2538-08-12 พุทธสถานไท่อิน กรุงเทพฯ

PDF 2538-08-12-ไท่อิน #10.pdf

วันเสาร์ที่ ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๓๘ พุทธสถานไท่อิน กรุงเทพฯ

สาธุชนกราบขอประทานพระโอวาทชี้แนะ

ประชุมธรรมงานพุทธาร่วมปราโมทย์ ใจพิสุทธิ์สิ้นโกรธหลงในจิตหนา

น้องต่างเคยเป็นพุทธาบนแดนฟ้า หกหมื่นปีถึงเวลาต้องคืนแดน

เราคือ

องค์ประธานคุมสอบสามภูมิ รับบัญชาจาก

พระอนุตตรธรรมมารดา ลงสู่พุทธสถานไท่อิน เคียมคัล

องค์มารดา ถามศิษย์น้องทุกท่านเกษมฤๅ

ขอทุกคนจิตสงบตั้งใจฟัง ฮวา ฮวา

ชีพหนึ่งนี้น้องท่านวนเวียนว่าย เกิดแล้วตายล่วงเวลาอสงไขย

เดินทางผิดชีวิตอันตราย ปลงจิตไซร้ศึกษาได้รู้ธรรมแยบยล

น้องบางท่านสงสัยในจริต น้องลองคิดยุคสามโปรดครั้งใหญ่

ในกายนั้นใดปลอมจริงระวังระไว ตรองภายในมิหลอกเล่นพิจารณา

อันสายทองสืบมาโบราณกาล อริยาผ่านเกิดกายมนุษย์แล้วทั้งสิ้น

เกิดอารมณ์ตัดได้ด้วยขันติอาจิณ นิจศีลประคองญาณแท้ภายใน

ผู้มีบุญในยุคสามทั้งชายหญิง อย่าประวิงขึ้นนาวาจิตสุกใส

ธรรมะแท้โองการแท้เร่งเร็วไว เภทภัยใหญ่ล้วนจากใจมนุษย์เอง

ท่าน กงฉัง จื่อซี่ นำเรือน้อย ล่องลอยไปทะเลทุกข์อันแสนขม

บอกน้องท่านกาลมิเช้าอย่าชื่นชม อย่านิยมสังสารวัฏอันมิถาวร

หากวันนี้มิได้รับหนึ่งจุดชี้ ในฤดีต่างคงยังมิขวนขวาย

สามภูมิไกลสะเทือนลั่นดั่งวุ่นวาย แล้วน้องท่านเฉยอยู่ไยมีกายจริง

จงบำเพ็ญนอกในให้กระจ่าง อนุตตรธรรมเป็นทางแห่งมรรคผล

ลมหายใจเข้าออกคิดถึงตน แลบรรพชนที่รอคอยให้บำเพ็ญ

ทางยืดยาวเพียงก้าวเดียวหากหันกลับ สดับธรรมสองวันนี้อย่านิ่งเฉย

ปณิธานอันยิ่งใหญ่มิละเลย สู่แดนเคยเป็นสุขด้วยเมตตา

ในวันนี้แม้กลับไปลองพินิจ โลกวิกฤติน้องจะช่วยอะไรได้บ้าง

เริ่มจากตนเดินทางดีฤดีวาง กิเลสบางฝุ่นน้อยไปโปรดคน

จงเร่งรีบอย่าลืมที่พี่บอก ใจเที่ยงจริงรอบคอบสม่ำเสมอ

เดินทางไกลอย่าหยุดในครึ่งทางเมื่อเจอ อุปสรรคหรือทดสอบเพื่อเลื่อนชั้นอริยา

ในวันนี้น้องรักษาระเบียบจริง เคร่งครัดนิ่งสุขุมวิญญาหนา

จงตั้งใจฟังธรรมด้วยอดทนนา ได้รู้ค่าธรรมมีค่าต่อจิตตน

แล้วศิษย์พี่จรดพู่กันยืนข้างเคียง

ฮวา ฮวา หยุด




วันเสาร์ที่ ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๓๘

พระโอวาทท่านแปดเซียน หันเซียงจื่อ

แม้ม่านหมอกครอบคลุมรุมดวงจิต หาญพิชิตกล้าเผชิญคืนผ่องใส

ชนะใจฝ่าอุปสรรคมิเว้นไป บำเพ็ญไซร้ใคร่ครวญจริงกระจ่างดำเนิน

เราคือ

หนึ่งในแปดเซียน หันเซียงจื่อ รับบัญชาจาก

องค์อนุตตรธรรมมารดา ลงสู่พุทธสถาน แฝงกายกตัญชลี

องค์มารดาแล้ว ถามเมธีทุกท่านสราญฤๅ

เกิดวังวนธารมายาเวียนกระหน่ำ แม้จดจำชั่วครู่คืนถิ่นช้ำ

พบแสงทองนาวาพุทธาฟ้านำ วัตตาธรรมพร่างพรายพิสุทธิ์ฉุดโดยตน

บำเพ็ญเริ่มตรงอุตส่าห์แก้ไขสิ่งผิด แลพินิจบำเพ็ญคลายอัตตาผูกรัด

มากเท่าไหร่สะสมยิ่งเคยชินยากสลัด ยิ่งนับจำนวนยิ่งควรเร่งมลาย

จันทราให้แสงนวลตะวันแสงจ้า จะคิดหาทางทอนฤๅสัมฤทธิ์ผล

เพียงตั้งใจเหตุต้นเปิดตาตน ยุคลดั่งโลกมองตฤษณาเช่นธุลี

สวมหน้ากากแสดงละครเปรียบแสงเทียน บางอย่างเวียนวนาดอนประดับสี

แลมีวันสู่ลุ่มทุกข์ชีวี ประโยชน์ก็ที่ท่านนั้นเข้าใจธรรม

ฮา ฮา หยุด




พระโอวาทท่านแปดเซียน หันเซียงจื่อ

ทุกท่านมีใจมานั่งศึกษาธรรม การศึกษาเรียนรู้หลักธรรมนั้นหากจิตใจไม่สงบและไม่มีสมาธิ ก็อาจจะเข้าใจได้ไม่กระจ่างแจ้งนัก

การศึกษานั้นต้องใคร่ครวญให้กระจ่าง ถ้าศึกษาแล้วไม่ใคร่ครวญ ไม่คิดที่จะนำมาทบทวนให้เกิดความกระจ่างในใจ ศึกษาเรียนรู้ไปก็เสียเวลาเปล่า แต่เมื่อเราได้ยอมเสียเวลามาศึกษา ก็ควรที่จะใคร่ครวญพินิจให้เห็นเนื้อความภายใน เนื้อความบางอย่างนั้น เราจะมองเพียงเปลือกนอกไม่ได้ เปรียบเหมือนผลไม้ เรารู้ว่ามันมีประโยชน์ก็เพราะเราสามารถมองเห็นถึงเนื้อในและแก่นใน เราจึงรู้ถึงคุณค่าของผลไม้ได้ เปรียบเหมือนการศึกษาธรรม ถ้ามองเห็นแต่เปลือกนอก เห็นแต่แมลงที่เกาะกิน แต่ไม่ลองที่จะเปิดใจศึกษาหรือค้นคว้าถึงแก่นเนื้อข้างในแล้ว เราก็จะไม่รู้เลยว่าเนื้อในนั้นมีประโยชน์และบริสุทธิ์แท้จริงหรือเปล่า การศึกษาธรรมนั้นจริงๆ แล้วไม่ยาก อยู่ที่ว่าท่านจะค้นหาแก่นเนื้อในแห่งตนเองหรือเปล่า เนื้อในที่บริสุทธิ์ไร้สิ่งใดเกาะกิน ไร้สิ่งใดทำลาย แม้สิ่งที่มาเกาะกินทำลายนั้นจะเป็นเพียงสิ่งที่บังตา มองเห็นได้เพียงรูปลักษณ์ แต่ถ้าท่านไม่นำมันเข้ามายึดติด ไม่นำสิ่งเหล่านั้นเข้ามาอยู่ในใจให้เกิดอารมณ์และความรู้สึกผูกพันต่างๆ แล้ว สิ่งต่างๆ เหล่านั้นก็ไม่สามารถที่จะทำร้ายแก่นเนื้อในของเราได้

ตัวอักษรสามารถเอามารวมเป็นคำ และคำนั้นก็สามารถให้ความหมายได้หลายรูปแบบ เปรียบเหมือนจิตใจของทุกๆ คน ถ้ายิ่งปรุงแต่งเท่าใด ก็ยิ่งห่างออกจากจิตเดิมแท้ เหมือนเราเดินทางอยู่บนเส้นทางหนึ่ง ตอนแรกก็มาตัวเปล่า แต่พอยิ่งเดินไปเคยหวนคิดไหมว่าทำไมยิ่งเดินแล้วยิ่งหนัก จากที่มีความสง่าผ่าเผยก็ทรุดลงไปเรื่อยๆ เหตุใดยิ่งเดินจึงยิ่งทรุดหนักลง ยิ่งเดินยิ่งรู้สึกว่าความเบาสบายในการเริ่มต้นเดิน กับการเดินมาถึงครึ่งทางจึงแตกต่างกันมาก (มนุษย์ใช้ชีวิตอยู่ไปเรื่อยๆ ก็เกิดการยึดติดว่าสิ่งนั้นสิ่งนี้เป็นของเรา นานๆ เข้าก็จะพอกพูนจนหนัก , เป็นเรื่องของกิเลสที่เราแบกไว้ตลอดเวลา อารมณ์ทั้งหลายที่เราแบกไว้ จึงทำให้ตัวเองรู้สึกว่าหนัก)

เคยมีคำกล่าวว่า ชีวิตเปรียบเหมือนหนังสือเล่มหนึ่ง ซึ่งหนังสือเล่มนี้เขียนขึ้นด้วยน้ำตาและเสียงหัวเราะ จึงเป็นหนังสือที่มีคุณค่าต่อจิตใจเรา และมีคุณค่าสำหรับการดำรงชีวิต แต่บางคนเมื่อผ่านไปแล้วอาจจะปล่อยมันทิ้งไป ลืมมันไป แต่สิ่งที่เป็นน้ำตาและความทุกข์นั้น เป็นหนังสือที่มีคุณค่าและน่าจดจำมาก เพราะน้ำตาและหยาดเหงื่อที่ทุกท่านเขียนขึ้นมาจนมาถึงปัจจุบันนั้นไม่ใช่ง่าย ทุกท่านสามารถฝ่าฟันทุกๆ อย่างได้ด้วยตัวเอง แม้บางครั้งอาจยอมรับว่าการฝ่าฟันและการดำรงชีวิตอยู่นั้น อาจจะต้องพึ่งพาอาศัยจากผู้อื่นบ้าง แต่ถ้าเราคิดไตร่ตรองให้ดีแล้ว คนอื่นที่เราหวังพึ่งพาอาศัยนั้นก็ไม่สามารถช่วยเราได้ตลอดไป

บางครั้งเมื่อเราเผชิญกับปัญหา ถ้าเราเกิดความกลัวที่จะได้รับความทุกข์ เราไม่กล้าเผชิญและก็หลบหลีกไป แล้วเราก็มานั่งเสียใจภายหลังว่า เราน่าจะคิดให้รอบคอบและไตร่ตรองให้ละเอียดกว่านี้ ฉะนั้นสิ่งใดที่ผ่านเข้ามาในชีวิตของทุกท่านแล้ว ก็ขอให้จดจำให้ดีๆ อย่าปล่อยให้ผ่านมาแล้วก็ผ่านไป สิ่งใดมีคุณค่าก็เก็บรักษาไว้ สิ่งใดที่ทำให้เกิดหลุมบ่อในจิตใจก็รีบอุดรีบปิดเสีย หลักธรรมหรือสัจธรรมนั้นก็มีอยู่ในชีวิต ไม่ได้ห่างไปจากตัวเราเลย แต่อยู่ที่ว่าเมื่อดำรงชีวิตอยู่ เรารู้จักนำหลักธรรมและคุณธรรมมาใช้ในการดำรงชีวิตหรือนำมาเป็นหลักยึดในการบำเพ็ญหรือไม่ ฟังดูแล้วการเรียนรู้หลักธรรม ศึกษาหลักธรรมยากเกินไปหรือเปล่า (ไม่ยาก)

เราจะบอกวิธีการนั่งเพื่อให้คลายเครียดดีไหม (ดี) นั่งตัวตรงๆ วางมือไว้บนตัก จะวางแบ คว่ำหรือประสานมือไว้ก็ได้ ส่วนขานั้นไม่กางออกมากจนเกินไป วางให้พอเหมาะพอควร เริ่มจะไม่ง่วงแล้วใช่ไหม (ใช่) แต่ถ้าเมื่อใดที่รู้สึกง่วง ให้วางเท้าชิดติดกัน แล้วค่อยๆ ยกเท้าขึ้น ยกจนรู้สึกว่าเส้นที่เท้านั้นผ่อนคลาย เมื่อยกขึ้นแล้วก็ค่อยๆ วางลง อย่ากระแทกเสียงดัง แค่นี้ก็เป็นการนั่งที่สามารถผ่อนคลายได้ บางครั้งอาจจะเมื่อยแขน เมื่อยมือก็เปลี่ยนอิริยาบทบ้าง แต่ก็ต้องเปลี่ยนให้เหมาะสม เราเป็นผู้บอกวิธี ท่านเป็นผู้ทำ ฉะนั้นวิธีที่บอกไปจะสำเร็จผลหรือไม่ ก็ขึ้นอยู่กับตัวท่านเอง ใช่หรือไม่ (ใช่)

มีคำกล่าวว่า ยิ่งดำรงชีวิตอยู่ก็เหมือนยิ่งสวมหน้ากากเข้าหากันและก็แสดงบทของตัวเองไปตามหน้ากากนั้น ปกปิดตัวตนที่แท้จริง บางครั้งก็แอบแฝงบางสิ่งไว้ภายใต้หน้ากากนั้น แต่การศึกษาธรรมนั้นต้องการให้ถอดหน้ากากออก ให้จุดแสงไฟอันเป็นเปลวเทียน เพราะการมาศึกษาธรรมก็เพื่อมาเรียนรู้หลักแห่งชีวิตตนเอง การมาเรียนรู้ชีวิตหนึ่ง ถ้าเราตามตนเองไม่ทัน ตามสติ ตามอารมณ์ ควบคุมไม่ได้แล้ว การดำรงชีวิตก็ย่อมพลั้งเผลอผิดพลาด ปัญหาต่างๆ ก็เกิดขึ้นได้มากมาย ในเมื่อขณะนี้ทุกคนต่างก็รู้ว่าความผิดพลาดและความพลั้งเผลออาจทำให้เราต้องเผชิญกับปัญหา เมื่อรู้สิ่งที่ผิดพลาดก็ต้องหาทางแก้ แต่ทางแก้ที่จะสามารถควบคุมอารมณ์ของตนเองได้คืออะไร (คนเราต้องมีสติทุกเมื่อ จะคิดจะทำอะไรขอให้มีสติ จึงจะไม่เดินทางผิด) จริงๆ แล้วทุกท่านต่างก็รู้วิธีที่จะดับ วิธีที่จะคลาย แต่อยู่ที่ว่าจะชนะใจตนเองได้หรือเปล่าใช่ไหม (ใช่) บางครั้งเราก็รู้สึกยินดีที่วันนี้ชนะผู้อื่นได้ แต่เมื่อไรที่แพ้คนอื่นแล้วเป็นการชนะใจตนเองกลับรู้สึกเศร้าหมอง เป็นอย่างนั้นหรือเปล่า

ทำอย่างไรจึงจะสามารถตามใจตนเองได้ทัน ก็คือต้องมีสติ มีสมาธิและมีปัญญา สามสิ่งนี้มีอยู่ในตัวทุกท่าน บางทีการเรียนรู้ชีวิต รู้ทั้งรู้ว่าผิด ทำไมถึงได้ชอบพลั้งเผลอ ทำไมถึงอยากลองทำ การชี้นำ การแนะนำนั้นทำไมต้องให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือคนอื่นมาชักจูงเรา ทำไมตัวเราเองไม่ชักจูงและดึงใจของตนเองขึ้นมาให้ได้ ตอนนี้ถ้าเราจะบอกว่าทุกท่านไม่รู้ใจตนเอง เป็นไปได้ไหม (ไม่ได้) การดึงใจตนเองขึ้นมา เมื่อดึงมาแล้ว ถ้าจิตใจสั่นไหวสั่นคลอน จะสามารถมองเห็นจิตใจที่แท้จริงได้ไหม (ไม่ได้) เพราะว่าถ้าโยกคลอนและสั่นไหวแล้ว เราจะมองไม่เห็นความชัดเจนที่เกิดขึ้น แต่ถ้าดึงขึ้นมาแล้วต้องรู้จักสงบ จับวางนิ่งๆ ให้อยู่กับที่ ให้ตรงเที่ยง เมื่อสงบนิ่งแล้ว การที่จะมองสิ่งใดๆ ก็สามารถมองได้ง่ายและทะลุปรุโปร่ง ถ้ายังไม่เข้าใจ เรายกตัวอย่างให้ฟังดีไหม (ดี)

ถ้าในห้องนี้สั่นไหวขึ้นมา สิ่งแรกที่ทุกท่านจะทำคือหนีทันทีใช่หรือเปล่า (ใช่) เราบอกแล้วว่าถ้าเหตุการณ์ชักพาให้สั่นไหว แล้วเราก็สั่นไหวไปกับเหตุการณ์นั้นดัวย การที่เราจะมองให้ชัดเจนและทะลุปรุโปร่งมองได้หรือไม่ (ไม่ได้) ตรงกับสุภาษิตไทยคืออะไร (กระต่ายตื่นตูม) เมื่อเหตุการณ์ต่างๆ เกิดขึ้น สิ่งแรกที่ทุกท่านจะต้องนึกถึงก็คือตั้งสติ

บางครั้งการชี้นำ การแนะนำที่ท่านยอมรับฟังเขา ก็เพราะเห็นเขาอาวุโส เห็นเขาเปี่ยมไปด้วยคุณวุฒิและวัยวุฒิ แต่ถ้าเราย้อนถามทุกท่านว่า ที่มองเห็นและยอมฟังเพราะเปี่ยมไปด้วยคุณวุฒิและวัยวุฒิเป็นสิ่งที่ถูกต้องหรือเปล่า เหมือนกับขวดน้ำ ถ้าทุกๆ ท่านคือขวดน้ำ ท่านแบ่งว่าขวดนี้เต็มเปี่ยมไปด้วยคุณวุฒิและวัยวุฒิ คุณวุฒิและวัยวุฒิก็คือน้ำที่ใส่ภายในขวด ถ้าเขามีคุณวุฒิและวัยวุฒิแต่ไม่ได้นำใส่ขวด แล้วขวดว่างเปล่าโปร่งใส เขย่าอย่างไรก็ไม่เกิดเสียง แต่ถ้าอีกขวดหนึ่งที่ไม่มีซึ่งคุณวุฒิและวัยวุฒิ แต่เป็นขวดที่เต็มเปี่ยมไปด้วยน้ำ เขย่าอย่างไรก็ไม่เกิดเสียงใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นการมองตัวบุคคลใช่มองที่คุณวุฒิและวัยวุฒิหรือเปล่า (ไม่ใช่) พูดยากเกินไปไหม นี่เป็นการเปรียบเทียบที่ดี แต่อยู่ที่ว่าสิ่งที่เราเปรียบเทียบนั้นจะนำพาถึงความกระจ่างของทุกท่านได้หรือเปล่า

การมองดู การฟัง การเห็น การรับรส ทุกสิ่งทุกอย่างนั้น เราอย่ายึดอยู่ในทวิภาคหรือทวินิยม คำว่าทวิภาคหรือทวินิยมก็คือของที่เป็นคู่ ไม่ว่าดีหรือร้าย ไม่ว่าน้อยหรือมาก ถ้าเรามองทุกสิ่งทุกอย่างตรงกลางไม่เอนเอียงแล้ว ก็จะเข้าถึงสิ่งๆ นั้นได้ง่าย ตอนแรกเรากล่าวไว้ว่า ถ้าจิตใจเต็มเปี่ยมไปด้วยรูพรุนแล้ว การกระทำสิ่งใดก็ต้องเจ็บปวดได้ เพราะเรามีแผลอยู่ที่ใจ เมื่อถูกกระทบกระเทือนก็ย่อมเจ็บแผลได้ แต่รูพรุนนั้นสามารถรักษาได้ รูพรุนนั้นจริงๆ แล้วก็เกิดจากตัวของเราที่สร้างรูพรุนแห่งความโกรธ รูพรุนแห่งความไม่พอใจ รูพรุนแห่งความอาฆาตพยาบาท ในการดำรงชีวิตของเรา เมื่อเกิดความโกรธขึ้นมา เราก็ฝังลงในรูพรุนนั้น แต่ฝังไปเท่าไรก็ไม่เต็ม หากรู้แล้วว่าเกิดแล้วท่านมีสติยั้งคิดทัน สงบใจไตร่ตรองดูสิ่งนั้น ก็สามารถดับไม่ให้เกิดได้ใช่ไหม

สุดท้ายนี้ที่เราอยากบอกทุกท่านก็คืออย่าปิดกั้นใจตนเอง ศึกษาธรรมให้ชัดเจน ถ้าไม่รู้หรือสงสัยก็ให้วางลงเสียก่อน แล้วศึกษาให้เข้าใจ ถ้าไม่เข้าใจหรือมีปัญหา ก็ให้ถามคนข้างหน้าดีไหม (ดี) มีโอกาสเราคงได้พบกันอีก




วันอาทิตย์ที่ ๑๓ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๓๘

พระโอวาทพระอาจารย์จี้กงและพระนาจา

ใบไม้ใบหนึ่งร่วงหล่นสู่ชลาธาร หมุนเคว้งคว้างศิษย์นั้นแพ้กระแส

ธารก็ไหลทางทะเลไกลจากแม่ ดวงแดข้าสานปณิธานเมื่อไหร่สำเร็จ

เราทั้งสองคือ

พระอรหันต์จี้กง ได้นำพา นาจาน้อย รับบัญชาจาก

องค์อนุตตรธรรมมารดา ลงสู่พุทธสถานไท่อิน แฝงกายเคียมคัล

องค์มารดาแล้ว ถามศิษย์รักทุกคนล้วนเกษมฤๅ

วนแล้วเกิดเวียนมนุษย์ในสังสารวัฏ ประหลาดนักใจมิสิ้นในอวิชชา

เลือนดั่งลับเลือนทรัพย์แห่งปัญญา ดั่งนภาเมฆาบังไร้ดวงตะวัน

อย่าหลงว่ายเวียนอยู่ในโลกา พินิจเพราะในหล้าไหนมั่นคงสถาน

ที่เชื่อมั่นในหรือนอกปราการ พัฒนาการเป็นจุดหมายทางแนวที่ตรง

น้องระคนทุกข์และถ่วงชีวิตตน ยิ่งดิ้นรนยิ่งเกิดนิวรณ์ยิ่งหลง

ที่ได้ด้วยมีสติแลปลง รณรงค์ช่วยจิตตนท้อไม่มี

บังเกิดใจเต็มตื้นเพราะพบหน้า เพราะปัญญาขจัดกัดเซาะกิเลสหนี

ดั่งทิ้งไปจากใจไกลชีวี ประตูเปิดนี้จะพบในกตญาณ

เปิดคลังปัญญาวิสารทจรรยาปัญญาแกร่ง ญาณปัญญาแหล่งความแจ่มใสเมตตาพื้นฐาน

เหนื่อยไม่หน่ายด้วยใจศิษย์ชื่นบาน ไป่มมังการอีกรู้หยุดระวังตรอง

มีความกล้าควรดูแลคิดตรอง เพราะเพียงตรองเกิดความไม่ผยอง

หากบาดหมางจงกล้าอภัยครอง ฤทัยต้องคุณงามรักษายังน้อมใจ

ตัวแทนฟ้าประกาศธรรมมีจิตไผท มิวุ่นวายเกิดต่อผู้ที่สนอง

สามัคคีถ้าขาดจากกันพึงต้อง รอนราญหรือปรองดองกลับอาจารย์ให้คิด

ฮา ฮา หยุด




พระโอวาทพระอาจารย์จี้กงและพระนาจา

พระอาจารย์ : วันนี้มีความสุขกันจริงๆ หรือเปล่า ความสุขนี้รูปร่างเป็นอย่างไร แล้วรู้ได้อย่างไรว่าสุข (สบายใจ) จิตใจเบิกบาน ฟังธรรมะแล้วเบิกบานด้วยหรือเปล่า ธรรมะมีรูปลักษณ์หรือเปล่า (ไม่มี)

อาจารย์เห็นคนมากมายขนาดนี้ ถ้าจะไม่มาก็กระไรอยู่ คอยอาจารย์อยู่หรือเปล่า (คอย) ศิษย์รักของอาจารย์น่ารักทุกคนหรือเปล่า (น่ารัก)

ฟังธรรมะไปสองวันแล้วเข้าใจกันบ้างหรือเปล่า (เข้าใจ) เข้าใจสัจธรรมแท้แม้ว่าไร้รูปลักษณ์ การบรรยายธรรมแม้ว่าจะสื่อความหมายของสัจธรรมได้ไม่หมดสิ้น แต่ว่าส่วนหนึ่งก็ต้องนำสู่จิตใจของตัวเอง การจะก้าวสู่อริยมรรคก็ต้องอาศัยตัวศิษย์เอง ทำได้แค่ไหนก็ดูว่าศิษย์รักของอาจารย์พยายามมากแค่ไหน เข้าใจหรือเปล่า (เข้าใจ) รู้ไหมว่าทำไมเราจึงต้องเกิดมามีชีวิตจนเติบใหญ่ แล้วทำไมเราจึงได้รับวิถีธรรม (บัดนี้เข้าสู่ยุคสามแล้ว ซึ่งมีเหตุเภทภัยมากมาย เบื้องบนจึงได้ส่งพระวิสุทธิอาจารย์ลงมาช่วยสอน เพื่อให้พวกเราช่วยพระอาจารย์ฉุดช่วยเวไนยสัตว์ให้พ้นจากเภทภัยทั้งหลาย)

(พระอาจารย์เมตตาให้นักเรียนทำท่าประกอบเพลงพายเรือธรรม) ออกแรงมากกันหรือยัง ถ้าตัวเองคนเดียวพ่วงด้วยเวไนยสัตว์และบรรพชนแล้ว ออกแรงแค่นี้พอหรือ (ไม่พอ) แล้วเวลาออกแรงคิดถึงตัวเองหรือคิดถึงผู้อื่นด้วย (คิดถึงผู้อื่นด้วย) การที่เราพายเรือธรรมะนี้ ไม่ได้พ่วงหรือฉุดเราขึ้นไปเพียงคนเดียว เรือธรรมะนี้ข้างในเต็มไปด้วยสัจธรรมมากมาย มีคุณธรรมอีกมากมายที่เราจะต้องซ่อม ประกอบด้วยคนที่เราจะพาขึ้นไปด้วย การที่เราจะพาคนมารับธรรมะนั้น สำคัญที่สุดอยู่ตรงไหน (เราชักชวนเขาว่าธรรมะนี้ดีขนาดไหน ช่วยเวไนยสัตว์ทั้งหลายโดยเร็วไว และกลับบ้านเดิม โดยที่เราต้องทำตัวเราให้ดีเสียก่อนและทำให้ดีที่สุด เราถึงจะฉุดช่วยคนอื่นได้) การที่จะฉุดช่วยผู้อื่นได้สำคัญที่สุดต้องส่งเสริมเขาให้เหมือนเรา แต่ว่าเราเองต้องเป็นแบบอย่างที่ดี ถูกไหม (ถูก) การที่เป็นแบบอย่างที่ดีนี้ ถ้าเราเป็นผู้ควบม้า เมื่อม้าวิ่งช้าก็ต้องลงแส้ ม้าตัวที่เราลงแส้นั้น เราต้องดูว่าม้าตัวนั้นมีแรงหรือเปล่า หากตัวเราเองไม่ได้ศึกษาธรรมะ ไม่อยู่ใกล้พุทธสถานแล้ว จะมีแรงขึ้นมาได้อย่างไร คนที่รับวิถีธรรมไปแล้ว แม้ว่ารับแล้วแต่ไม่ได้ศึกษาก็เหมือนกับคนที่ไม่ได้รับธรรมะเลย ใช่หรือเปล่า (ใช่) ไม่ใช่ว่ารับธรรมะแล้วตัวเรามีสิ่งดีกว่าผู้อื่น คนที่กลับมาศึกษาธรรมะก็มักจะรู้อะไรดีๆ ผู้ที่อ่อนน้อมถ่อมตนก็เป็นผู้ที่ศึกษาอยู่ในสัจธรรม เป็นผู้ที่ชนะสรรพสิ่งทั้งปวงใช่ไหม (ใช่) ถ้าหากเรายอมที่จะอยู่ต่ำกว่าผู้อื่น เราก็จะแบกรับผู้อื่นไหว ถ้าเราคิดว่าเราจะช่วยเขา แต่เราอยู่สูงกว่าเขา เราจะช่วยเขาได้ไหม (ไม่ได้) ถ้าเราไม่เข้าถึงจิตใจของผู้ที่อยู่รอบๆ ข้าง เราจะอภัยให้ผู้อื่นได้หรือเปล่า (ไม่ได้)

พระนาจา : หากต้องให้ผู้อื่นนำทุกครั้ง แล้วเมื่อไหร่เราถึงจะรู้ด้วยตัวเอง การตักตวงนั้น ต้องตักตวงเอาความรู้จากธรรมะให้เกิดความกระจ่างในจิตใจ ไม่ใช่ตักตวงโดยมาดูการยืมร่าง คราวหน้าที่ไหนมีอีกก็จะต้องไปดูอีก ตักตวงอย่างนี้ถูกหรือเปล่า (ไม่ถูก)

พระอาจารย์ : ศิษย์รักมาสถานธรรมไม่ใช่มาเพื่อดูสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ถ้าหากว่าต่อไปสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่มาแล้ว ศิษย์รักจะมาสถานธรรมกันอีกหรือเปล่า (มา) คนเราชอบความสุขไม่ชอบความทุกข์ แต่ความทุกข์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเภทภัยหรือสิ่งใด ล้วนแต่เป็นสิ่งที่มนุษย์ทำขึ้นมาเอง ศิษย์คิดว่าการช่วยให้ผู้อื่นหรือว่าช่วยให้โลกนี้เกิดความสันติสุข ช่วยผู้อื่นให้ตื่นขึ้นดีหรือเปล่า (ดี) การทำอย่างนี้ต้องอาศัยอะไร (ปฏิบัติตัวเราเองให้ดีเสียก่อน แล้วจึงไปชวนคนอื่นให้ทำได้) แล้วการที่จะช่วยผู้อื่นต้องอาศัยอะไรเป็นหลัก (หลักธรรมที่เราได้ฟังและมีโอกาสมารับธรรมในครั้งนี้) โอกาสนี้เป็นโอกาสของตัวเองในการช่วยคนรับธรรมหรือในการช่วยผู้อื่น บางคนบอกว่างานนี้เราไม่เคยทำ จึงไม่ทำ กุศลก็กลายเป็นของคนอื่น เช่น งานขัดห้องน้ำ งานเทขยะ หรือกวาดถูสถานธรรม ส่วนใหญ่คนไม่ชอบทำใช่ไหม ชอบนั่งอยู่เฉยๆ หรือว่าชอบที่จะสอนผู้อื่น หากมีแต่คนพูดธรรมะแล้วไม่มีคนทำกับข้าวให้ ศิษย์รักของอาจารย์จะมีอะไรทานหรือเปล่า (ไม่มี) กุศลนี้ก็ยิ่งใหญ่พอๆ กันถูกไหม (ถูก) งานทุกอย่างในโลกนี้มีความลำบากด้วยกันทั้งสิ้น มีอุปสรรคด้วยกันทุกอย่าง ถ้าหากว่าศิษย์ของอาจารย์ไม่เกี่ยงกัน ศิษย์ก็สามารถทำงานทุกๆ อย่างได้ด้วยมือของศิษย์เอง ถูกหรือเปล่า (ถูก) การก้าวไปสู่อริยมรรคขอเพียงแค่ศิษย์ตั้งใจแสดงความศรัทธาจริงใจออกมา เปิดใจออกให้กว้างก็จะฟังธรรมะได้เข้าใจ

พระนาจา : เมื่อสักครู่นี้เราให้กลอนไปบทหนึ่ง

“วนแล้วเกิดเวียนมนุษย์ในสังสารวัฏ ประหลาดนักใจมิสิ้นในอวิชชา

เลือนดั่งลับเลือนทรัพย์แห่งปัญญา ดั่งนภาเมฆาบังไร้ดวงตะวัน”

ทุกคนมีทรัพย์ในตนเอง ทรัพย์นั้นคืออะไร (ทรัพย์คือปัญญา มีปัญญา มีสติก็คือมีทรัพย์) ปัญญาจะเกิดขึ้นได้เพราะเราศึกษาหาความรู้ เงินก็จัดเป็นทรัพย์ใช่หรือไม่ (ใช่) แล้วทรัพย์อันไหนมีคุณค่ามากกว่ากัน (ปัญญา) แต่ทำไมทุกคนชอบหาทรัพย์จากภายนอกมากกว่า เพราะบางครั้งมีความอยากมากเกิน จนไม่รู้จะนำปัญญามาใช้ประโยชน์อย่างไร และไม่เข้าใจว่าสิ่งที่ตนเองกำลังค้นหาอยู่นั้นคือความสุขใช่หรือเปล่า (ใช่) ทุกคนลืมความสุขแห่งปัญญาเดิมอันแท้จริง ตอนนี้ความสุขทางปัญญานั้นหาไม่ยากเลย อยู่ที่ว่าทุกคนจะมีความพอเหมาะพอควรหรือเปล่า ความพอเหมาะพอควรก็คือความต้องการนั้นเกินความพอดีไหม เดือดร้อนผู้อื่นหรือเปล่า ถ้าเกินความพอดีเดือดร้อนผู้อื่น แสดงว่าเราใช้ปัญญาในทางที่ถูกที่ควรไหม (ไม่ถูก) เพราะหากใช้ไม่ถูกไม่ควรแล้ว ทุกคนย่อมหลง หลงแล้วก็มองผิด ความหลงนั้นก็ย่อมทำให้ทุกคนไปในทางที่ผิด เสียเวลา เสียโอกาส ถ้าเราหลงเดินทางผิด อนาคตเราก็ดับวูบ ถ้าเราหลงทางเดิน หลงเข้าใจผิด ความสัมพันธ์ทางมิตรอันดีก็ขาดสะบั้นลงได้ ความหลงนี้น่ากลัวไหม (น่ากลัว) ฉะนั้นทุกท่านมาศึกษาวันนี้ทำไมเราถึงต้องให้ทุกท่านเปิดปัญญาก่อน แล้วค่อยไปศึกษาให้กระจ่างและเข้าใจตรงนี้ อย่างน้อยก็เรียกว่าศึกษาแล้วใช่หรือไม่ และเราก็ไม่ใช่ผู้หลง ศิษย์พี่บอกทางแล้ว อยู่ที่ว่าศิษย์น้องจะเดินตามที่ศิษย์พี่บอกหรือเปล่า อยากเป็นคนหลงไหม (ไม่อยาก)

พระอาจารย์ : อยู่กับพระนาจาแล้วสนุกไหม (สนุก) แล้วคิดว่าในชีวิตนี้ตัวเองจะมีความสุขอย่างนี้ตลอดไปหรือเปล่า พระนาจาเขามีความสุขตลอดเวลา ถ้าไม่เชื่อก็ดูได้เพราะใบหน้าเขายิ้มตลอดเวลา ตอนอยู่ข้างบนเขาก็มีความสุขอย่างนี้ มาโลกมนุษย์เขาก็มาเล่นด้วย เพราะฉะนั้นต้องขอบคุณเขาหรือเปล่า (ขอบคุณพระนาจาเมตตา) คนเราเวลามีความสุขก็ต้องรู้เสมอว่าความสุขที่พอดีนั้นเป็นอย่างไร ไม่ใช่ปล่อยใจตัวเองให้ลอยไปเรื่อยๆ บางคนหลงอยู่ในโลก หลงอย่างไร ตอนนี้ศิษย์รักของอาจารย์เกิดแก่เจ็บตาย เวียนว่ายตายเกิดมาตั้งหกหมื่นปีแล้ว ดูว่าตอนนี้สร้างอะไรไว้ แล้ววันหน้าศิษย์อยากเป็นอะไร จุดมุ่งหมายชีวิตของศิษย์อยู่ที่ไหน แค่มีบ้านสวยๆ มีรถคันงามๆ แล้วก็มีครอบครัวที่อบอุ่นหรือเปล่า (ไม่ใช่) แล้วจุดมุ่งหมายชีวิตของศิษย์อยากจะได้อะไร การที่เราจะไปนิพพานนั้นลำบากหรือเปล่า (ลำบาก) ทางทุกเส้นทางก็มีความลำบากทั้งสิ้น อยู่ข้างนอกคนเขาบอกว่าโน่นก็จี้กง นี่ก็จี้กง จี้กงจริงๆ อยู่ในใจใช่ไหม (ใช่) แล้วศิษย์ของอาจารย์โดยเฉพาะผู้หญิงชอบไปดูโน่นดูนี่ เวลาเขาบอกว่ามีจี้กงก็ไปดูด้วย อย่างนี้หรือเปล่า การที่เราไปดูภายนอกให้ย้อนกลับดูใจตัวเอง เราก็เป็นจี้กงน้อยๆ ได้ เราก็มีความสุขได้ หากศิษย์รักของอาจารย์ทุกคนรู้จักเมตตาจริงๆ แล้ว ความสุขก็จะเกิดขึ้น แต่ถ้าหากในใจยังซ่อนหรือแฝงอะไรไว้ นั่นก็ไม่ใช่ความสุข

มีใบไม้ใบหนึ่งร่วงลงสู่แม่น้ำ ศิษย์รักของอาจารย์ก็เหมือนกับใบไม้ใบนั้น ซึ่งเริ่มผลิใบออกมาแล้วค่อยๆ เติบโต จากนั้นก็เหี่ยวเฉา แล้วก็หล่นลงแม่น้ำ เหมือนกับชีวิตนี้ที่เกิดแก่เจ็บตายไม่มีที่สิ้นสุด กายของเรานี้ไม่ยั่งยืนถาวร ร่างกายของเราอยู่ได้ด้วยพุทธญาณ แต่ว่าพุทธญาณของศิษย์จะสว่างหรือว่าจะหมองอย่างไร ศิษย์เป็นผู้พินิจพิจารณาเอง ร่างกายนี้อยู่ได้ไม่นาน และเมื่อเจ็บป่วยก็อยู่ที่ว่าศิษย์ของอาจารย์ทุกคนมีจิตใจป่วยไปด้วยหรือเปล่า ถึงแม้ว่าร่างกายป่วย แต่ถ้าหากว่าจิตใจยังเป็นพุทธะอยู่ การที่ร่างกายเจ็บป่วยเราก็จะไม่สะทกสะท้านใช่ไหม (ใช่) บางคนมีความทุกข์กับโรคภัย บางคนมีความทุกข์กับความคิดของตัวเอง คิดจนตัวเองป่วย เพราะฉะนั้นการห้ามและการหยุดก็เกิดจากใจ ทีนี้ย้อนกลับมาที่อาจารย์พูดว่าใบไม้นี้ร่วงลงสู่สายธารแล้ว หากวันนี้ศิษย์รักของอาจารย์ยังเป็นใบไม้ที่เกาะอยู่กับต้น ยังมีกายสังขารนี้ คิดว่าจะทำอะไรให้เป็นประโยชน์กับตัวเองบ้าง (ฟื้นฟูจิตญาณเดิมของตัวเอง ศึกษาธรรมะและปฏิบัติ) ศิษย์รักของอาจารย์อยู่ตรงกลาง ทางธรรมครึ่งหนึ่ง ทางโลกครึ่งหนึ่งดีไหม (ดี) อาจารย์ไม่ได้เรียกร้องให้ศิษย์หยุดทำงานเพื่อมาสถานธรรม เข้าใจไหม (เข้าใจ) การเชื่อธรรมะก็ควรจะเชื่ออย่างมีเหตุผล ดูว่าที่อาจารย์พูดศิษย์ทำได้ก็ให้เร่งรีบไปทำ ถ้าทำไม่ได้ก็ค่อยๆ ทำดีไหม (ดี)

พระนาจา : ความเชื่อมั่นเป็นสิ่งสำคัญ การจะทำอะไรให้สำเร็จแล้ว ถ้าเราไม่ยอมรับในสิ่งที่ตัวเองเป็น จะทำสำเร็จไหม (ไม่สำเร็จ) ถ้าเราตามใจตนเองทันและมีสติอยู่ทุกเมื่อ การที่จะกำหนดร่างกาย กำหนดตัวเองให้ทำอะไรนั้นยากไหม ทำไมปราชญ์อริยะสมัยก่อนถึงกล่าวว่า การจะทำอะไรก็แล้วแต่ให้คิดเสมอว่ายากไว้ก่อน (เพราะว่าก่อนจะทำเราต้องตระหนักเสียก่อน แล้วจึงทำลงไป ความยากนั้นก็จะลดลง เพราะความตั้งใจจริง) ถ้าทุกอย่างเราคิดว่าง่าย เราก็ประมาทใจตนเอง เมื่อประมาทแล้วไปเจอยากก็จะท้อถอย ทุกๆ อย่างถ้าคิดว่ายากไว้ก่อน แล้วเรามีความเชื่อมั่นในตนเองที่จะทำ ไม่ว่าได้หรือไม่ได้ เราก็ต้องยอมรับในสิ่งที่เป็นเมื่อพยายามทำเต็มที่แล้ว ถ้าไม่ได้เราก็ต้องมีคำว่าปลง จิตใจของศิษย์น้องก็อยู่ที่ศิษย์น้อง ไม่ได้อยู่ที่ใคร แต่อยู่ที่ว่าเราแอบเอาใจของเราไปฝากไว้กับใครหรือเปล่า ถ้าศิษย์น้องเอาใจไว้ที่ตัวเองแล้ว เราก็ไม่ต้องกลัวสิ่งใด ไม่ต้องทุกข์ เพราะเราไม่ได้เอาใจไปให้ใคร ไม่เอาใจไปผูกเจ็บกับใคร ศิษย์น้องก็จะไม่ทุกข์ใจ มีแต่ความสุขชื่นบาน

พระอาจารย์ : อาจารย์จะสอนเคล็ดลับแห่งความสำเร็จให้ การที่เราจะประสบความสำเร็จได้ต้องอาศัยสามสิ่ง คือปัญญา ความเมตตา และความกล้าหาญ

ปัญญาใช้สำหรับตัดสินใจว่าสิ่งที่กระทำนั้นได้ตัดสินใจลงไปด้วยความถูกต้อง ด้วยมโนธรรมหรือไม่

เมตตาคือการลงแรง ถ้าเราเมตตารู้จักไปปฏิบัติด้วยจิตอันเยือกเย็นและสงบ ก็จะทำให้เราลงมือได้อย่างราบรื่น ใช่ไหม (ใช่)

ความกล้าหาญ เวลาทำงาน ศิษย์รักเคยทำพลาดไหม (เคย) เมื่อทำพลาดแล้วต้องทำอย่างไร (แก้ไข) การที่เรามีความกล้าหาญ มีหิริโอตตัปปะ แล้วก็รู้จักที่จะลงมือกระทำ รู้จักยอมรับสิ่งต่างๆ นั้น ทำให้เรามีความกล้าหาญสมบูรณ์ยิ่ง เข้าใจหรือเปล่า (เข้าใจ)

การทำงานมีทั้งทางธรรมและทางโลก ทางธรรมนั้นใช้เมตตาออกไปฉุดช่วยคน เมื่อเรานำปัญญา เมตตาและความกล้าหาญทั้งสามอย่างนี้ไปฉุดช่วยคน เราก็จะเป็นตัวแทนของฟ้าเบื้องบนและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่การอยู่ร่วมกันศิษย์จะต้องมีความสามัคคีกัน ถ้าหากว่าแตกสามัคคีเมื่อไหร่ต้องทำอย่างไร (ต้องปรับความเข้าใจ) การปรับความเข้าใจนั้นบางคนปรับแต่ปากและสีหน้า คำจำกัดความของคำว่า “ปรับความเข้าใจ” คืออะไร (ต้องให้อภัยซึ่งกันและกัน) คำว่า “อภัย” นี้ถ้าทำได้คนที่เป็นสุขก็คือตัวเราเอง ทุกคนมีปัญหาขัดแย้งกันอยู่เสมอ ไม่ทะเลาะด้วยวาจาก็ทะเลาะอยู่ในใจ ฉะนั้นขอให้อภัยด้วยความจริงใจ

ตั้งแต่วันนี้ไปคิดจะบำเพ็ญจิตใจกันหรือไม่ คิดจะบำเพ็ญธรรมเพื่อฉุดช่วยเวไนยสัตว์ ให้เราเป็นเสมือนบันไดให้ผู้อื่นเหยียบได้หรือไม่ ถ้าศิษย์รักทำได้อย่างนี้ก็เกิดจิตใจของโพธิสัตว์ เป็นพระโพธิสัตว์ต้องมีความเมตตาสม่ำเสมอ มีปณิธานอันมั่นคงและแข็งแกร่ง ไม่ใช่ว่าวันนี้โดนคนต่อว่า แล้วศิษย์รักก็ค่อยๆ ถอยห่างธรรมะไปเรื่อยๆ ถ้าเป็นเช่นนี้ก็ไม่ใช่จิตของพระโพธิสัตว์อย่างแท้จริง อาจารย์อยากให้ศิษย์รักมีจิตใจแห่งโพธิสัตว์ มีความเมตตาที่ถาวรยิ่ง ขอให้รู้จักรักษาพุทธญาณที่อยู่ข้างในให้กลมใส รู้จักขัดเกลาจิตที่ไม่สว่างนี้ให้สว่างได้ รู้จักที่จะขัดเกลาฝุ่นที่กัดเซาะอยู่ในจิตใจนี้ให้หมดไป วันนี้ทำไม่ได้ พรุ่งนี้ลองใหม่ พรุ่งนี้ทำไม่ได้ มะรืนก็ลองใหม่ เข้าใจหรือเปล่า

พระนาจา : วันนี้เรามากับพระอาจารย์ ไม่ได้มาเพื่อให้ศิษย์น้องวอนขอ แต่สิ่งที่ให้ก็คือความเข้าใจในหลักธรรม ธรรมะนั้นอยู่ที่ตัวศิษย์น้องเอง ถ้าศิษย์น้องไม่คิดไม่ไตร่ตรองก็ไม่สามารถเข้าใจ เท่ากับว่าศิษย์น้องเป็นคนที่ปิดกั้นตัวเอง การบำเพ็ญนั้นคือการบำเพ็ญธรรมด้วยหลักฟ้าดิน เป็นไปตามธรรมชาติ ถูกต้องกับหลักเหตุและผล บำเพ็ญธรรมถ้าเราไม่รักตัวเอง ไม่เห็นใจผู้อื่นแล้ว จะอยู่ในโลกนี้ได้ไหม (ไม่ได้)

อีกข้อหนึ่งที่ศิษย์พี่จะพูดก็คือ ดำรงชีวิตอย่างไร้พันธนาการ ก็คือไม่ผูกใจกับใคร ไม่ไปหาเรื่องกับใคร ไปไหนเราก็มีอิสระทางใจ มีโอกาสก็ต้องมาศึกษาธรรมะให้มาก ฟังให้มาก จะศึกษาสองวันพอไหม ต้องเข้าใจคำว่าตื่นให้แท้จริง

(พระอาจารย์เมตตาประทานพระโอวาทซ้อนพระโอวาท “จิตแห่งพระโพธิสัตว์”) นี่คือปริญญาของศิษย์ อยู่ที่ว่าอาจารย์ให้แล้วศิษย์ทำได้หรือเปล่า ถ้าศิษย์ทำได้ตามที่อาจารย์บอกก็มีโอกาสบรรลุถึงนิพพานได้ อาจารย์เชื่อว่าศิษย์ทุกคนบรรลุได้ ศิษย์ทุกคนบำเพ็ญได้ แต่ถ้าศิษย์ท้อก็จะทำไม่ได้ หากใครท้อก็แสดงว่าผู้นั้นเดินไม่ถึงครึ่ง แม้ว่านั่งสองวันอาจจะเหนื่อยและง่วงบ้าง การมาห้องพระก็ไม่ใช่ว่าจะเรียกศิษย์มาแค่สองวันเท่านั้น เพราะฉะนั้นปริญญานั้นต้องตัดสินใจเองว่า ศิษย์ของอาจารย์จะมาบำเพ็ญธรรมะอย่างไร ทำได้เหมือนกับโอวาทที่อาจารย์ให้หรือเปล่า เพียงประโยคเดียวแต่ต้องทำชั่วชีวิต ถ้าคิดว่ามีปณิธานอย่างนี้แล้ว การที่จะบรรลุก็ไม่ใช่เรื่องยาก ใช่หรือเปล่า คำว่าทำได้ของศิษย์นั้น หมายถึงศิษย์ทำได้ถึงวันสุดท้ายของชีวิตหรือเปล่า การเป็นโพธิสัตว์นี้ไม่ใช่ทำแต่เรื่องส่วนตัว แต่ต้องทำทุกสิ่งด้วยความเมตตา ให้อภัยตราบจนวันสุดท้าย ถ้าทำได้ศิษย์ของอาจารย์ก็จะมีจิตแห่งโพธิสัตว์ ญาณดวงนั้นก็จะเกิดความเบา ลอยขึ้นสู่เบื้องบน แต่ถ้าเราไม่มีจิตแห่งโพธิสัตว์แล้ว คิดจะสำเร็จธรรมเป็นไปได้ไหม เพราะฉะนั้นอาจารย์ก็หวังว่าศิษย์รักของอาจารย์ทุกคนทำได้ดั่งโพธิสัตว์ เจริญรอยตามโพธิสัตว์ แล้วก็สำเร็จคืนดั่งโพธิสัตว์ อาจารย์ขออวยพรให้ศิษย์ทุกคน

ถ้ามองดีๆ ก็จะรู้ว่าโลกนี้เป็นอย่างไร ชีวิตเรานั้นมีความสุขอยู่คนเดียวหรือเปล่า ถ้ามองแล้วรู้ว่ามีการเกิดแก่เจ็บตาย รู้ว่าทรัพย์สินเงินทองเหมือนกับความหลงที่มีอยู่ อาจารย์อยากถามว่าที่ไหนคือจุดหมายของศิษย์ ทางใดคือแนวทางจุดหมายที่จะมุ่งเดิน จุดหมายนั้นมุ่งไปเพื่ออะไร หากว่าวันนี้มีแนวทางที่จะบำเพ็ญธรรมะ ดูว่าความเมตตาที่ส่องออกมานั้นมีมากแค่ไหน แล้ววัดที่ตัวเอง อย่าให้ผู้อื่นมาคอยชี้คอยเตือน เพราะมนุษย์นั้นล้วนมีอารมณ์ทุกๆ คน พอคนอื่นว่าเราผิด เราก็โกรธ เช่นนี้แล้วอย่าหวังให้ผู้อื่นคอยชี้นำ เราควรที่จะชี้นำตัวเองว่าควรเดินไปทางใด ดูว่าสติของตัวเองตามทันการกระทำแค่ไหน ลองคิดดูอาจารย์บอกว่าเปิดทางปัญญา ทางปัญญาที่อาจารย์พูดถึงมีทางวิสารทคือความแกล้วกล้า มีความชำนาญ ทุกคนทำงานก็มีความชำนาญทั้งสิ้น แต่ปัญญาตัวนี้อาจารย์ให้ไว้สำหรับทำอะไร (ใช้ในการตัดสินใจ) ในทางปัญญานั้น เมื่อมีความวิสารท มีจรรยา คือการประพฤติปฏิบัติซึ่งสมบูรณ์เพียบพร้อม อยู่ที่ว่าศิษย์ได้ตั้งใจนำสิ่งนั้นออกมาใช้หรือไม่ ถ้ามีปัญญาแต่ว่าไม่นำออกมาใช้ ก็ไม่เกิดประโยชน์ ความกล้านั้นสำคัญยิ่ง ถ้าเป็นผู้มีความกล้าแต่ไม่มีคุณธรรม ถึงแม้จะเป็นผู้นำอยู่ข้างหน้า ผู้อื่นจะให้ความเคารพไหม (ไม่) ฉะนั้นผู้ที่อยู่ข้างหน้าจะต้องพึงระลึกอยู่เสมอ อาจารย์ฝากฝังไว้อย่างสุดท้ายคือการบำเพ็ญ เพราะคนที่รู้ธรรมแล้ว บัดนี้เหมือนกับการได้รับปริญญาก่อน วันนี้ได้รับปริญญาแล้วแต่ยังไม่ได้ลงมือเรียน (หมายถึงการบำเพ็ญ) ศิษย์ของอาจารย์จะเรียนจบได้ไหม (ไม่ได้) การที่จะมีความรู้ก็ต้องเป็นผู้ที่มีความรู้อย่างแท้จริง

การทำความดีเป็นสิ่งที่ไม่เสียหายใช่ไหม เมื่อคิดได้อย่างนี้แล้ว พร้อมที่จะเดินไปกับอาจารย์หรือเปล่า (พร้อม) วันนี้คนที่บำเพ็ญก็อายุยังไม่มากนัก ขอให้อ่อนน้อมถ่อมตน ส่วนคนที่อายุมากแล้วก็ต้องเร่งรีบบำเพ็ญ อาจารย์หวังให้ศิษย์ตื่นขึ้นเพื่อตัวศิษย์เอง อย่าลืมว่าหนทางบำเพ็ญนั้นเราไม่ได้เดินไปคนเดียว ยังรวมถึงบรรพชนและผู้ที่อยู่รอบข้างที่ศิษย์ยังไม่ได้ฉุดช่วยหรือยังช่วยเขาไม่ได้ ขอให้ใช้ความพยายามเพิ่มขึ้น ฟังธรรมะสองวันอาจจะยังไม่ค่อยเข้าใจ อาจารย์เองก็วางใจไม่ค่อยลง ความจริงใจที่ไม่สามารถสื่อถึงกัน ศิษย์อาจารย์แม้ผูกพันดั่งพ่อลูก แต่หากพ่อรักลูกฝ่ายเดียว ลูกไม่รักตัวเอง อยากถามว่าความรักนั้นเสียเปล่าไหม คนที่เข้าใจธรรมะก็เข้าใจ ส่วนคนที่ยังไม่เข้าใจธรรมะจะให้อาจารย์ใช้วิธีไหน ขอให้ศิษย์ทุกคนดำเนินทางของตัวเองด้วยความหนักแน่น ลาก่อน

พระนาจา : ศิษย์น้องทุกคนคิดถึงพระอาจารย์ไหม หนทางของการบำเพ็ญไม่ใช่จะราบเรียบเสมอ ต้องมีขรุขระบ้าง แต่เมื่อพบทางขรุขระแล้วจะยอมบำเพ็ญต่อหรือเปล่า พระอาจารย์รอศิษย์น้องอยู่ทุกๆ วัน มีโอกาสคงได้พบกันอีก ขอให้ศิษย์น้องโชคดี