวน้ำ ชาตินี้เขาก็จะไม่มีวันว่ายน้ำเป็น  ถ้าคนกลัวทุกข์ เอาแต่หนีทุกข์ ชาตินี้ก็ไม่มีวันชนะทุกข์  ฉะนั้นไม่เป็นเรื่องยากเลยในการที่จะขจัดความทุกข์ แล้วแสวงหาความสุขที่แท้จริง  กลัวแต่เพียงมนุษย์เรามักจะชอบแสวงหาความสุขมากกว่า ไม่ยอมขจัดทุกข์อย่างแท้จริง  แล้วสุขที่มนุษย์หานั้นก็ไม่ใช่สุขที่แท้ แต่กลายเป็นสุขที่จอมปลอม  เคยรู้หรือเปล่าว่าสุขที่ตนเองหานั้นไม่ใช่สุขที่แท้จริง ถ้าจริงป่านนี้เราคงเห็นทุกท่านไม่ทำงาน เข้าวัดเข้าวากันไปหมดแล้ว  เรายังคิดว่าสุขในโลกนี้ สุขที่ได้จากการแสวงหาทรัพย์สินชื่อเสียงคือความสุขที่แท้ คือสุขที่ทำให้ใจเรายินดีปรีดาขจัดคราบน้ำตาได้  แต่เราน่าจะมองเข้าไปให้แท้ๆ สักนิดหนึ่ง อย่าได้ไปคว้าสุขอันจอมปลอม ไม่อย่างนั้นชีวิตเราต้องทุกข์ซ้ำแล้วซ้ำเล่า ไม่เข็ดกันสักที
 ดูง่ายๆ คนเรามักจะเห็นว่าโลกใบนี้เต็มไปด้วยความชั่วร้าย เต็มไปด้วยคนที่มีจิตใจคดโกงฉ้อฉล อิจฉาริษยา เอาแต่นินทาว่าร้าย  แต่มีใครบ้างที่หันมามองใจตัวเอง ใจเรามองเห็นคนอื่นไหม เราอิจฉาว่าร้าย คดโกงคนอื่นหรือเปล่า  บางครั้งเรามองเห็นความทุกข์ยากเดือดร้อนภายนอก แต่เราไม่เคยเห็นความทุกข์ยากในใจตน  บางครั้งเราเห็นความโหดร้ายของสังคม แต่เราไม่เคยเห็นความโหดร้ายในจิตใจตน  บางครั้งเราเห็นโลกสวยสดงดงาม เต็มไปด้วยผกา บุปผา และมาลี  แต่เรากลับไม่เคยเห็นความงดงามในจิตใจของตน น่าแปลกใช่ไหม (ใช่)  เรามองเห็นข้างนอกได้อย่างทะลุปรุโปร่ง แต่เรากลับมองไม่เห็นแม้เศษเสี้ยวภายในใจของตัวเองว่าเป็นอย่างไร อย่างนี้มีชีวิตแล้วจะเป็นอย่างไร มองเห็นแต่คนอื่น โทษแต่คนอื่น แต่ไม่เคยมองเห็นตัวเอง โทษตัวเองบ้าง  ไม่เคยให้กำลังใจตัวเองในเวลาท้อแท้ผิดหวัง  ไม่เป็นไรนะ เป็นเพราะท่านยังคงเดียงสาต่อโลกนั่นเอง  ถ้าเมื่อไรท่านเข้าใจโลกอย่างแจ่มแจ้ง เข้าใจตัวตนได้อย่างถ่องแท้ ท่านก็จะมีความสุขที่เสรี  ไม่อยากต่อว่ามากนัก เพราะคนเราก็ผิดพลาดได้  แต่สำคัญอยู่อย่างหนึ่งคือผิดแล้วต้องรีบแก้
หลายต่อหลายคนมักจะพูดว่าอยู่บนโลกนี้หาความสงบให้กับชีวิตไม่ค่อยได้ ตื่นเช้ามาก็วุ่นวาย ได้ยินเสียงคนคละคลุ้งเต็มไปหมด แต่เราขอให้มองกระจก หากระจกให้กับตนเอง เป็นกระจกที่สะท้อนโลกแล้วสะท้อนใจตน  เมื่อไรที่เห็นความไม่ดีของคนอื่น กระจกนั้นต้องพร้อมที่จะสะท้อนให้เห็นความไม่ดีของใจตน  เมื่อใดเห็นความดีของคนอื่น กระจกนั้นย่อมสะท้อนให้เห็นความดีในตัวตน  ถ้าเมื่อใดทุกขณะเรามีชีวิต กระจกของชีวิตคอยสะท้อนให้เห็นจิตใจ เมื่อนั้นเราจะเป็นคนที่ย่างก้าวไปไหนก็เหมือนบุปผาอันงดงามลงสู่ที่นั่น ไปที่ไหนก็มีบุปผาแรกแย้มอยู่ใกล้ๆ ตัว ไปที่ไหนก็ส่งกลิ่นหอมให้กับคนอื่น เราชอบใช่หรือไม่ (ใช่)  เราชอบ คนอื่นก็ชอบ จริงไหม (จริง)  นั่นก็คือเมื่อเริ่มใช้กระจกสะท้อนตัวเราแล้ว เมื่อเราชอบ คนอื่นก็อาจจะชอบได้  การใช้กระจกสะท้อนตัวเองและสะท้อนคนอื่นได้ นั่นก็คือการรู้จักคิดถึงหัวอกเขาหัวอกเราใช่หรือไม่ (ใช่)
“แสวงหาทรัพย์สินให้มากมี                 เพื่อจะมีชีวิตที่สดใส
แต่ยิ่งหากลับยิ่งพบความจริงที่ยิ่งใหญ่  สุขแท้ใดหาซื้อได้จากเงินทอง”
 ตอนนี้แม้จะมีเงินเต็มกระเป๋า มีเกียรติยศถา มีตำแหน่ง  แต่ถามว่าเอามาแลกให้ตนเองนั่งตรงนี้มีความสุขได้ไหม บางครั้งก็แลกไม่ได้ บางครั้งก็ซื้อไม่ได้ ถ้าใจเราไม่สุข
อยู่อย่างคนกันเอง จะได้ไม่ต้องมีพิธีรีตองมากนัก ดีหรือเปล่า (ดี)  เพราะบางคนก็เพิ่งเคยเจอเราครั้งแรก  บางคนก็เจอแล้วหลายๆ ครั้ง  ที่เจอครั้งแรกกับเจอหลายๆ ครั้ง ความรู้สึกย่อมต่างกัน ครั้งแรกอาจจะรู้สึกแปลก แต่หลายๆ ครั้งแล้วรู้สึกอย่างไร เบื่อ กลัวหรือเปล่า  แล้วครั้งแรกที่เจอ กลัวเรากันหรือเปล่า (ไม่กลัว)  เรามาพร้อมกับตะกร้าดอกไม้นี้ ท่านจะได้ไม่กลัว ดอกไม้ใครก็ชอบ ให้ได้ทุกโอกาส โอกาสไหนบ้างที่เรามอบดอกไม้ (โอกาสแสดงความยินดี, เยี่ยมคนป่วย, กราบไหว้พ่อแม่, แสดงความคิดถึง, วันแห่งความรัก)  วันแห่งความรัก อย่างนั้นเราเปลี่ยนเป็นมอบความรักดีไหม (ดี)  ยังมีอะไรอีก (เทศกาลต่างๆ , วันวาเลนไทน์, ดอกไม้ไว้บูชาพระ, เนื่องในวันแม่, วันสงกรานต์, ให้เพราะว่าเราซาบซึ้งใจ) หรือพูดง่ายๆ ให้ด้วยความเคารพนับถือ มีอีกหรือเปล่า (ถวายสิ่งสักการะด้วยดอกไม้)  อีกโอกาสหนึ่งที่คนไม่อยากพูด ดอกไม้คู่กับชีวิตจริงๆ ใช่หรือไม่ ตั้งแต่เกิดก็ได้รับดอกไม้ เจ็บป่วยก็ได้ดอกไม้ เข้าใจแล้วใช่หรือเปล่า ชีวิตคนก็เหมือนดอกไม้เช่นเดียวกัน เราเกิดมาคู่กับดอกไม้จริงไหม แต่บางครั้งเราให้ดอกไม้ไปใช้ในทางที่ผิดก็มี ใช่หรือเปล่า ทั้งที่ดอกไม้เป็นสิ่งสวยงาม แต่พอเราแปะใบมรณะในวันเกิดเป็นอย่างไร ผิดประสงค์ทันทีใช่หรือไม่ (ใช่)  ดอกไม้กลับเป็นสิ่งที่ไม่มีใครต้องการใช่หรือเปล่า (ใช่)  ชีวิตคนก็เฉกเช่นเดียวกัน ทำไมเราถึงกล่าวเช่นนี้ บ่อยครั้งที่ชีวิตคนเรานั้นมีความมุ่งมั่นปรารถนาจะกระทำสิ่งใดให้กับตนเอง แต่ก่อนที่จะตัดสินใจทำไปให้ถึงความมุ่งมั่นปรารถนานั้น เราไม่วางตน ไม่ตั้งตนให้อยู่ในทางที่ชอบธรรม ความซื่อตรง ให้รู้จักผิดชอบชั่วดี ความมุ่งมั่นปรารถนานั้นย่อมนำพาให้เราเดินทางผิดได้
ฉะนั้นเราเกิดเป็นคนทั้งที ก่อนที่เราจะไปทางใด ก่อนที่เราจะตัดสินลงมือกระทำสิ่งใดๆ ก็แล้วแต่ ขอให้คิดไตร่ตรองดูว่า สิ่งที่จะกระทำและมุ่งมั่นนั้นตั้งอยู่บนพื้นฐานแห่งความดีหรือไม่ หากไม่อยู่ขอให้รีบถอยหลังกลับ เพราะชีวิตเรานั้นไม่เคยได้ประสบสุขตลอดเวลา บ่อยครั้งที่เรามีชีวิต ความผิดพลาดสอนให้เรารู้จักชีวิต สอนให้เรารู้ว่าก่อนจะทำอะไร ต้องรอบคอบสักนิดหนึ่ง ไตร่ตรองให้ดีก่อน อย่าบุ่มบ่าม อย่าใจร้อน เข้มงวดกับตัวเองหน่อย อย่าปล่อยปละ ไม่อย่างนั้นแล้วเราจะต้องเสียใจไปตลอดชีวิต เพราะบ่อยครั้งที่เราตัดสินใจไปแล้วเราพยายามไปให้ถึงสิ่งที่ตัดสินใจไปนั้น บางครั้งก็อยู่รอดจนประสบผลสำเร็จ แต่บางครั้งก็ต้องดับก่อนที่จะได้ผลสำเร็จ ฉะนั้นเวลาเราจะทำอะไร ขอให้ยั้งคิดสักนิดหนึ่ง ควบคุมและตรวจสอบก่อนว่ามีคุณธรรมไหม ถูกต้องหรือเปล่า ทุกขณะเวลามีชีวิตถ้าคิดได้เช่นนี้ ความผิดพลาดย่อมยากจะบังเกิดกับตัวเรา  แล้วเราก็จะไม่สงสัยเลยว่า ทำไมเรามีชีวิตมา ความผิดพลาดจึงไม่เกิดเลย หรือเราอาจจะสงสัยว่า ทำไมเรามีชีวิตดำเนินเริ่มต้นมาก็ดี แต่พอถึงบั้นปลายทำไมล้มเหลว ทำไมไม่ประสบผลสำเร็จ บ่อยครั้งที่เรามีชีวิต ตั้งใจจะทำอะไรแล้ว เริ่มต้นเหมือนดี แต่มีชัยไหม กลับไม่มี ได้สมดังหวังไหม กลับไม่ได้  เพราะเราขาดความระมัดระวังในความคิด ขาดความสำรวมในความประพฤติและการกระทำ จึงทำให้เรายากจะสำเร็จ จึงทำให้เราต้องล้มเหลวก่อนไปถึงปลายทาง อีกอย่างหนึ่งที่เราอยากเตือนไว้ ทำไมเราจึงกล่าวเช่นนี้ เพราะว่าปราชญ์โบราณนั้นเคยกล่าวไว้ว่า “ความสุขในโลกนี้ เบาบางเหมือนขนนก แต่ความทุกข์ยากในโลกนี้ หนักหน่วงยิ่งกว่าหินผาหรือศิลาใดๆ”  ฉะนั้นเกิดเป็นคนทั้งที อย่าห่วงแต่สุข ไม่อย่างนั้นความทุกข์ที่เราต้องเผชิญจะหนักยิ่งกว่าที่เราคาดคิดไว้ ฉะนั้นเกิดเป็นคนต้องรู้จักระมัดระวัง ตั้งอยู่ในความถูกต้องและดีงาม เวลาดำเนินต้องมีความสำรวมรอบคอบ ฉะนั้นมีชีวิตอยู่ ผลสำเร็จย่อมอยู่ในมือได้
บางครั้งโรคที่เกิดขึ้นจากตัวเรานั้น บางทีก็ต้องถามตัวเราเองว่า เกิดจากใจเราเอง หรือว่าเกิดจากตัวเรานั้นไม่ยอมดูแลสุขภาพให้ดี แม้วันนี้จะให้ไปเป็นแค่กำลังใจ แต่จะหายหรือไม่หายอยู่ที่ตัวเรา ใช่หรือไม่ ถ้าใจเรากินยานี้หาย ใจเรากลับไปทำแบบเดิม สักวันก็ต้องเป็นเหมือนเดิม จริงหรือไม่ ฉะนั้นยาที่วิเศษที่สุดคือยาที่ใจเราเอง เพราะโรคทุกอย่างแต่ละโรค หากเราหวนกลับไปหาสาเหตุ เราจะรู้ว่าคนนั่นแหล่ะเป็นผู้หาโรคให้ตนเอง ใจเราที่ต้องทุกข์ กายเราที่ต้องเจ็บ เพราะว่าตัวเราไม่รู้จักรักษา ไม่รู้จักบำรุงเลี้ยง แต่บางครั้งโรคบางอย่างก็เกิดจากความเป็นจริงของชีวิตด้วยใช่หรือไม่ อย่างที่เรารู้กันคนเรามีเกิด มีเจ็บ แล้วก็ตาย ฉะนั้นที่รักษาไม่หาย มีบางครั้งที่เราต้องก้มหน้ายอมรับชะตาและความเป็นจริงของชีวิตว่ามีทุกข์เป็นเรื่องธรรมดา ถ้าเราเข้าใจว่าทุกข์นี้เป็นเรื่องธรรมดาของชีวิต เราก็อาจจะปล่อยวางความทุกข์ไปได้สักเปลาะหนึ่ง แต่ถ้าเกิดเราคิดอีกว่าทุกข์เป็นเรื่องที่ต้องกลุ้มใจ เป็นเรื่องที่ต้องกังวล เสียน้ำตา เราก็จะไม่ดีใจเลยเวลาทุกข์มา แต่พุทธะนักปราชญ์กลับไม่คิดเช่นนั้น เพราะความทุกข์ทำให้พุทธะและนักปราชญ์อยากบรรลุ อยากสำเร็จเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่ความทุกข์ของมนุษย์กลับทำให้คนอยากวิ่งหนี  ไม่ยอมรับความจริง ไม่กล้าต่อสู้ เช่นนี้ไม่ใช่หนทางที่ถูกต้อง ไม่ใช่การแก้ไขใช่หรือไม่  (ใช่)
ชีวิตของคนนั้นเหมือนสับปะรดลูกนี้ มีเปลือกหนาที่ห่อหุ้มอยู่ เปลือกหนานี้ถ้ารู้จักดำเนินชีวิตให้ดีก็ไม่ทิ่มแทงทำร้ายใคร ถ้าไม่รู้จักดำเนินชีวิตให้ถูกต้องดีงาม เปลือกหนานี้ก็พร้อมจะทิ่มแทงและทำร้ายคน แต่บางครั้งกว่าคนจะเข้าใจสับปะรดลูกนี้ต้องทำอย่างไร (ปอก)  ก่อนจะปอกต้องสนใจเสียก่อนใช่หรือไม่ ถ้าเกิดเราไม่สนใจเดินผ่านไปผ่านมา คิดว่าชีวิตนี้ก็คือสับปะรดธรรมดาๆ ลูกหนึ่งที่เกิด แก่ เจ็บ ตาย ไม่ลองผ่าออกดูก็ไม่มีทางเข้าถึงแก่นแท้ของชีวิต ก็เหมือนกัน คนเราอย่ามองแค่เพียงเปลือกนอก บางครั้งเราต้องมองให้เข้าถึงแก่นแท้ของชีวิตว่า ชีวิตเรานั้นไม่ใช่เกิดมาเพื่อกิน อยู่ อาศัย แล้วก็หลับนอน  แต่ชีวิตที่แท้จริงของเราคือการได้เข้าถึงธรรมชาติแห่งความเป็นพุทธะในตัวตน คือการเข้าถึงจิตใจอันแท้จริงแห่งความเป็นคนอันประเสริฐ นี่คือการมองให้เหนือขึ้นไปอีกหรือมองให้ลึกเข้าไปอีก เราอยู่ในโลกนี้อย่าเป็นคนที่มองโลก มองชีวิตเพียงผ่านๆ แต่เราต้องมองโลกและชีวิตให้เข้าถึงและเข้าใจ เมื่อเราเข้าถึงและเข้าใจ เราจะรู้ว่าชีวิตเป็นสิ่งที่มีค่า สับปะรดปอกออกมาเหลืองอร่าม ชีวิตปอกออกมาเป็นชีวิตที่ขาวบริสุทธิ์งดงาม แต่เพราะอะไรเรากลับไม่สามารถปอกเข้าถึง เพราะว่าเรากลัวเจ็บ เราไม่มีอาวุธ ทำไมถึงกลัวเจ็บ เพราะว่าเรายังมีอารมณ์รัก โลภ โกรธ หลง  เพราะว่าเราไม่มีอารมณ์ ไม่มีปัญญาที่จะหาทางทะลุทะลวงให้เข้าถึงความเป็นจริงของชีวิตอย่างนั้นหรือ ก็ไม่ใช่ เรามีปัญญา เรามีอาวุธ แต่เราไม่รู้จักช่วงใช้อาวุธและช่วงใช้ปัญญา เราจึงไม่รู้ว่าปัญญาก็เป็นอาวุธได้ ความเก่งกล้าสามารถ ก็เป็นมีดที่ปอกให้เข้าถึงแก่นแท้ของชีวิตได้เหมือนกัน
 เรายังอดเป็นห่วงในเรื่องอะไรบ้าง ทำให้เราไม่สามารถเข้าถึงชีวิต เข้าถึงแก่นแท้แห่งการบำเพ็ญธรรม  เรายังไม่กล้าที่จะก้าวไปบำเพ็ญ เรายังไม่กล้าที่จะเดินไปสู่หนทางอันสว่างไสว เรายังยอมอยู่กับความมืดบ้างสว่างบ้าง เรายังยอมจมอยู่ในโคลนตมบ้าง ท่านเป็นหนอนที่ชอบอยู่แต่ในอาจมหรือ ก็ไม่ใช่ ท่านเป็นค้างคาวหรือที่ชอบกินแต่ซากหมู ท่านเป็นสุกรหรือที่ชอบกินแต่รำ ก็ไม่ใช่ แต่เราเป็นคน เป็นสัตว์อันประเสริฐ และแก้ไขเปลี่ยนแปลงเป็นคนที่ดียิ่งกว่าเดิมได้ เราไม่ได้เกิดมาแล้วชีวิตถูกกำหนดมาต้องเป็นอย่างนี้ ถอยไม่ได้ แก้ไม่ได้ แต่เราเป็นคนที่สามารถแก้ได้เปลี่ยนแปลงให้ดียิ่งๆ ขึ้นได้ อยู่ที่ว่าเห็นตัวเองหรือยัง อยู่ที่ว่ายอมหยุด ยอมแก้ไขหรือยัง อารมณ์ กิเลส ความรัก ความโลภ ความอิจฉาริษยา ชื่อเสียง เงินทองทรัพย์สิน เมื่อไรจะพอกันสักที เมื่อไรจะมีความสุขกับสิ่งที่มีบ้าง ถ้าเราหยุดไม่ได้ การที่เราเข้าถึงก็เป็นการยากลำบาก การที่จะตัดกิเลสให้พ้นไปจากตัวก็เป็นการยากยิ่ง  กิเลสในตัวที่ร้ายที่สุดมีอะไรบ้าง (ความโกรธ หลง, ความอยาก, ความเห็นแก่ตัว, อารมณ์, ความโลภ) ถ้าพูดโลภ โกรธ หลง ใครๆ ก็รู้ แต่ถามว่าเวลาเราอยากแล้วเราโลภไหม เวลาเราหน้าแดงเราโกรธไหม โลภแบบไหนที่เรียกว่าโลภ  โลภอยากได้ของคนอื่นเข้ามาในกระเป๋าเราใช่หรือไม่ (ใช่)  แล้วมีอะไรอีก (ความอิจฉาริษยา, ความมีมิจฉาทิฐิคือมีความผิดในตัวเอง)  คิดว่าสิ่งที่ตัวเองโลภนั้น ฉันต้องหาเงิน เงินที่อยู่ในกระเป๋าของเขานั้นจริงๆ ต้องเป็นของฉัน บางครั้งเราก็เข้าข้างตัวเอง แล้วปกป้องตัวเองไปในตัว แทนที่จะตัดกิเลสออกจากตัว กลับกลายเป็นยิ่งสร้างเพิ่ม และสร้างกำแพงป้องกันอีก ทั้งที่จะตัดทั้งที่จะแก้ เลยไม่ยอมแก้ หรือไม่ก็บอกว่าเป็นเพราะความเคยชิน เป็นเพราะว่าหน้ามืดไปชั่วขณะ เป็นเพราะอะไรอีก (เป็นเพราะความยึดมั่นในตัวของตัวเรา, ความอิจฉาริษยา)  เห็นตอบคำนี้บ่อยจังเลย ทำไมคนถึงขี้อิจฉากันนัก เขาได้ดี เราก็น่าจะมีความสุขใช่หรือเปล่า เขามีทุกข์เราน่าจะเป็นอย่างไร (มีทุกข์กับเขาด้วย) เห็นใจ ไม่ใช่มีทุกข์กับเขา  เขาทุกข์เราต้องเข้าไปช่วยเขา ไม่ใช่เข้าไปทุกข์ด้วย แก้ให้เขาก็ไม่ได้ แถมยังไปทำให้เขากังวลและไม่สบายใจว่าฉันทุกข์แล้วเธอกลับต้องมาทุกข์ด้วย  ฉะนั้นถ้าเกิดจะเข้าไปเห็นใจเขาก็ต้องปลอบใจเขาให้กำลังใจเขา ดีกว่าจะบอกว่าฉันช่วยทุกข์ด้วย ซึ่งไม่ใช่หนทางที่ถูกใช่หรือไม่ (ใช่)  และต้องแก้ปัญหาให้ถูกทางด้วย
เมื่อสักครู่เราถามคำถามอะไร แล้วจะให้ท่านตอบอะไร ทำไมไม่เคยทำอะไรสำเร็จ เพราะลืมจุดมุ่งหมายตอนต้นใช่หรือไม่ (ใช่)  พอเดินไปครึ่งทางก็เริ่มหลงแล้วว่าเรามาเพื่ออะไร นี่แหละคือปัญหาใหญ่อีกปัญหาหนึ่งของชีวิตคน เมื่อสักครู่เราถามว่าทำอย่างไรเราถึงจะสามารถขจัดกิเลสที่เป็นเปลือกนอกของตัวเรานี้ให้หมด แล้วสามารถมองผ่านเข้าไปเห็นถึงความเป็นพุทธะภายในตัวตน นั่นก็คือเราต้องพยายามขจัดกิเลส นิสัยหรือความเป็นตัวตนของเราให้เบาบางที่สุดหรือแทบจะไม่มีเลย เราถึงจะเห็นความเป็นตัวตนที่แท้จริง การที่จะขจัดได้นั้นเราก็ต้องรู้จักเบาบางตัวตนหนึ่ง เบาบางตัวเขาหนึ่ง ทำได้ไหม (ทำได้)  เมื่อไม่มีเขาไม่มีเรา ก็ย่อมไม่มีให้เปรียบเทียบ ไม่มีให้อยากมากกว่าใช่หรือไม่ (ใช่)  ตอนแรกที่ท่านบอกว่าอิจฉาก็เพราะมีเขามีเรา ท่านอยากได้ก็เพราะมีเขามากกว่า มีเราน้อยกว่า เพราะมีของเขาและของที่ไม่ใช่ของเรา ฉะนั้นถ้าเรามีชีวิตอยู่บนโลก เราตัดคำว่าตัวเขาตัวเราทิ้ง เราก็จะเบาบางความเป็นตัวตนของเราได้ และเราก็จะสามารถเข้าใจถึงแก่นแท้ของตนเองได้หนึ่งเปลาะ เพราะว่าตัวเราเองนั้นยังหนาอยู่ใช่หรือไม่ เปลาะนี้อาจจะทำให้เราไม่เห็นได้ทันที แต่จะมีอีกเปลาะหนึ่งนั่นก็คือทำอย่างไร จึงจะมีชีวิตอยู่อย่างไม่มีอคติ  การจะไม่มีอคติได้ ก็คือต้องไม่มีอารมณ์ เมื่อไรเราไม่มีอารมณ์ความคิดย่อมเที่ยง ตัวเราย่อมตั้งตรงจริงไหม (จริง)  แต่ถ้าเรามีอารมณ์ เราย่อมอคติ ไม่เที่ยง เอนเอียงและหวั่นไหว เมื่อเอนเอียงหวั่นไหว การตัดสินใจเมื่อยามดำเนินหรือเดินทางหรือมีชีวิต ย่อมไม่ยุติธรรม เมื่อไรที่เรามีอารมณ์รัก เราจะเห็นได้ไม่ค่อยเที่ยง เราจะมองได้ไม่ค่อยทะลุปรุโปร่ง เมื่อไรที่เรามีความโกรธ ก็เฉกเช่นเดียวกับรักใช่หรือไม่  ฉะนั้นอีกสิ่งหนึ่งที่ยามมีชีวิตอยู่อย่างไร้อคติ อยู่อย่างว่างตัวเขาตัวเรา ดำเนินไปอย่างไม่มีร่องรอย หากเรามีชีวิตทำได้เช่นนี้ ท่านจะเหมือนน้ำที่ไหลไปเรื่อยๆ ใครมาตัดก็ไม่ขาด ยังคงมุ่งมั่นไปไม่หยุดหย่อน ใครมาทำสกปรกก็ยังกลับมาสะอาดใสได้ ผ่านไปแบบไม่เหลือ ว่างแบบไม่ยึดติด หากมีชีวิตได้เช่นนี้ นับว่ายอดคน จึงเรียกว่า “ผู้บำเพ็ญตน” ฟังดูยากเกินไปไหม (ไม่ยาก)
(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาประทานดอกไม้ และผลไม้แก่นักเรียนที่ตอบคำถาม)
ของบางอย่างนั้นต่างกันแค่เปลือกนอก แท้ที่จริงแล้วมีความเหมือนกัน
“ทำอะไรต้องลงแรงสิ่งจำเป็น” หากมนุษย์มองได้เช่นประโยคที่เรากล่าวก็คงไม่ดิ้นรน ไขว่คว้ามาก เพราะทุกอย่างก็เหมือนกันหมด แต่ความเป็นจริงของคนกลับมองไม่เห็นใช่หรือไม่ มองกันแค่เปลือกนอก เวลาจะคบคนก็คบกันแค่เปลือกนอก ไม่ยอมเข้าถึงแก่นแท้ กว่าจะรู้ถึงแก่นแท้ ก็ต้องมาเสียใจ ที่มองเขาแค่เพียงเปลือกใช่หรือไม่ (ใช่)  ฉะนั้นมีชีวิตอยู่ขอให้มองสรรพสิ่ง มองให้เข้าถึง อย่ามองเพียงรูปแบบภายนอก
“ชีวิตนี้อยู่ที่เรากำหนดเอง”
เข้าใจกลอนบทนี้ไหม ชีวิตของเราจะขึ้นเหนือหรือลงใต้ จะไปซ้ายหรือไปขวา ล้วนอยู่ที่เรากำหนดทิศทางของตนเองใช่ไหม (ใช่)  จะเป็นคนหรือว่าเป็นพุทธะเดินดินก็อยู่ที่เราเลือกเดินหรือไม่เดิน ตอนนี้ท่านเหมือนผู้ที่เจอทางแยก มีป้ายหนึ่งเขียนไว้ว่า “ฝึกฝนการเป็นพุทธะ”  อีกป้ายหนึ่งเขียนว่า “กลับเป็นเหมือนเดิม” ก็อยู่ที่ว่าท่านจะเลือกทางไหน แต่จะเห็นแท้จริงหรือไม่ ต้องลองก้าวเดิน หนทางไกลแม้พันลี้ เริ่มจากหนึ่งก้าวเดินใช่หรือไม่ (ใช่)  เกิดเป็นคนแม้จะเก่งเพียงใด ก็ต้องไม่ลืมว่า ภูผาสูงเกิดได้จากหินก้อนเล็กๆ แม่น้ำอันยิ่งใหญ่เกิดจากการรวมตัวของลำคลอง คนแม้จะเรียนมามากแค่ไหน ก็ไม่ลืมที่จะร่ำเรียนไปตลอดและไม่รังเกียจการเรียนอยู่สม่ำเสมอ เพราะว่าไม่มีใครแก่เกินเรียน ฉะนั้นเราต้องรู้จักพากเพียรอยู่ตลอดเวลา
หากเมื่อยามมีชีวิตเรามั่งมีทรัพย์สิน เรามั่งมีชื่อเสียง แต่เราต้องถดถอยในคุณธรรม เราก็คิดว่าการมั่งมีชื่อเสียงนั้น ก็เป็นเหมือนลมเย็นที่มาต้องกาย เมื่อต้องกายตอนแรกเรารู้สึกเย็นสบาย แต่ลมเย็นนี้ ถ้ายิ่งต้องกายมากเพิ่มขึ้นไปกว่าเดิม เราจะยิ่งรู้สึกหนาวเข้าถึงกระดูก หนาวเหน็บจนเจ็บปวดใจใช่หรือไม่ (ใช่)  เข้าใจคำพูดตรงนี้ไหม บางครั้งความสุขที่เราได้ มันเป็นการกระทำผิดกฎหมาย สิ่งที่เราได้มาโดยการผิดคุณธรรม คดโกง มันก็เหมือนกับลมหนาวที่ต้องกาย ตอนแรกโดนก็เย็นสบายดี แต่ยิ่งโดนหนักเข้าๆ กลับยิ่งหนาวจนเจ็บกระดูก  ฉะนั้นเราต้องรู้ว่าแม้จะได้น้อย แม้จะมีสุขช้า แต่เป็นสุขที่ทำให้เราสบายไปตลอด ไม่ต้องมาขื่นขมทีหลัง ยังดีกว่าสุขที่ได้มารวดเร็ว แต่ผิดคุณธรรม ผิดกฎหมาย อย่าได้คิดเอาเลยดีกว่าใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่กลัวอย่างเดียวว่ามนุษย์เรากว่าจะเดินไปถึงหนทางอันสว่างไสว กว่าจะคิดบำเพ็ญธรรมก็สายเกินกาล เพราะมักจะผัดวันประกันพรุ่ง บอกว่าพรุ่งนี้ค่อยเริ่มจริงหรือไม่ เอาเข้าจริงๆ เราก็ผัดไปเป็นพรุ่งนี้ เพราะบอกว่าพรุ่งนี้ก็คือวันพรุ่งนี้ วันนี้เลยไม่ยอมเริ่ม การคิดจะตัดสินใจ เมื่อตัดสินใจแล้วต้องเด็ดขาด ต้องมุ่งมั่น เมื่อมุ่งมั่นแล้วต้องลงมือกระทำจริง ไม่เกี่ยงงอน วันนี้ก็คือวันนี้ หากวันนี้มีชีวิต แต่เหลือร่องรอยที่ไม่ดีงามให้ พรุ่งนี้ไร้ชีวิตใครจะเรียกคืนได้ ใครจะให้โอกาสได้ใช่หรือไม่
“ปลอบตนเมื่อสุดที่ทำใจ   รู้จักตนกิเลสร้ายหยุดไม่ต่อ”
กลอนบทนี้คงเข้าใจ เมื่อไรที่เรารู้จักและเข้าใจตน เมื่อนั้นเราจะสามารถดับกิเลสในใจและตัดกิเลสทิ้งจากใจตนได้ แต่ถ้าเมื่อไรเรามองไม่เห็นตน เห็นแต่ผู้อื่น ภายในตนเราก็จะแก้ไขไม่ได้ใช่หรือไม่ (ใช่)
ในอดีตนั้นการจะบำเพ็ญตนไม่ง่ายเหมือนสมัยนี้ กว่าจะได้รู้ถึงธรรมย่อมยากลำบาก  การโปรดครั้งนี้เป็นการโปรดยุคสาม ให้เราบำเพ็ญธรรมท่ามกลางครัวเรือน  ท่ามกลางที่เรามีชีวิตอยู่ในสังคม แต่มนุษย์เรากลับไม่รู้จักพอใจในสิ่งนี้  กลับยังบอกว่ายากลำบากอีก หากเราบอกว่าในอดีตเราจะบำเพ็ญ เราจะมีชีวิต  กว่าเราจะตัดสินใจบำเพ็ญก็เป็นเรื่องยาก  แต่ถ้าเปรียบเทียบตอนนี้ยังง่ายกว่าตอนนั้นใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะในอดีตนั้นต้องตัดขาดทั้งครอบครัว เกียรติยศชื่อเสียง ยอมเป็นคนที่เดินดินกินกับทรายก็ต้องทำได้ใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่ตอนนี้เป็นยุคสาม เป็นการโปรดครั้งใหญ่ที่แม้มีเงินก็ยังบำเพ็ญได้  แม้มีเกียรติยศก็ยังฝึกฝนตนได้  แม้อยู่ในสังคมก็ยังเป็นคนที่บริสุทธิ์งดงามได้  ยากกันคนละแบบ แต่ทำไมยังยากที่จะตัดสินใจอีก
สมัยก่อนจะดูเวลานั้นต้องใช้เงาแสง สมัยนี้ดูเวลามองแค่ข้อมือก็รู้แล้ว  แต่สมัยก่อนดูเงาแสงต้องดูว่าแสงเงาตกกระทบทางเหนือหรือทางใต้ ทางตะวันออกหรือทางตะวันตก ถึงจะเดาได้ว่าตอนนี้กี่ทุ่มกี่ยามใช่หรือไม่ (ใช่)  ตอนนี้เราอยู่ในบ้านเราก็สามารถบำเพ็ญได้  แต่สมัยก่อนจะบำเพ็ญต้องปลูกบ้านเอง ต้องไปอยู่ตามป่าตามเขา ต้องทนสู้ลำบากต่างๆ นานา  ตอนนี้มีโอกาสเราได้บำเพ็ญตนท่ามกลางชีวิตที่เต็มไปด้วยทรัพย์สินเงินทอง ท่ามกลางชีวิตที่มีความสุขสบาย ทำไมกว่าเราจะคิดบำเพ็ญจึงเป็นการยากนัก  เป็นเพราะว่าเรายังเด็กอย่างนั้นหรือ เป็นเพราะว่าเราไม่มีเวลาว่างอย่างนั้นหรือ  ก็ไม่น่าจะใช่  ทุกคนบำเพ็ญธรรมได้ ตราบใดที่เรายังอายุเท่านี้ เราก็ยังสามารถบำเพ็ญธรรมได้ แล้วตัวท่านล่ะทำไมจะบำเพ็ญไม่ได้  อยู่ที่ว่าท่านจะตัดสินใจหรือไม่ บำเพ็ญไปเพื่ออะไร บำเพ็ญเพื่อให้เราค้นพบการมีชีวิตที่แท้จริง  ค้นพบคุณค่าแห่งการเป็นคนอันประเสริฐ เมื่อเราค้นพบตัวตนได้แล้ว คงไม่ใช่แค่ช่วยตนอย่างเดียว เรายังเป็นแบบอย่างที่ดี เรายังเป็นคนที่ดี  ที่จะนำไปสู่สังคมที่ดีใช่หรือไม่ (ใช่)
“ปล่อยชีวิตคล้อยเคลื่อนไปตามสบาย          สุดท้ายกรรมคืนรูปตามกรรมประสา”
ปล่อยชีวิตตามสบายจนเคยชิน เวลาเดือดร้อนก็มาพบหน้าพุทธะ พบหน้าสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ขอร้องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ช่วยอย่างนั้นอย่างนี้  แต่ตลอดชีวิตไม่เคยใฝ่ดี ไม่มีความดีมาต้านทานกรรม แล้วสิ่งศักดิ์สิทธิ์จะเอาความยุติธรรมไปทิ้งไว้ที่ไหนได้ใช่หรือไม่  (ใช่)  ฉะนั้นเกิดเป็นคนอยากหนีกรรมให้พ้นต้องรู้จักทำดี อยากทำให้กรรมเบาบางที่สุด ไม่ต้องเจอกรรมหนัก ไม่ต้องเจอภัยรุนแรง เราต้องรู้จักประคองตนเองให้มั่นคง  สร้างกุศลบำเพ็ญตน แม้กรรมจะมาเราก็ไม่หวาดหวั่น  เพราะว่าเรารู้จักที่จะรับมือ รู้จักที่จะต่อสู้  เรารู้แล้วว่าชีวิตนี้หากเผชิญความทุกข์ยากลำบาก เราจะเอาอะไรไปรับ  เราจะเอาอะไรมาช่วยหนุนใจให้สู้ต่อไปได้  แต่ก่อนไม่เคยมีธรรม อยู่ๆ ทุกข์แล้วจะเอาธรรมมาล้าง เอาธรรมมาช่วยไกล่เกลี่ยก็คงยาก  แต่ถ้าเมื่อก่อนก็รู้จักใช้ธรรม รู้จักศึกษาธรรม เวลามีทุกข์ ธรรมนั้นเองที่จะช่วยปลอบใจ  จะช่วยฝึกปลอบใจให้เราลุก ให้เรากล้าหาญเข้มแข็งต่อสู้ ใช่หรือไม่ (ใช่)  เหมือนคนมีมีด ทุกวันหมั่นใช้มีด เขาย่อมรู้และไม่ประมาท เฉกเช่นเดียวกันถ้าคนมีธรรม ทุกวันหมั่นใช้ธรรม หมั่นเอาธรรมมาตรวจสอบใจ มาดูแลใจมาวัดใจ ธรรมนั่นเองจะช่วยให้เราไม่ผิดพลาด และไม่ก้าวพลาดในชีวิต กลัวอย่างเดียว กลัวท่านเกียจคร้าน อ่อนแอ กลัวความดีไม่สามารถเอาชนะความชั่วในใจ กลัวท่านจะอดรักความชั่วในใจตนไม่ได้ ไม่ยอมรักความดีในใจตนมากกว่า หรือกลัวท่านจะเข้าข้างตน ไม่ยอมแก้ไขตน
 เรามาก็ไม่ได้หวังอะไร แต่เราต้องการให้รู้ว่าคนทุกคนก็เป็นพุทธะได้ คนทุกคนก็เป็นเซียนได้ อยู่ที่ชาตินี้นี่เอง อย่าไปรอชาติหน้า อย่าไปรอวันไหน อยู่ที่วันนี้จะตัดสินใจบำเพ็ญตนหรือไม่ คนทุกคนแม้จะมีรูปลักษณ์ต่างกัน มาจากต่างบ้านต่างเมือง  แต่พุทธจิตธรรมญาณเหมือนกัน แม้จะสกปรกไปบ้างแต่ก็ใช่ว่าจะล้างไม่ได้  น้ำยังรู้จักกลั่นกรองให้สะอาดได้ แต่ช่วงที่กลั่นกรองต้องยอมเจ็บ ยอมลำบาก ยอมขัดใจตนหน่อย น้ำจึงจะสะอาดได้ จิตใจก็เฉกเช่นเดียวกัน จะฝึกฝนตนเองเป็นพุทธะ จะฝึกฝนตนเองให้บำเพ็ญตนต้องยอมขัดหน่อย  ยิ่งหนัก ยิ่งเจ็บ ก็ยิ่งสะอาดได้เร็ววัน ยิ่งเจ็บถึงกระดูก ยิ่งลำบากจนเลือดตาแทบกระเด็น เรายิ่งก้าวเป็นพุทธะได้เร็ววัน ขอเพียงอย่างเดียวเมื่อยอมรับทุกข์แล้วอย่าบ่นท้อทีหลัง  มิเช่นนั้นผลบุญหรือผลแห่งมรรคผลจะถูกบั่นทอนไปโดยไม่รู้ตัว เมื่อตั้งใจบำเพ็ญจะมุ่งมั่นแล้วอย่าท้อถอย เมื่อตั้งใจจะเป็นคนดี เมื่อตั้งใจจะกระทำดี ขอให้ต่อสู้อย่างกล้าหาญ เราย่อมจะเป็นคนดีได้ แม้จะเป็นพุทธะไม่ได้  เพราะคนทุกคนก็เป็นคนดีอยู่แล้ว อยู่ที่เมื่อไรจะเอาดีชนะชั่ว เอาดีล้างชั่วในใจตน  ความชั่วนั้นก็ยากจะมีอิทธิพลต่อใจเราได้ใช่ไหม (ใช่) เมื่อไรที่เรารู้จักปล่อยวางบ้าง ไม่ติดในรัก โลภ โกรธ หลง  ไม่ติดในชื่อเสียง ไม่ติดในนามตน ไม่ติดในหน้าตา ไม่เห็นแก่ส่วนตนหรือเห็นแก่ทรัพย์สิน มีชีวิตอยู่อย่างมีสุขในคำว่า “รู้พอ”  มีชีวิตอย่างอุทิศเพื่อมวลชน สละผลประโยชน์ให้แก่ผู้อื่นบ้าง คนนั้นจึงจะเกิดมาเป็นคนที่น่ารัก เป็นคนดีของสังคม  เมื่อเราตั้งใจ เราคิด เราหวังอยากจะช่วยผู้อื่น หากเขาฟังเราก็พึงพูด แต่ถ้าเขาไม่ฟัง ขอให้รู้จักวางเฉยบ้าง  อย่าได้ลุแก่อารมณ์ ไม่อย่างนั้นแล้ว บำเพ็ญตนไปก็ไม่มีประโยชน์  วันนี้ช่วยเขาได้ แต่ไม่แน่ว่าพรุ่งนี้เขาจะตามเรามาใช่หรือไม่ (ใช่)  อย่าให้อารมณ์อยู่เหนือจิตใจ อย่าให้มารมาครอบงำความคิด อย่าให้มีมิจฉาทิฐิ ความคิดเห็นที่ไม่ถูกต้องมาครอบงำอารมณ์และจิตใจ ทำให้เราไม่สามารถมองเห็นสิ่งใดได้ทะลุปรุโปร่ง  เกิดเป็นคนอย่างหนึ่งที่สำคัญคือขอให้ซื่อสัตย์ จิตใจขอให้เที่ยงธรรม  ภายในใจรู้จักสำรวมระมัดระวัง  ความประพฤติขอให้รู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน อย่าคิดว่าเรามาสอนเลยนะ คิดว่าเรามาคุยกับท่านก็แล้วกัน ให้อะไรก็ไม่สู้ให้ถ้อยคำที่ดี ที่สามารถเก็บไปใช้ได้ตลอดชีวิต  ให้เงินให้ทองก็ไม่มีประโยชน์ สักวันย่อมสูญ  หากนำไปใช้ในทางที่ผิดก็น่าเสียใจ ใช่หรือไม่ (ใช่)  ไม่เหมือนกับให้คุณธรรมความดี  คุณธรรมความดีนี่แหละช่วยอบรมบ่มนิสัย ขัดเกลาและเชิดชูเราให้เป็นคนที่ดีของสังคม เป็นแบบอย่างที่ดีของเพื่อน
คนที่รับธรรมะแล้ว แต่ไม่มีดวงตาเห็นธรรมและจำไตรรัตน์ได้  กับอีกคนหนึ่งรับธรรมะแล้ว แต่จำไตรรัตน์ไม่ได้และไม่มีดวงตาเห็นธรรม ต้องเข้าใจด้วยว่าผลย่อมต่างกัน  คำว่า "ดวงตาเห็นธรรม" เห็นธรรมระดับไหน เห็นความเป็นธรรมเพียงรู้ตื่น รู้ความเป็นจริงของชีวิต หรือเห็นธรรมแบบเข้าถึงธรรมผล ย่อมต่างกันใช่หรือไม่ (ใช่)  แต่พอมาพูดถึงเรื่องอนุตตรธรรม รับธรรมะ จำไตรรัตน์ได้ นั่นก็อยู่อีกระดับหนึ่ง ย่อมแยกให้ชัดเจนว่าการจำไตรรัตน์ได้ นั่นก็คือการรู้จักจำรหัสผ่านในการติดต่อสื่อสาร หรือพูดง่ายๆ ก็คือการจำรหัสผ่านของการเป็นพุทธะ หรือรหัสที่ดึงพุทธจิตเข้ามาอยู่ในใจ ใช่ไหม (ใช่)  ฉะนั้นย่อมต่างกันเวลาที่เขาจำได้หรือไม่ได้ แต่ก็มีหลายๆ คนที่เขาจำไตรรัตน์ไม่ได้ แต่ก็สามารถเข้าถึงธรรมะ เข้าถึงแก่นแท้ของชีวิตได้  บางคนเข้าใจธรรมะ จำไตรรัตน์ได้ แต่บางทียังไม่เข้าถึงธรรมะ ย่อมมีความต่าง อาจจะต่างกันแค่ขาวจุดดำ ดำจุดขาวใช่ไหม (ใช่) ถ้าเราชี้ให้ชัดก็คงยาก เพราะว่าจิตใจของเราจะบอกว่าเป็นแก้ว ก็ไม่อาจใช่แก้ว จะบอกว่าเป็นแสง ก็ไม่อาจจะเรียกว่าแสง ตอนนี้เข้าใจชีวิตให้ได้ก่อน การจะรู้ตื่นนั้นก็คือ การรู้ตื่นความเป็นจริงของชีวิตว่าชีวิตต้องมีทุกข์ ถ้าเราไม่รู้จักขจัดความทุกข์ เราก็ไม่สามารถที่จะรู้ตื่นชีวิตที่แท้จริงได้ ใช่หรือไม่  ทุกข์เกิดจากการแสวงหาไม่หยุดหย่อน การไม่รู้พอในใจตน ถ้าเรารู้พอในใจตน เราย่อมดับทุกข์ได้ เมื่อเราเริ่มมีสุข เราย่อมสามารถที่จะมีใจ ไปค้นหาความเป็นจริงของชีวิตแล้ว แต่ถ้าเรามีทุกข์ ทำอย่างไรท่านก็คงไม่ยอมไปค้นหา ไม่ยอมบำเพ็ญแน่ใช่หรือไม่ ฉะนั้นอยากจะคิดบำเพ็ญต้องรู้จักดับทุกข์ในใจตนบ้าง ให้เวลากับคุณธรรม ให้เวลากับการแสวงหาแสงสว่างบ้าง
มีโอกาสกลับมาขอให้ศึกษาเพิ่มเติม สามวันนี้คงไม่สามารถเข้าถึงแก่นแท้ของชีวิตได้ เพราะชีวิตของเราเต็มไปด้วยความสงสัย ความเคลือบแคลงและไม่แน่ใจ แม้กระทั่งเรามาวันนี้ ถามว่าท่านเชื่อใจเราไหม ท่านก็ตอบได้ไม่เต็มปาก แต่อยากให้รู้ว่าชีวิตนี้เรามีความสุขที่แท้จริงได้ เป็นสุขที่นิรันดร์ที่ค้นพบได้ในชาตินี้ และสำเร็จได้ในชาตินี้ อยู่ที่ว่าเราจะบำเพ็ญไหม จะลองเดินทางนี้หรือเปล่า อย่าเห็นว่าการควบคุม การเข้มงวด เป็นเรื่องที่ไม่น่าสนใจ เพราะถ้าเราควบคุมได้ เข้มงวดตัวเองได้ คนอื่นย่อมอยากจะทำตาม เรียกร้องตนเองดีกว่าไปเรียกร้องคนอื่น เข้มงวดตนเองดีกว่าไปเข้มงวดผู้อื่น จริงหรือไม่ ฉะนั้นบำเพ็ญที่ตัวเองก่อน ยุติธรรมที่ตัวเองก่อน ดีที่ตัวเองก่อน ไม่ต้องไปเรียกร้องใคร เดี๋ยวเขาก็ตามเรามาเอง เดี๋ยวเขาก็ดีได้เองใช่หรือไม่
วันนี้คงต้องจากกันเท่านี้ ยินดีเมื่อพบ เศร้าเสียใจเมื่อต้องพลัดพราก แต่ก็วางใจ ถ้าเกิดท่านคิดจะบำเพ็ญ ขอให้ตั้งใจบำเพ็ญธรรมให้ดี ถ้าคิดจะบำเพ็ญแล้ว เดินไปให้สุดทาง ล้มบ้างก็รีบลุก ท้อบ้างก็รีบปลอบใจตน อ่อนแอบ้างก็รีบปลุกตนให้เข้มแข็ง ดีหรือไม่ บำเพ็ญตนอย่างมีความหวัง มีทิศทาง ขอให้รักษาโอกาสให้ดี มีโอกาสคงได้มาผูกบุญสัมพันธ์กันอีก ลาก่อน

วันจันทร์ที่ ๒๒ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๒                                                          
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง

      ความเมตตากรุณาอยู่ในฤดี               ความยินดีเสียสละอยู่ภายนอก
เร่งบำเพ็ญไม่ต้องรอให้ใครบอก               โพธิสัตว์อยู่ตรอกซอยแคบกาลปัจจุบัน
                                เราคือ
     จี้กงสงฆ์วิปลาสอาจารย์เจ้า         รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา      ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน  แฝงกายกราบ
องค์มารดา                 ถามศิษย์รักทุกคนมีความเข้าใจในธรรมมากขึ้นหรือไม่

      เหยียบเมฆาสู่พสุธาหาศิษย์รัก          ผู้ตระหนักคิดบำเพ็ญไม่เคยถอย
ทุกทุกวันอาจารย์แอบเฝ้ารอคอย            ศิษย์น้อยน้อยคิดถึงข้าหรือไม่กัน
ตามรอยเท้าแห่งอริยาดีไหมศิษย์             คนชอบคิดโลภโกรธไม่สุขสันต์
คนชอบคิดรักหลงวุ่นพัลวัน                       คนชอบคิดมากมากนั้นก็ไร้คุณ
จะปล่อยสัตว์หรือพูดธรรมล้วนกุศล        บุญเก่าล้นผลวันนี้คอยเกื้อหนุน
ผู้บำเพ็ญต้องเป็นผู้สำนึกคุณ                   ใจอบอุ่นประหนึ่งเหมือนดวงตะวัน
สามวันนี้เป็นก้าวแรกการบำเพ็ญ            ปฏิบัติเป็นสรณะตามตอนขั้น
ต่อกิเลสทั้งหลายให้เท่าทัน                        เหมือนก่อนนั้นศิษย์ข้ากลับไปคู่เคียง
อาจารย์นี้ยังจะอดห่วงไม่ได้                      ศิษย์หลงใหลทั้งรูปรสและกลิ่นเสียง
ทรัพย์สมบัติไม่เคยรู้จักพอเพียง               ชอบไปเสี่ยงโชคลางไม่รู้จักภัย
หลังจากนี้รู้บำเพ็ญและปฏิบัติ                  หนึ่งทางลัดข้าให้แล้วกลัวแต่สาย
สงบนิ่งท่ามกลางความวุ่นวาย                 มิลืมไปช่วยเวไนยนะศิษย์เอย
จากกันแล้วอย่าลับดั่งใบไม้ร่วง                ข้าสุดห่วงกลัวที่สุดคนเพิกเฉย
คำของข้าเจ้าก็เฝ้าไปละเลย                     โอ้ศิษย์เอยดังราตรีที่ไร้ดาว
                                                                                                                  ฮา  ฮา  หยุด




          ฟ้าทองผ่องอำไพพระวิสุทธิ์แดนไกล  โถมเข้าฉุดเวไนยหวนมา ยุคปลายเก็บงานไป มิประมาทเกินไป ชีวิตทำความดีเป็นหลัก ระวังอย่าเปลืองใจทั้งใจไปเปล่า คิดจนหมดแรงไปหลายคน ฟ้าดินจะอวยพร แก่คนใช้สติ น้อมรับจำใส่ใจ
          ทุกทุกสิ่งดังใจมิลำบากใดใด  เหมือนว่าสุขเลยไปรับมา   ทุกทุกสิ่งเป็นใจ มิมาขัดทางไป  วันนี้เราเดินนำไปก่อน   ฟ้าดินห่างกันไกล หนทางในจิต   ขอให้ศิษย์บำเพ็ญงดงาม  รู้เพียงหนึ่งปัญญา จะพารู้ถึงสิบ  นับนับคงจะมี
                   เพลง : อำนวยพร
                   ทำนองเพลง : เกอเซิงหมั่นสิงหนัง



พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง

เมื่อสักครู่พายเรือลำใหญ่ พายเรือลำใหญ่ไปไกลกว่าพายเรือลำเล็กไหม (ไกลกว่า) หากว่าเราจะไปเรือใหญ่ๆ ของเราก็เป็นเรือที่มั่นคงกว่าเรือเล็ก เพราะฉะนั้นไปก็ต้องไปได้ไกลกว่า ถ้าหากไปแล้วไม่ถึงไหนจะไปทำไมใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้นเมื่อลงแรงจะเป็นผู้บำเพ็ญแล้ว จะต้องบำเพ็ญให้ก้าวหน้าให้ยิ่งขึ้นๆ  หากบำเพ็ญแล้วยิ่งถอยหลังๆ บำเพ็ญไปจะมีประโยชน์หรือเปล่า  จนถึงวันสุดท้าย หากเราไม่ได้กลับคืนนิพพาน จะมีประโยชน์ที่จะบำเพ็ญไหม (ไม่มี)  บางคนไม่กล้าหวังที่จะสำเร็จบรรลุธรรมได้ เพื่อไม่กล้าหวัง ความหวังไม่มีก็ไม่สามารถจะสำเร็จได้ ใช่หรือไม่  เพราะมนุษย์หลายคนอยู่ด้วยความหวัง อาจจะสมหวังหรือไม่สมหวัง  แต่ว่ามีความหวังดีกว่าไม่มีใช่หรือเปล่า (ใช่)  แต่ศิษย์ต้องพิจารณาความหวังของเราด้วยว่าต้องเป็นความหวังที่เรานั้นลงแรง  ถ้าหากว่าไม่ลงแรง คิดอยากให้สำเร็จ สำเร็จไหม (ไม่สำเร็จ)  ใครหวังที่จะบรรลุธรรม สำเร็จธรรม ก็ต้องบำเพ็ญปฏิบัติซ่อมแซมจิตใจของตนเอง  หากว่าใครหวังที่จะรวยต้องขยันทำมาหากิน หากว่าใครมุ่งหวังให้ตนเองมีตำแหน่งหน้าที่ใหญ่โตต้องทำอย่างไร (มีความซื่อสัตย์สุจริต)  เพราะว่าถ้าเกิดคนที่ไม่ซื่อสัตย์อยากเป็นใหญ่เป็นโต ความใหญ่โตนั้นก็จะอยู่แค่เปลือกนอก ไม่สามารถใหญ่โตอยู่ในจิตได้ใช่หรือไม่
สามวันนี้มาประชุมธรรม เข้าใจธรรมะมากขึ้นใช่หรือไม่ ศิษย์คิดดูว่าขนาดศิษย์ของอาจารย์ลงแรงแค่สามวันนี้ ก็มีความเข้าใจธรรมะ แม้จะไม่มากถึงขีดสุด แต่ก็มีความเข้าใจ  มีหลากหลายให้เราคิดมากขึ้น  สามวันที่ศิษย์ลงแรงไปก็ไม่เป็นการเสียเปล่า  ศิษย์คิดดูว่าถ้าหากว่าศิษย์ตั้งใจบำเพ็ญธรรมอย่างนี้ถึงห้าปีสิบปี ความเข้าใจธรรมของศิษย์ก็ย่อมจะมีมากขึ้นกว่านี้อีก  เพียงแต่เราต้องมีความเสมอต้นเสมอปลาย ทำสิ่งใดแล้วตั้งใจให้สำเร็จจริง สามวันได้เท่านี้ ถ้าห้าปีก็ได้มากกว่านี้ใช่หรือไม่
เมื่อสักครู่อาจารย์ได้พูดในบทเพลงว่า "ศิษย์ยังหลงไม่ตื่น" ไม่ตื่นเป็นอย่างไร  ประชุมธรรมจบสามวันแล้ว กลับไปบ้านก็เหมือนเดิมใช่หรือไม่ บางคนบอกว่าเดิมๆ ของฉันก็ดีอยู่แล้ว แต่อาจารย์ถามว่าทำไมไม่ทำให้ดีกว่านี้ บางคนบอกว่าเดิมๆ ของฉันไม่ค่อยดีเท่าไร อาจารย์บอกว่าก็ทำให้ดีกว่านี้สิ เพราะว่าพุทธะนั้นเป็นคนเหนือคน มีความอดทนมากกว่าคนทั่วไป ไม่ว่าจะฟังใครนินทาว่าร้ายอะไรก็ไม่โกรธ ทำได้ไหม (ได้)  ตอนนี้อาจารย์มาแล้ว บอกให้ตอบก็ไม่ยอมพูด อย่างนี้เรียกว่าอะไร (กลัว)  กลัวด้วยหรือ (ไม่กลัว)  ไม่กลัวก็ต้องเอาจิตใจรวมๆ กับอาจารย์ดีหรือเปล่า ทำให้จิตใจของเราเป็นจิตใจดวงเดียวกัน  ถ้าอาจารย์เป็นหัว ศิษย์ก็เป็นแขนขา หัวสมองสั่งให้เดินไปทางไหน แขนขาก็ไปทางนั้นดีหรือไม่ดี (ไม่ดี)    อย่างนี้ถึงเรียกว่ามีใจดวงเดียวกันได้  ไม่ใช่อาจารย์บอกว่าหัวสมองสั่งให้เดินไปทางซ้าย เราจะเดินไปทางขวา  แขนซ้ายแขนขวาฉีกออกจากกันจะเป็นอย่างไร มีชีวิตได้หรือไม่ (ไม่ได้)  คนนี้ก็เรียกว่าคนป่วยใช่หรือเปล่า อยากมีร่างกายที่ป่วยหรือร่างกายที่แข็งแรง (แข็งแรง)  อยากมีร่างกายที่แข็งแรงต้องรู้จักดูแลตนเอง  เมื่อเราดูแลตนเองเป็น ก็ดูแลผู้อื่นได้ ทุกวันนี้อาจารย์เห็นศิษย์ดูแลตัวเองไม่เป็นเลย สนใจแต่อะไรที่เรารู้ อะไรที่เราเห็น สุขภาพของเราจึงไม่แข็งแรง สุขภาพใจจึงใช้ไม่ได้
“ความเมตตากรุณาอยู่ในฤดี”
มีความเมตตากรุณาอยู่ในใจหรือไม่ สงสารตัวเองมากกว่าหรือสงสารผู้อื่นมากกว่า
“โพธิสัตว์อยู่ตรอกซอยแคบกาลปัจจุบัน”
ทำไมโพธิสัตว์ถึงอยู่ตรอกซอยแคบ คนที่จะเป็นพระโพธิสัตว์ได้ต้องมีความเมตตากรุณา  สงสารตัวเองหรือสงสารผู้อื่นดี (สงสารผู้อื่น)  ถ้าตัวเองมีกิเลสก็น่าสงสารอยู่  ตอนนี้บำเพ็ญธรรมเร่งละกิเลส  เมื่อขึ้นชื่อจะเป็นโพธิสัตว์ได้ต้องเป็นผู้ไร้กิเลส ปราศจากกิเลส  เพราะฉะนั้นความเมตตาที่ออกมาก็เป็นความเมตตาที่เหมือนแสงสว่าง เป็นแสงสว่างอันบริสุทธิ์ ไม่ใช่แสงสว่างที่มีเสียงมีรสหรือมีกลิ่น  แต่ต้องเป็นแสงสว่างที่มีแต่แสง  ให้โดยไม่หวังว่าคนที่เราส่องให้เขาจะรังเกียจหรือไม่ โดยไม่ต้องรอให้เขาขอบคุณ  ความเมตตากรุณาอยู่ในใจ  เมื่อแสดงออกมาเป็นความยินดี ความกรุณาแสดงออกมาเป็นการเสียสละ  จึงบอกว่าเมื่อความเมตตากรุณาอยู่ในใจ  ออกมาก็เป็นความยินดีและรู้จักเสียสละให้กับผู้อื่น เป็นสิ่งที่เกี่ยวเนื่องสอดคล้อง
“เร่งบำเพ็ญไม่ต้องรอให้ใครบอก”
หลังจากที่ศิษย์รับธรรมะแล้ว การที่จะส่งเสริมตนเองนั้นก็เป็นเรื่องที่สมควร จะต้องรอให้ใครมาเรียกมาบอกอีก  เพราะถ้าหากเขาไม่เรียกไม่บอก เราก็ไม่ต้องมาสถานธรรม ไม่ต้องบำเพ็ญธรรม ไม่ต้องบรรลุเป็นพุทธะ แล้วใครเป็นผู้เสียเปรียบ (ตัวเราเอง)  ถ้าหากว่าเรารู้จักที่จะบำเพ็ญตนเอง แล้วเราออกไปเรียกคนอื่นบ้าง ผลประโยชน์อยู่ที่ใคร (ตัวเราเอง)  เมื่อมนุษย์เป็นผู้รับผลประโยชน์ จงสร้างผลประโยชน์ให้กับตนเองสักครั้งหนึ่ง
ในปัจจุบันนี้พระพุทธอริยะ เซียนทั้งหลายลงมาเกิดนั้น ไม่ได้เลือกเกิดในบ้านคนรวย เพราะว่าบ้านคนรวยมีพร้อมทุกอย่าง  รวยมากก็หลงมาก  เพราะฉะนั้นกาลปัจจุบันนั้น พุทธอริยะ โพธิสัตว์ เซียนทั้งหลาย เมื่ออยากลงมาเกิด จึงมาเกิดในบ้านที่จนจน ไม่ค่อยมีอะไร เพราะยิ่งจนเท่าไหร่ ยิ่งรู้ว่าความลำบากเป็นอย่างไร แสดงว่าพุทธอริยะไม่ได้กลัวความยากลำบาก  ทุกวันนี้อาจารย์เห็นศิษย์อยากจะทำ แต่กลัวเหลือเกินความยากลำบาก เจอนิดก็หลบ เจอหน่อยก็หลีก ถ้าหากไม่เจอความยากลำบาก จะรู้ไหมว่าความทุกข์อยู่ที่ไหน (ไม่รู้)  ถ้าทุกๆ วัน มีแต่สุข ถามว่าอยากที่จะบำเพ็ญธรรมไหม (ไม่)  ก็คิดไม่ออกว่าชีวิตนี้อนิจจังแท้  เพราะฉะนั้นจึงบอกว่า "โพธิสัตว์อยู่ตรอกซอยแคบ" อยู่ในบ้านคนจน  แต่โบราณนั้นต้องออกไปบวช ต้องออกไปถือศีล ต้องออกไปไกลสังคม หลีกลี้ความทันสมัยสะดวกสบายทั้งหลาย  แต่ตอนนี้ ในยามนี้ ธรรมะลงมาสู่ครัวเรือน ธรรมะลงมาสู่สังคม ลงมาสู่โลก บอกให้ศิษย์อยู่ในบ้านของตัวเอง แล้วทำบ้านของเราให้ดี ช่วยคนอื่น ศึกษาธรรมะให้เข้าใจ ให้ความแจ้งเกิดขึ้น ถึงตอนนั้นเราก็จะเลิกสนใจว่าคนอื่นไม่ดีกับเรา เราจะสนใจน้อยลง เราจะสนใจว่าคนที่เขาไม่ดีกับเราคนนั้นเขาเป็นคนดีหรือยัง เราก็ช่วยเขาเร็วๆ เท่านั้นเอง
อิ๋งเซียน แปลว่าอะไร (ยินดีต้อนรับเซียน) มั่นใจว่าเราเป็นเซียนหรือเปล่า สองวันนี้ไม่เหมือนเซียนหรือ อยากกินข้าว ข้าวก็มา อยากจะนั่งเก้าอี้ก็รอ อยากกินน้ำก็มีคนยกให้ ผ้าก็มีคนหยิบมาให้เช็ด นี่ก็คือความสบายแล้วใช่หรือไม่ แต่บางที่เราก็ไม่รู้ว่าเรากำลังสบายอยู่ มนุษย์ทุกวันนี้ไม่รู้ว่าตัวเองกำลังสบายหรือทุกข์กันแน่ เพราะว่าสบายอย่างไร หาความสบายมาให้กับตนเองมากๆ แต่จิตใจยังมีแต่ความทุกข์ใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้นจงมองใจตนเอง ย้อนมองส่องตน ดูสิว่าทำอย่างไรให้จิตใจของเรามีอิสระ หากจิตใจเต็มไปด้วยกิเลส จิตใจที่อิสระนั้นก็จะไม่มี
(นักเรียนในชั้นกล่าวต้อนรับพระอาจารย์)  เอาอะไรต้อนรับอาจารย์ (เอาใจที่สำรวม)  บางคนก็เอาใจดีๆ มารับอาจารย์ บางคนก็เอาใจที่ดำครึ่งขาวครึ่งมารับ บางคนก็เอาใจที่สงสัยบ้างไม่สงสัยบ้างมารับ คิดว่าอาจารย์อยากได้ใจแบบไหน อยากได้จิตใจที่ดีมีความใสสะอาดและมีความศรัทธาใช่หรือเปล่า เพราะฉะนั้นศิษย์อาจารย์ทั้งหลาย เจ้าเป็นศิษย์ของอาจารย์ อาจารย์จะไปเรียกร้องกับคนอื่นก็ไม่ได้ เรียกร้องได้แต่ศิษย์ของอาจารย์ใช่หรือเปล่า ใครเป็นศิษย์ของอาจารย์ก็ทำจิตใจของตัวเองให้ขาวสะอาดบริสุทธิ์ มีแต่ความศรัทธาดีไหม บำเพ็ญไปนานๆ ก็ยังมีความมั่นคงเสมอต้นเสมอปลายดีหรือเปล่า (ดี)  อาจารย์ไม่รู้จะเรียกร้องใคร ก็เรียกร้องเอากับศิษย์ของอาจารย์ได้หรือเปล่า (ได้)
มีความเข้าใจในธรรมมากขึ้นไหม มากขึ้นพอที่จะให้ศิษย์ของอาจารย์นั้น บำเพ็ญธรรมไปตลอดชีวิตหรือเปล่า คำถามนี้ตอบอาจารย์วันนี้อาจจะเร็วไปนิดหนึ่ง ต้องใช้เวลาทั้งชีวิตของศิษย์มาพิสูจน์ ว่าศิษย์นั้นมีความเข้าใจพอสำหรับชีวิตหนึ่งชีวิตของศิษย์ไหม บำเพ็ญธรรมไม่ใช่เรื่องเสียหาย ไม่มีอะไรขาดหายไป มีแต่ความดีเท่านั้นที่จะเพิ่มขึ้นๆ เวลาศิษย์จะคบคนสักคนหนึ่ง ศิษย์จะคบคนที่ดีหรือไม่ดี (ดี)  อาจารย์ก็แค่อยากให้ศิษย์นั้นเป็นคนที่ดี เป็นที่รักของคนทุกคน พูดสิ่งใดไปคนก็ฟัง บางคนพูดแต่ไม่มีคนฟัง เพราะเราพูดจาไม่เข้าหู พูดจาไม่น่าฟังใช่หรือไม่ อาจารย์ก็อยากให้ศิษย์นั้นพูดแต่สิ่งที่ดี มีคนยอมฟัง ทำแต่สิ่งที่ดี มีคนยอมรับนับถือ คิดแต่สิ่งที่ดีเพราะความคิดนั้นอยู่กับเราคนเดียว หากว่าเราคิดร้ายต่อผู้อื่นพิษร้ายนั้นก็อยู่ในตัวเราเอง ไม่อยู่กับคนอื่นเลย หากว่าศิษย์สะสมพิษไว้มากๆ พิษนั้นก็อาจทำให้ศิษย์ตายได้ใช่หรือไม่ ไม่อยากตายทั้งเป็นก็อย่าสะสมพิษแห่งความคิดอยู่ในใจเรา
“เหยียบเมฆาสู่พสุธาหาศิษย์รัก”
เป็นศิษย์รักของอาจารย์หรือเปล่า (เป็น)  ศิษย์รักของอาจารย์ทำตัวน่ารักหรือเปล่า อยากรู้ว่าน่ารักไหม ต้องให้คนอื่นวิจารณ์ให้ฟังใช่หรือเปล่า (ใช่)  เวลาที่เราอยากรู้ว่าเราเป็นคนดีจริงหรือเปล่า ก็ดูที่สายตาคนอื่นเวลามองเรา ดูที่คำพูดของคนอื่นเวลาพูดกับเรา แต่ว่าฟังแล้วดูแล้วอย่าคิดมาก บางคนชอบคิดมากเขามองเราแค่ครึ่งเดียว เราก็ฟุ้งซ่านใช่หรือไม่  เพราะฉะนั้นเราสังเกตได้ ดูได้ พิจารณาคิดด้วยปัญญาแต่ไม่ใช่เอาไปคิดมาก
“ผู้ตระหนักคิดบำเพ็ญไม่เคยถอย”
เคยถอยไหม (ไม่เคย)  คนที่บำเพ็ญเพียงปีสองปี ยังไม่ถอยเท่าไหร่ ต้องถามคนที่บำเพ็ญ สาม ห้า สิบปี ใช่หรือเปล่า (ใช่)
“ศิษย์น้อยน้อยคิดถึงข้าหรือไม่กัน”
คิดถึงหรือเปล่า ชื่ออาจารย์นั้นเขียนว่า “จี้กง” แปลว่า อนุเคราะห์ชาวโลก ทำไมถึงบอกว่าอนุเคราะห์ชาวโลก เพราะว่าพุทธะอริยะทุกพระองค์นั้น มีหน้าที่ที่จะช่วยคนอื่น เราช่วยคนอื่นในด้านที่เราถนัด ที่เราช่วยได้ ในด้านที่เราชำนาญ การช่วยนั้นๆ จึงจะประสบความสำเร็จได้ อย่างอาจารย์ในสมัยมีชีวิต ทำไมต้องช่วยคนในลักษณะบ๊องๆ เพราะว่าวิธีนี้เหมาะสมกับคนสมัยนั้น และอาจารย์ก็ทำได้ ศิษย์ของอาจารย์ก็ต้องดูว่าความชำนาญของตัวเองนั้น สิ่งใดเป็นสิ่งที่ตนเองนั้นชำนาญที่สุด ต้องรู้จักตนเองให้มากๆ คนรู้จักตนเองจึงชนะตนเองได้ คนที่ไม่รู้จักตนเองก็ชนะตนเองไม่ได้ แม้จะชนะคนอีกเป็นร้อยเป็นพันคน มีประโยชน์ไหมเมื่อไม่ชนะตนเอง (ไม่มี)  ชัยชนะนั้นๆ ที่ได้มา เราจะมีความภูมิใจไม่ได้เลย เพราะเรานั้นไม่เคยชนะตนเอง เรานั้นไม่รู้จักตนเอง แม้จะมีชัยชนะสิบครั้ง แต่ศิษย์ก็ไม่รู้สึกว่าเป็นชัยชนะที่แท้จริง อาจารย์จึงบอกว่าความทุกข์นั้นอยู่ในใจ ความสุขสบายอยู่ข้างนอกก็ไม่มีประโยชน์ สู้ให้ทุกข์ข้างนอกสุขข้างในจะดีกว่าใช่หรือไม่ สิ่งอำนวยความสะดวกสบายทั้งหลายที่เราหามาเพื่อให้เรามีความสบายนั้น ไม่มีประโยชน์เพราะไม่สามารถทำให้เรามีความสุขได้อย่างแท้จริง เพราะสุขที่แท้จริงอยู่ที่ใจของเราเอง
(พระอาจารย์เมตตาประทานผลไม้ให้กับนักเรียนที่ตอบคำถาม)
อายุก็มากแล้ว ถามว่าในที่นี้ใครไม่เคยเป็นโรคปวดหลังบ้าง เป็นไหม (เป็น)  ร่างกายของเราใช้มาก็สิบปีแล้ว โรคปวดหลังไม่ใช่เฉพาะคนที่อายุมากเท่านั้นที่ต้องปวด เดี๋ยวนี้สาวๆ หนุ่มๆ ก็ปวดแล้วใช่หรือไม่ (ใช่)  บางครั้งเราต้องรู้จักมองให้ทะลุปรุโปร่ง เราต้องรู้ว่าโรคนั้นเกิดจากอะไร แล้วเราก็กลับไปแก้ แม้ว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์ได้ช่วยเหลือ แต่หากว่าความเคยชินในชีวิตประจำวันของเราเหมือนเดิม เรายังไปยกของหนักเหมือนเดิมก็เป็นอีกใช่หรือไม่ (ใช่)  เพราะฉะนั้นต้องดูให้เข้าใจ ปัจจัยต่างๆ ในชีวิตของเรานั้นเล็กน้อยละเอียดลออ ต้องรู้จักที่จะถนอมรักษาไว้ให้ดี
“คนชอบคิดโลภโกรธ”
มีความโลภมีความโกรธเป็นทุกคนไหม (มี)  ความโลภเวลาเราเห็นอะไรก็อยากจะได้ไปหมด แม้กระทั่งนามธรรมอันได้แก่ ความรักของคนอื่น ความดีของคนอื่นเราก็อยากได้  รูปธรรมได้แก่ ทรัพย์สมบัติ สิ่งนี้ทุกๆ คนเห็นชัด สิ่งมีค่าหรือไม่มีค่าก็ดีของคนอื่น เราก็อยากได้ อย่างนี้เรียกว่าความโลภใช่หรือไม่ (ใช่)  หากว่าโลภไปถึงนามธรรมด้วย แสดงว่าศิษย์ของอาจารย์นั้นกำลังแย่แล้ว  ความโกรธเป็นอย่างไร คนอื่นทำไม่ดีกับเรานิดหนึ่ง ทำไม่ดีหน่อยเราก็โกรธ คนอื่นยั่วโมโหก็โกรธ เรื่องของคนอื่นก็โกรธ ไม่ไว้หน้าใคร ความโกรธของเราห้ามไม่ได้ เรามักจะบอกว่าความโกรธของเราแก้ไม่ได้หรอก แต่ถามว่าเคยแก้ไขตัวเราเองไหม (เคย)  ใช้ความพยายามเท่าไร เอาชนะความโลภความโกรธนี้ด้วยอะไร (สติ) อย่างนี้ถึงมีใจอยู่กับอาจารย์ ต้องชนะด้วยสติของเรา คนไทยมีคำพูดบอกว่า "ใจไม่อยู่กับเนื้อกับตัว" เรียกว่าเป็นคนขาดสติใช่หรือเปล่า เพราะฉะนั้นเราต้องพลิกเปลี่ยนไปคนละด้าน  คือใจอยู่กับเนื้อกับตัว แล้วเราต้องเอาชนะสิ่งที่เป็นความโลภความโกรธด้วยสติของเรา
“คนชอบคิดโลภโกรธไม่สุขสันต์”
เคยไม่มีความสุขไหม (เคย)  เคยเกือบทุกวันเลยใช่หรือไม่ (ใช่)  คนชอบคิดโลภคิดโกรธก็ไม่มีความสุข นี่เป็นหนึ่งในเหตุปัจจัยหลายอย่างที่ทำให้ศิษย์นั้นไม่มีความสุข อยากมีความสุขต้องโลภน้อยลง ต้องโกรธน้อยลง  เราต้องทำให้บ้านของเรานั้นเป็นบ้านที่มีสติใช่หรือไม่  ต้องทำอย่างไร เวลาสามีภรรยาอยู่ด้วยกัน หากสามีว่านิดหนึ่งภรรยาโกรธได้ไหม (ไม่ได้)  ถามข้างสามีบ้าง หากภรรยาว่านิดโกรธได้ไหม (ได้)  ไม่ยุติธรรมเลย ในเมื่อขอพรพระ ว่าขอให้ครอบครัวมีความสุข ความสุขนั้นเกิดจากการมีสติ หากเรามีสติเวลาใครในครอบครัวว่าเรา ไม่ว่าจะเป็นลูกหลาน จะเป็นสามี จะเป็นภรรยา จะเป็นพ่อ จะเป็นแม่  ว่าเราเราต้องไม่โกรธ  อย่าโลภในความรักของเขา ที่มีให้เราอยากจะได้มากกว่านี้ เราก็จะมีความสุขขึ้น  เราก็จะได้ครอบครัวแห่งความสุข ทีนี้ไม่ต้องขอพรจากพระที่ไหนเราก็มีความสุขได้  เพียงแต่ว่าทุกวันนี้ศิษย์ของอาจารย์อยู่กันไปก็ทะเลาะกันไป สองวันทะเลาะที ห้าวันทะเลาะที เจ็ดวันทะเลาะที  เป็นอย่างไรมีความสุขไหม (ไม่มี)  อยากมีความสุขไหม (อยาก)  หลายคนเวลาขอพรพระก็ขอให้ครอบครัวมีความสุข ไม่ได้ขอให้เราคนเดียว เพราะฉะนั้นต้องเอาสตินี้ไปใช้ที่ครอบครัวด้วย
“คนชอบคิดรักหลงวุ่นพัลวัน”
ความรักกับความหลงนั้นใกล้ชิดกันจนเกือบจะแยกไม่ออก  บางทีก็กลายเป็นความหลงจากความรัก บางทีก็กลายเป็นความรักจากความหลง คนที่มีความรัก มีความหลงก็วุ่นกันพัลวันหมด ทำอย่างไรดีจึงจะทำให้ความรักความหลงของเรานั้นจางลง  ทำอย่างไรดี (ตัดกิเลสของตนเอง, ปล่อยวาง, มองความหลงเป็นความว่างเปล่า)
(พระอาจารย์เมตตาประทานผลไม้ให้แก่นักเรียนที่ตอบคำถาม)
เห็นทีศิษย์อาจารย์มีปัญญาขึ้นทุกทีๆ มีปัญญากับมีความเจ้าเล่ห์นั้นไม่เหมือนกัน เราต้องแยกให้ออก (ทำใจให้มีเหตุผล)  มีคนหลายคนที่คิดว่าตนเองนั้นมีเหตุผล แต่ไม่รู้จริงๆ ว่าเหตุผลของเราเป็นเหตุผลของเราคนเดียว  ต้องพิจารณาดูให้กว้างๆ ดูให้รอบๆ  (ใช้ปัญญาแห่งธรรมพิจารณา, ละอบายมุขทุกอย่าง)
คนข้างหน้ามีอยู่ ๑๒ คน ได้ผลไม้ ๕ คน เหมือนกับการที่เรานั้นบำเพ็ญธรรม แม้จะบำเพ็ญกันเยอะแยะมากมาย แต่คนสำเร็จธรรมนั้นมีอยู่น้อยคน  คนที่ได้มรรคผลนั้นก็มีอยู่น้อยคน เวลาที่เราบำเพ็ญธรรมนั้น เราลองถามตนเองสิว่าคนที่ได้มรรคผลที่แท้จริงนั้นคือเราหรือเปล่า  อาจารย์ก็หวังว่าศิษย์ทุกๆ คนที่เป็นพี่น้องกันจะกลับคืนขึ้นไปพร้อมกัน แต่น่าเสียดายเวลาที่ศิษย์นั้นมองเห็นโอกาสอยู่เบื้องหน้า กลับไม่ยอมที่จะไปลงแรง ไม่สนใจ ไม่ใส่ใจ  เมื่อไม่ได้ลงมือทำอะไร แล้วจะได้อะไรไหม (ไม่ได้)
"ทุกๆ สิ่งดังใจ"  ถ้าอยากได้ทุกสิ่งดังใจต้องรู้จักสร้างบุญกุศล มีเมตตาจิตต่อผู้อื่นให้มากๆ  ถ้าหากว่าอย่างที่สองคือ “มิลำบากใดใด” อยากได้ไหม หากว่าเราอยากได้ความสบายก็ต้องรู้จักสร้างความสบายให้กับคนอื่นๆ สบายใจมาเป็นอันดับหนึ่ง และต้องไม่สร้างความไม่สบายใจให้กับผู้อื่นด้วยการพูด บางคนสร้างความไม่สบายใจให้กับผู้อื่นด้วยสีหน้า บางคนสร้างความไม่สบายใจให้กับผู้อื่นด้วยท่าทาง  เราพิจารณาตัวเองว่าเรามีหรือเปล่า บางทีเราทำอะไรโดยไม่ได้ตั้งใจเลย ทำไมเขาถึงได้โกรธเรา ไม่ชอบเรา  เราต้องไปย้อนดูตัวเองว่าเรานั้นได้ทำสิ่งใดผิดไปหรือเปล่า แต่ต้องคิดอย่างพอดี ไม่ใช่เป็นคนคิดมาก
วันนี้มานั่งฟังธรรมะ สามวันนี้ถือเป็นก้าวแรกของการเริ่มบำเพ็ญ การรับธรรมะนั้นถือเป็นก้าวแรกของการสำเร็จธรรม ก้าวแรกของการบำเพ็ญนี้เราทำอย่างไร
“รู้เพียงหนึ่งปัญญาจะพารู้ถึงสิบ” คนโบราณบอกว่าสิบก็คือร้อยเปอร์เซ็นต์ของคนปัจจุบัน รู้เพียงหนึ่งปัญญาจะพาให้ศิษย์นั้นรู้ไปทุกอย่าง เราต้องรู้จักที่จะใช้ปัญญา  แสดงว่าปัญญานั้นเป็นสิ่งที่คู่กับเรา  บางคนบำเพ็ญธรรมแต่ไม่ใช้ปัญญา  ก็บำเพ็ญเลอะๆ เทอะๆ  เดินปัดไปปัดมา เป๋ไปเป๋มา  บอกว่าตัดกิเลสได้แต่ไม่รู้ว่าในใจของเรานั้นยังมีกิเลสอยู่ เพราะใช้แต่ตามอง “นับนับคงจะมี” อาจารย์นับๆ แล้วคงจะมีสักคนหนึ่งไหม น้อยไปใช่หรือไม่ จะเอาสักกี่คนดี (เอาหมดทั้งห้อง)  อาจารย์ก็หวังว่าอยากจะได้หมดห้องเหมือนกัน นับๆ แล้วศิษย์ทั้งห้องจะเป็นหรือไม่ อยู่ที่ว่าศิษย์นั้นจะใช้ปัญญาหรือเปล่า ปัญญาอยู่ในใจของตนเอง บางคนนั้นมีปัญญาแต่ไม่ยอมเอาออกมาใช้  ถ้าเปรียบเป็นมีด มีดนี้ก็ทื่อลงทุกวันใช่หรือไม่ มีดยิ่งใช้ยิ่งดี หากมีมีดไม่รู้จักใช้ก็ไม่มีประโยชน์  แม้ว่าทุกคนนั้นมีปัญญาแต่หากไม่ใช้ก็เป็นสิ่งที่ไร้ประโยชน์เช่นกัน
(พระอาจารย์เมตตาสอนปรบมือ)  เห็นไหมว่าเวลาอาจารย์พูดนั้นมีคนเข้าใจผิดมากมาย นับประสาอะไรกับที่ศิษย์พูดๆ ไปบางทีก็ไม่ได้คิด  เมื่อมีคนเข้าใจผิดก็เป็นเรื่องธรรมดา  พออาจารย์บอกปรบมือก็มีคนปรบมือ พออาจารย์บอกว่าปรบสามจังหวะ ก็ยังปรบไม่ค่อยถูกเลย  พออาจารย์นับหนึ่ง สอง สาม ก็ปรบเลยใช่ไหม  การที่ศิษย์ของอาจารย์ถูกคนอื่นเข้าใจผิดนั้นเป็นเรื่องธรรมดา แต่เราต้องดูว่าสิ่งที่เราพูดนั้นเราคิดถ้วนถี่หรือยัง  เรานั้นพูดได้ถูกต้องไหม  เวลาศิษย์ออกไปข้างนอกอย่าได้คล้อยตามคนอื่น  ถ้าธรรมะที่เรามาศึกษาเรามีความเข้าใจ ก็ให้คนอื่นมาคล้อยตามเรา ศิษย์อย่าเป็นหญ้าลู่ลมที่คล้อยตามคนอื่นเรื่อยไป อาจารย์กลัวที่สุดก็คือศิษย์ยังหลงไม่ตื่น หลังจากสามวันนี้กลับไปแล้วถูกคนอื่นพูดไปพูดมาก็หมดกัน อาจารย์พูดอยู่สามวัน คนข้างนอกพูดแค่สามคำน่ากลัวไหม (น่ากลัว) เพราะฉะนั้นความศรัทธา ความเข้าใจในธรรมนั้น ต้องเป็นของศิษย์เอง ต้องมีความเชื่อมั่นในตัวเอง
(พระอาจารย์เมตตาสอนนักเรียนในชั้นร้องเพลง)
หวังว่าเมื่อศิษย์นั้นได้สมหวัง ไม่มีความยากลำบาก มีความสุขแล้ว ทุกสิ่งเป็นใจให้กับศิษย์แล้ว หนทางราบรื่นแล้ว  ให้ศิษย์นั้นนำทางคนอื่น ชีวิตหนึ่งของการบำเพ็ญนั้นต้องมีสักเวลาหนึ่งที่ศิษย์นั้นเดินนำผู้อื่นได้ อย่าได้เฝ้าแต่เป็นคนตามอยู่ร่ำไป ถึงเวลาควรตามก็ให้ตาม ถึงเวลาควรนำก็ให้นำ หากจะช่วยคนอื่นแล้วต้องมีความกล้าหาญ  แต่ถ้าอยากจะมีความกล้าหาญนั้น การช่วยคนอื่นอาจจะไม่จำเป็นก็ได้ เพราะฉะนั้นสิ่งที่จำเป็นที่สุดก็คือการที่เรานั้นรู้ว่าเวลาไหนควรนำ เวลาไหนควรตาม ความกล้าหาญต้องรู้จักใช้ให้ถูกเวลาก็ใช้ได้
(พระอาจารย์เมตตาประทานชื่อเพลงพระโอวาทว่า "เพลงอำนวยพร")
ร้องเพลงไปก็ดูเนื้อหาของเพลงธรรมะไปด้วย อย่าเพียงแต่ร้องๆ ไปเพื่อความบันเทิง ถ้าหากว่าใจของศิษย์บันเทิงมากเกินไปเราก็จะไม่มีธรรมะอยู่ในใจ คนบำเพ็ญธรรมะในสมัยนี้ แม้มีบทเพลงมาเพื่อเป็นการผ่อนคลาย เพื่อเป็นการรู้แจ้งในธรรม แต่ว่าศิษย์ของอาจารย์ต้องแจ้งในเนื้อหาธรรมะด้วย จึงจะไม่เสียคุณค่าที่เรานั้นอุตส่าห์ได้มีเพลงธรรมะไว้ร้องกัน
(พระอาจารย์เมตตาสอนนักเรียนในชั้นร้องเพลงอีกครั้งหนึ่ง)
เห็นไหมว่าเวลาที่ศิษย์ต้องการจะเริ่มต้นอะไรสักอย่างหนึ่ง แม้ว่าตอนแรกเราจะไม่เป็นเลย แต่เราสามารถหัดจนเรานั้นมีความสามารถได้ แม้ว่าเราจะเสียงไม่เพราะเหมือนนักร้อง แต่เราก็สามารถที่จะร้องเพลงได้เหมือนกัน เป็นผู้บำเพ็ญธรรมก็ให้รู้จักประคองใจเช่นนี้ แม้ว่าเราจะไม่มีความสามารถในการบำเพ็ญได้อย่างถึงที่สุด หรือไม่แน่ใจว่าเราจะหลุดพ้นในชาตินี้ได้ แต่เราก็มีความหวังที่จะหลุดพ้น เพราะเรามีเป้าหมาย ทำตามที่อาจารย์พูดทุกขั้นตอน อาจารย์ก็เชื่อว่าศิษย์นั้นไม่พลาดไปจากทางเส้นนี้
อาจารย์นั้นเห็นหลายครั้งเวลาที่ศิษย์ของอาจารย์มีใจก็มีใจพร้อมๆ กัน เหมือนกับวิ่งเข้าหากัน แต่พอศิษย์ของอาจารย์ไม่มีใจก็ไม่มีใจพร้อมๆ กัน วิ่งแตกกระสานซ่านเซ็นออกจากกัน ถึงเวลานี้คนที่น่าสงสารที่สุดก็คือเวไนยสัตว์ จึงบอกว่าเวลาศิษย์มีใจพอที่จะทำให้ศิษย์บำเพ็ญไปสุดทาง เวลาที่ศิษย์ไม่มีใจให้คิดไปถึงผู้อื่นที่คอยศิษย์ อาจารย์ไม่มีกายเนื้อ ไม่มีสังขาร อาจจะเป็นข้อดีที่ไม่ต้องรับทุกข์ทรมานอย่างที่ศิษย์เป็นอยู่ทุกวันนี้ แต่จะเป็นข้อเสียเมื่อเราคิดจะเจริญกุศล แม้อาจารย์นั้นจะมีอภิญญามากมาย ก็สู้ศิษย์ของอาจารย์ไม่ได้ เพราะศิษย์เหนือกว่าอาจารย์ที่มีกายสังขาร จงใช้วันเวลาทุกๆ นาทีให้เป็นประโยชน์ จึงจะได้ชื่อว่าสร้างคุณค่าให้กับชีวิตนี้ ไม่เสียทีที่เกิดมาเป็นคน แม้จะมีความทุกข์มากกว่าความสุขเราก็น้อมรับ เพราะว่าเรานั้นไม่ได้มีชีวิตเพื่อมีความสุข ไม่ได้มีชีวิตเพื่อตนเอง แต่อยากจะมีชีวิตเพื่อผู้อื่น และอาจารย์จะภาวนาอำนวยพรให้ศิษย์เหมือนกับเพลงนี้ที่อาจารย์ให้ไว้
(พระอาจารย์เมตตาให้นักเรียนออกมาวงพระโอวาทซ้อนพระโอวาท)
“ธรรมะ”  หลังจากวันนี้ให้ใกล้ชิดธรรมะมากๆ แล้วเอาธรรมะนั้นใส่จิตใจเอาไว้
“จริง”   อาจารย์หวังว่าจะเป็นตัวจริง ในโลกมนุษย์ชอบพูดถึงเรื่องตัวจริง ตัวปลอม อาจารย์หวังว่าศิษย์นั้นเป็นตัวจริง
“หา”  หาเวลามาสถานธรรมมากๆ ดีหรือเปล่า แล้วศิษย์ทุกคนกลับไปหาเวลาให้กับตัวเองด้วยดีหรือเปล่า (ดี)
“ไม่”  ไม่มีความสงสัยใดๆ ทั้งสิ้น บำเพ็ญธรรมะด้วยความบริสุทธิ์ใจ
“พบ”  อาจารย์หวังว่าไม่ว่าจะโดนคนว่าอะไรก็แล้วแต่ จำมีเวลาหรือไม่มีเวลา ก็ขอให้มาสถานธรรมพบหน้าอาจารย์บ่อยๆ ได้ไหม (ได้)
“ใน”  หวังว่าในใจของศิษย์นั้นมีธรรมะ มีใจบำเพ็ญได้ไหม (ได้)
“หนังสือ”  จิตใจคนเหมือนกับหนังสือเล่มใหญ่ กลับไปพลิกหนังสือของตัวเองดูว่า เราเขียนอะไรไว้บ้าง เพื่อให้เรารู้จักหนังสือของตัวเราให้ดี แล้วเราจึงสามารถพูดเหมือนที่หนังสือในใจของเราพูด
เป็นความจำเป็นของคนบำเพ็ญธรรม ที่จะต้องมีอาวุโสคอยนำพา ถ้าหากว่าเป็นผู้บำเพ็ญแล้วไม่สนใจอาวุโส ไม่เคารพอาวุโส ก็เหมือนไม่เคารพอาจารย์ ศิษย์ของอาจารย์ทุกคนต้องรู้เดินตาม จึงจะเป็นงูที่มีหัว มังกรที่มีหัวได้ ศึกษาธรรมะต้องลงแรง ต้องปฏิบัติ  สัจธรรมมีมากมาย ต้องใส่ใจศึกษาให้เข้าใจ มีหลายเรื่องในโลกนี้ที่ศิษย์ของอาจารย์ยังไม่เข้าใจ และอาจจะไม่เข้าใจชั่วชีวิต ขอให้ศิษย์ของอาจารย์ทำตัวให้พร้อมรับทุกสภาพสภาวะที่จะเกิดขึ้น เรื่องทุกเรื่องแก้ไขได้ด้วยสัจธรรม ด้วยความสามัคคี จำคำอาจารย์ไว้
(พระอาจารย์เมตตาให้นักเรียนในชั้นร้องเพลงพระโอวาท)
“ฟ้าดินห่างกันไกล หนทางในจิต” หมายความว่าฟ้ามีทางให้เราไป ดินก็มีทางให้คนเดิน  แต่ว่าบำเพ็ญธรรมนั้น ทางอันนี้ไม่มีทั้งบนฟ้าและในดิน แต่หนทางนี้อยู่ในจิตของเราเอง ให้กลับไปเดินเข้าไปให้ถึงใจของตนเอง  ใจของเราที่เป็นใจแท้ๆ ก็เปรียบเสมือนนิพพาน  การบำเพ็ญธรรมนั้นไม่ใช่บอกว่าอยากให้ศิษย์บรรลุธรรม อยากให้ศิษย์เป็นพุทธอริยะ  แต่ว่าการเป็นพุทธอริยะ ไม่ได้อยู่ที่ตอนเราเสียชีวิต แต่ต้องเป็นตั้งแต่ตอนที่มีชีวิตอยู่ เราจึงจะไปถึงในจุดที่เรามุ่งหวังไว้ได้  เพราะฉะนั้นการที่เราจะเดินให้ถึง ต้องถึงตั้งแต่ตอนมีชีวิต อย่าคิดว่าศิษย์จะฝึกความเมตตา ไม่มีอารมณ์โลภ โกรธ หลงนั้น ตายไปเราก็จะเป็นได้  ถ้าหากตอนที่เรามีชีวิตอยู่ เราไม่เคยกำจัดความรัก โลภ โกรธ หลง  เราไม่เคยสิ้นกิเลสเลยสักวันหนึ่ง ไม่เคยมีความเมตตาต่อใคร ตายไปเราก็ยังมีสิ่งเหล่านี้อยู่  เราก็ยังเป็นผู้ที่มีความรัก โลภ โกรธ หลงเต็มที่  ถ้าหากว่ามีอบายมุขอยู่ในใจ หนทางนรกก็เปิดกว้าง  ถ้ามีแต่ความเมตตาในจิตใจอันดีงามนี้ หนทางสว่างก็เปิดกว้าง
มนุษย์พูดว่า “สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ” คำนี้ก็มีมาตั้งนานแล้ว  ตอนนี้อยากให้ศิษย์รู้ว่าสวรรค์นรกก็อยู่ในใจของเรา หนทางการเป็นพุทธะก็อยู่ในใจ  อาจารย์บอกว่าฟ้าดินห่างกันไกล ไม่ได้ให้ศิษย์มุ่งไปฟ้าที่เป็นฟ้าสีครามนี้ ไม่ได้ให้ศิษย์มุ่งไปที่ดินซึ่งหมายถึงนรกนี้  แต่ให้ศิษย์มุ่งไปหนทางที่อยู่ในใจของเราเอง  ทางอยู่ในจิตของเราขอให้ศิษย์บำเพ็ญงดงามทั้งกาย ใจ วาจา เพียบพร้อม  ถึงตอนนั้นอาจารย์ก็ไม่ขายหน้าที่จะบอกใครว่าศิษย์คนนี้เป็นศิษย์ของอาจารย์  เราเป็นเกียรติให้กันและกัน อาจารย์เป็นความภูมิใจของศิษย์ ศิษย์ก็เป็นความภูมิใจของอาจารย์  ทำอะไรคิดหน้าคิดหลัง คิดเริ่มคิดจบ คิดให้รอบคอบ
“ฟ้าทองผ่องอำไพ” หมายความว่าฟ้าสีทองนั้นเริ่มขึ้นแล้ว ฟ้าสีทองแห่งการฉุดโปรด
“พระวิสุทธิ์แดนไกล” หมายความว่าอย่างไร พระวิสุทธิอาจารย์จากแดนไกล สมัยนี้มีสององค์ไม่ใช่แค่อาจารย์เพียงองค์เดียว
“โถมเข้าฉุดเวไนยหวนมา” อาจารย์นั้นช่วยศิษย์ด้วยความรีบเร่ง แต่เป็นรีบเร่งที่ดูตาม้าตาเรือ ศิษย์ของอาจารย์หลายคนเวลาชวนคนรับธรรมะ จิตใจรีบเร่งไม่ดูอะไรเลย ถึงเวลาก็จับปัญหาเข้ามาหาตัว ศิษย์อย่าลืมเวลาที่ศิษย์จะให้เขารับธรรมะ ศิษย์ต้องไปคุกเข่าบอกพระมารดาว่าคนที่ศิษย์พามานั้นเป็นคนดี ศิษย์ต้องรู้จริงๆ ถึงกล้าที่จะพูดกับท่าน ถ้าไม่รู้พูดไปก็คือโกหก บาปใดๆ ที่เกิดขึ้น เมื่อเราไม่รู้มีบาปไหม (มี) ก็ยังมี แม้ไม่รู้ทำผิดไปก็มีบาป มากหรือน้อยก็ดูกันอีกที
“ยุคปลายเก็บงานไป” ยุคปลายนี้การเก็บงานครั้งนี้ การโปรดครั้งนี้คนมีกายสังขารก็เอา คนที่ไม่มีกายสังขารทั้งเทวดาและนรกภูตผี ก็โปรดหมด
“มิประมาทเกินไป” การเก็บงานยุคสามนี้อยากให้ศิษย์ทำงานด้วยความรอบคอบ ยังไม่ถึงเวลาที่จะเก็บธรรมะกลับคืน แต่หากศิษย์ประมาทเกินไปปัญหาสร้างรุมเร้าศิษย์มากมาย ต่อให้ภายนอกนั้นยังสะอาดดี แต่ใจของศิษย์นั้นเต็มไปด้วยสิ่งที่เป็นปัญหา แล้วศิษย์จะทำงานธรรมะต่อได้อย่างไร จึงบอกว่ายุคปลายการเก็บงานนี้อย่าประมาททำงานรู้จักระมัดระวัง เริ่มต้นที่ตัวเราเป็นผู้ที่บำเพ็ญอย่างแท้จริง
“ชีวิตทำความดีเป็นหลัก”  ให้ถือหลักครองชีวิตด้วยคุณธรรมความดี
วันนี้อาจารย์มาที่นี่พูดเรื่องคิดมากหลายครั้ง จะบอกให้ว่าศิษย์ของอาจารย์หลายคนคิดมาก ตอนนี้เศรษฐกิจก็ไม่ดี เงินก็ไม่มี ครอบครัวก็ไม่มีความสุข บำเพ็ญธรรมะก็รู้สึกว่าตัวเองจะแย่ ทำอะไรก็ดูจะเป็นอุปสรรคไปหมด คิดไปคิดมาสุดท้ายหมดแรงไม่มีอะไรดีกว่านี้ อาจารย์นั้นจะเอาคำพูดของสิ่งศักดิ์สิทธิ์เมื่อวานนี้มาบอกให้ฟัง “ทำอะไรต้องลงแรง” หากอยากประสบความสำเร็จไม่ว่าเรื่องอะไรก็แล้วแต่ ต้องลงแรง มีแรงกายและแรงใจ ดูว่าเราจะใช้แรงอันไหน ดูว่าเราควรที่จะได้รับผลที่เราอยากจะได้ไหม ถ้าเราไม่ควรจะได้ อยากได้ไปจะได้ไหม (ไม่ได้) หลอกคนอื่นหลอกได้ หลอกตัวเองหลอกไม่ได้จึงบอกว่า
“ระวังอย่าเปลืองใจทั้งใจไปเปล่า” เปล่ากับความคิด ความคิดอันเป็นพิษ ความคิดที่ไม่รู้จักจบ คิดแต่พอประมาณ คิดแต่พอหาทางออก เป็นคนบำเพ็ญธรรม เป็นคนคิดมากด้วย เอาอันไหนกันแน่
“ฟ้าดินจะอวยพรแก่คนใช้สติ” เมื่อมีสติก็จะมีปัญญา ฟ้าดินจะอวยพรแก่คนที่ใช่สติเท่านั้น คนที่ไม่ใช้สติเวลาที่อาจารย์โยนผลไม้ไปข้างหน้า ต้องมีคนรับถึงจะรับได้ใช่หรือไม่ แต่ว่าคนรับไม่ยอมแบมือ หันหลังให้ รับได้ไหม (ไม่ได้)  ฟ้าดินนั้นอวยพรให้ศิษย์อยู่แล้ว อาจารย์อวยพรให้ศิษย์อยู่แล้ว ไม่ต้องขอ ถ้าอาจารย์เห็นสมควรว่าศิษย์นั้นเป็นผู้ที่บำเพ็ญจริง ศรัทธาจริงควรจะฝ่าพ้นอุปสรรคนี้จริงๆ ฟ้าดินก็ช่วยศิษย์อยู่แล้ว หากว่าศิษย์ไม่สมควรที่จะได้ วันๆ ก็เอาแต่ขอ  ก็เอาแต่เฉยนั่งๆ นอนๆ ไม่เคยแก้ไขตัวเองเลย ก็เหมือนกันคนที่หันหลังให้อาจารย์ โยนไปก็ไม่ถึง
“น้อมรับจำใส่ใจ”  อาจารย์อยากให้ศิษย์นั้นจำไว้ดีๆ คำอวยพรทั้งหมดก็อยู่ในเพลงที่อาจารย์นั้นให้ไว้
(พระอาจารย์เมตตาประทานพระโอวาทซ้อนพระโอวาทคำว่า “เข้าถึงแก่นแท้”)
เวลาที่ศิษย์ของอาจารย์นั้นมองไปที่ต้นไม้ต้นหนึ่ง ต้นไม้ต้นนี้มองเปลือกนอกก็เห็นแต่เปลือก  แต่ศิษย์ของอาจารย์รู้อยู่แล้วว่าต้นไม้ต้นนี้มีแก่น แต่การที่เราจะเข้าไปให้ถึงแก่นแท้ ต้องศึกษา ต้องบำเพ็ญและปฏิบัติ หากไม่ศึกษา ไม่บำเพ็ญ ไม่ปฏิบัติแล้ว ก็ไม่รู้ใช่หรือไม่ (ใช่)  บางคนศึกษาอย่างเดียวไม่ยอมบำเพ็ญ บางคนศึกษาจนเข้าใจหมด แต่รู้แค่ตัวหนังสือ ไม่สามารถบำเพ็ญได้ ก็เป็นอันว่าคนๆ นี้ยังไม่ถึง ไม่เข้าขั้น บางคนศึกษาแต่ไม่ยอมบำเพ็ญ บางคนบำเพ็ญแต่ไม่ยอมปฏิบัติ
บางคนนั้นการบำเพ็ญก็อยู่ที่การซ่อมแซมตัวเอง ถ้าบำเพ็ญอยู่แค่ตัวเราคนเดียว ไม่เคยคิดจะช่วยคนอื่น ทำแต่พอประมาณ  อะไรที่เหนือสุดที่สูงสุดไม่คิดจะไขว่คว้า ชีวิตนั้นขาดเป้าหมาย ไม่มีเป้าหมายแห่งพุทธะก็ไม่สามารถจะหลุดพ้นได้ เพราะฉะนั้นการศึกษาบำเพ็ญและการปฏิบัติเป็นของคู่กัน คู่กับใจศิษย์  ในตอนนี้ศิษย์ของอาจารย์มองดูต้นไม้เห็นแก่น ศิษย์ของอาจารย์นั้นต้องมองดูตัวเองให้เห็นใจ มองดูธรรมะก็รู้ว่าธรรมะมีแก่นก็เข้าให้ถึงแก่น อย่ามาติดรูปลักษณ์ที่อาจารย์เอามาใช้ การยืมร่างไม่ใช่สิ่งที่ถาวร หากว่าอาจารย์พูดไปแล้ว ศิษย์ไม่ปฏิบัติก็ไม่มีประโยชน์ อาจารย์ไม่ชอบให้ศิษย์มาติดที่รูปลักษณ์ตรงนี้ อาจารย์อยากให้ศิษย์ศึกษาสัจธรรม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอภินิหาร เรื่องภัยใดๆ นั้น หรือความคิดฟุ้งเฟ้อเติมแต่งไปเอง ไม่ถาวรทั้งนั้น  ศิษย์นั้นพาตนเองให้บำเพ็ญดีๆ แล้วกลับคืนเท่านั้นจึงจะเป็นเรื่องที่ถาวร แล้วอย่าตัดสินว่าคนไหนบำเพ็ญดีกว่ากัน อย่าเปรียบเทียบกัน  หากว่าไม่สิ้นลมหายใจนี้ ศิษย์ไม่รู้หรอกว่าคนไหนเป็นพุทธะที่แท้จริง
“จากกันแล้วอย่าลับดั่งใบไม้ร่วง”  หลังจากวันนี้เราจากกันแล้วจะกลับมาพบกันอีก ศิษย์ของอาจารย์นั้นจะไม่จากกันแล้วจากกันลับ เหมือนใบไม้ร่วงหล่นแล้วไม่สามารถจะคืนต้นได้
“ข้าสุดห่วงกลัวที่สุดคนเพิกเฉย”  รู้ไหมว่าอาจารย์กลัวคนประเภทไหนที่สุด คงมีคนรู้ใจอาจารย์ ศิษย์กลัวไหมเวลาที่ศิษย์พูดกับใครสักคนหนึ่ง แล้วคนๆ นั้นทำเฉยๆ (กลัว)
ศิษย์มากมายเช่นนี้ อาจารย์มีคำพูดที่จะพูดกับศิษย์เป็นคนๆ ไป แต่เวลาไม่อำนวยแล้ว เห็นไหมว่าอาจารย์มาหาศิษย์ได้เพียงครู่เดียว เวลาที่เหลือทั้งหมดศิษย์ต้องอาศัยตนเอง ต้องสู้ด้วยตนเอง รักษาตัวกันให้ดีๆ บำเพ็ญกันให้ดีๆ  อาจารย์ไม่มีคำพูดอะไรที่มากกว่านี้ วันหน้าเราเจอกันใหม่ ถ้าหากว่าศิษย์ไม่กลับมาเจออาจารย์ก็เป็นเหมือนค่ำคืนที่ไม่มีดาว โดดเดี่ยวอ้างว้าง  วันหน้าเราจะกลับมาเจอกันใหม่ รักษาตัวให้ดีๆ สามัคคีกันให้ดีนะ  หนทางคืนบ้านไม่ใช่ง่าย แต่ก็ไม่ยาก เข้าใจตนเองให้มากๆ รู้จักตนเองให้มากๆ ลาก่อนนะ



พระโอวาทซ้อนพระโอวาท “เข้าถึงแก่นแท้”

            ธรรมะจริงหาไม่พบในหนังสือ                   คนยึดถือต้องไกลห่างแลสับสน
ให้เข้าถึงแก่นแท้โดยแจ้งในตน                               ในส่วนพ้นหรือไม่นั้นอยู่ที่เรา
หมายคืนกลับต้องลงแรงอย่างที่สุด                      เมื่อรู้หยุดร้ายกิเลสคลายอับเฉา
เราดีพอพาคนอื่นดีตามเรา                                    อันแสงเงาเคลื่อนตามรูปคนตามกรรม

อ่านต่อ...