西元二○一六年歲次丙申十月十三日 仙佛慈悲訓
วันเสาร์ที่ ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๙ สถานธรรมอิ๋งเซียน กรุงเทพมหานคร
พระโอวาทศิษย์พี่นาจา
ขาดสำนึกทำอะไรก็ยากดี ขาดจริยะก็ยากมีใครรับได้
ขาดซื่อตรงก็ยากมีใครไว้ใจ ขาดปัญญาก็คงง่ายจะอับจน
เราคือ
ศิษย์พี่นาจา รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก เเฝงกายกราบ
องค์มารดา ถามศิษย์น้องทุกคนเหนื่อยไหม
ธรรมสรรค์สร้างสรรพสิ่งให้เป็นไป เป็นเอกธรรมสว่างในผู้ตื่นรู้
สว่างโพลง ณ กลางตนดั่งไขประตู วางจิตรู้หนุนธรรมคืนสู่ธรรม
มีสำนึกปัญญาคอยพาไม่หลงผิด สติเป็นดั่งมิตรส่งข้ามฟากน้ำ
นิสัยเเห่งสัญญาคนยึดมั่นตกต่ำ การเกิดการดับตามกรรมของตน
ปลงเป็นปลงมีใครทำได้แน่ มุ่งมั่นปลดหรือเเก้ได้สักหน
รู้คงรู้ไร้ผู้ชนะใจตน สุขทุกข์กันจิตสับสนปลงได้จริง
คนก็เท่าเป็นไฉนไยเเตกต่าง โลกชั่วคราวเสมอด้วยทางหลุดพ้นยิ่ง
เป็นกลางอยู่สติรู้ไปตามจริง บำเพ็ญยิ่งขณะที่มีลมหายใจ
สำรวจทุกข์ด้วยรู้ทุกข์ไร้ตัวตน รู้ว่าจิตฝึกฝนก็สว่างได้
รู้ว่าเเค่นั้นพออยู่ที่ไหน ถือทุกอย่างสำคัญไม่มีทางลง
ฮิ ฮิ หยุด
พระโอวาทศิษย์พี่นาจา
เราอยู่ในโลกเราก็อยากมีคนดีๆ อยู่ร่วมกัน คนทุกคนก็อยากเป็นคนดี แต่ถ้าคนดีขาดจิตสำนึกแห่งความถูกต้องผิดชอบชั่วดี ทำไปสักพักไม่นาน คนดีก็เปลี่ยนเป็นคนไม่ดีได้ ถ้าขาดจิตสำนึกแห่งความถูกต้อง ยึดมั่นในความดี ก็อาจจะกลายเป็นคนดีที่ทำร้ายคนก็เป็นได้ จริงไหม (จริง) เหมือนเราดีกับเขา แล้วเขาไม่ดีตอบ เราเป็นอย่างไร ทำไมไม่ดีกับฉัน เราเริ่มประท้วง เธอก็ไม่ดีเหมือนกัน แล้วก็เริ่มหาผู้ผิด แล้วก็บอกว่าตัวเองเป็นคนถูก ฉะนั้นจะเป็นคนดีและเป็นที่รักของคนอื่น พระพุทธะล้วนสอนไว้ว่าอย่าเอาความเป็นตนในการปฏิบัติร่วมกับผู้อื่น เพราะถ้าเอาความเป็นตนเป็นศูนย์กลางเป็นหลักในการปฏิบัติกับผู้อื่น เราจะอดไม่ได้ที่จะมีอารมณ์ร่วม ถูกไหม (ถูก) ถ้าเรารู้จักนำธรรมะมาปฏิบัติร่วมกัน เราจะสามารถทำให้ผู้อื่นนั้นสอดคล้องและกลมกลืนไปกับเราได้ เหมือนถามว่าทำอย่างไรเราจะเป็นคนดีได้ตลอด นั่นคือเราต้องมีจิตสำนึกที่ถูกต้อง ถูกไหม (ถูก)
ถ้าเป็นคนดีแล้วสามารถอยู่ร่วมกับคนอื่นได้อย่างสมานกลมกลืน นั่นก็คือคนดีปฏิบัติดีแล้วต้องรู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน เคารพให้เกียรติ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “จริยะ” คนดีบางคนดูไม่ค่อยน่ารัก คนดีบางคนก็ชอบถือตัว ฉันอยู่สูงกว่า เธออยู่ต่ำกว่า ฉะนั้นการจะเป็นคนดี นอกจากจะมีจิตสำนึกที่ถูกต้อง ยังต้องมีจริยะที่ดีงาม นั่นคือความสุภาพ อ่อนน้อม ให้เกียรติผู้อื่น และก็ต้องทำด้วยความซื่อตรง จริงใจ ไม่ใช่ต่อหน้าอย่างลับหลังอย่าง ทำดีไปอย่างนั้น แต่ลับหลังแอบว่าเขา ไม่ถูกนะ
ถ้าเรารู้ว่าทำดีแล้ว ต้องมีสำนึก ต้องมีจริยะที่ดีงาม ต้องมีความซื่อตรงแต่เราก็ต้องมีปัญญาในการปฏิบัติด้วย ไม่เช่นนั้นความดีที่เราทำไป ก็จะกลายเป็นความดีที่ดูแห้งแล้ง แล้วทำไปก็คิดว่าทำไมทำดีไม่ได้ดี ดูมันอับจนหนทางทั้งที่จริงๆ แล้วทำดีมันมีค่าความดีอยู่ในตัวอยู่แล้ว แล้วอยากเป็นคนดีไหม (อยาก) แค่อยากหรือ เดี๋ยวพอหมดอยากก็เลิกดี พระพุทธะจึงสอนไว้ว่า “จงปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม อย่าปฏิบัติธรรมเพื่อตน” เพราะความเป็นตัวตนของคน เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย เดี๋ยวทำนานเดี๋ยวทำสั้น มีทำบ้างไม่ทำบ้าง เดี๋ยวอารมณ์ดี เดี๋ยวอารมณ์ร้าย ใช่ไหม
ถ้าอยากปฏิบัติธรรม จงปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม ไม่ใช่ปฏิบัติธรรมเพื่อตน เพราะเมื่อปฏิบัติธรรม ทำดีแล้วก็ยังก่อเกิดเป็นตัวตน ก็หนีไม่พ้นความทุกข์ ใช่ไหม การทำเพื่อตนเป็นความทุกข์ได้อย่างไร ทำไมทำอะไรเพื่อตนถึงเป็นทุกข์ เพราะตนยังมียึดติด ยังมีเปรียบเทียบ ยังมีอารมณ์ชอบอารมณ์ชัง แต่ถ้าปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม เราจะไม่ต้องทุกข์อีกต่อไป การกระทำนั้นก็จบสิ้น ไม่มีกรรมไม่มีเวรไม่มีการร้องขอ ไม่มีการต้องเวียนว่ายกลับมารับผลกรรมนั้นอีก ส่วนใหญ่ปฏิบัติธรรมเพื่อตน ไม่เคยปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม ใช่ไหม (ใช่) แล้วท่านเคยได้ยินไหม ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรมได้ดี แล้วย่อมนำความสุขมาสู่ ไม่มีคำว่า “ตน” เลย แล้วเราเคยปฏิบัติธรรมเพื่อธรรมไหม ทุกอย่างต้องตัวเองไว้ก่อน ทั้งที่จริงๆ แล้ว ตัวตนเป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์ทั้งมวล จริงไหม
ท่านอาจจะพูดว่าที่เรายืนอยู่นี่ไม่ใช่ตัวตนหรือ ใช่ตัวตนของเราไหม ทุกคนก็บอกว่า แล้วถ้าไม่ทำเพื่อตนแล้วให้ทำเพื่อธรรม ทำเพื่อธรรมดีกว่าตนตรงไหน ก็ขึ้นชื่อว่าตัวตน หนีไม่พ้นทุกข์ ความเจ็บปวด ความพลัดพราก ความผิดหวัง ความคาดหวัง แต่ถ้าทำเพื่อธรรม ไม่ต้องมีความคาดหวัง ไม่ต้องมีความยึดติด ไม่ต้องมีตัวตนใดมารับรู้แล้วก็สนองผลกรรม ส่วนใหญ่เราก็ทำอะไรทุกอย่างก็เพื่อตัวเราเองทั้งนั้น แล้วบางครั้งพอทุกข์ก็ทุกข์เพราะตัวเอง แต่จริงๆ แล้วทุกข์เพราะตัวเองจริงไหม คนนี้ทำให้ฉันทุกข์ คนนี้ทำให้ฉันเจ็บ คนนั้นปากไม่ดี
โดยส่วนใหญ่เวลาที่เราเป็นทุกข์ เราทุกข์เพราะว่าเขาหรือเพราะเรา โดยส่วนใหญ่เราจะบอกว่าเราทุกข์เพราะเขา แต่เราถามจริงๆ นะ เวลาเราโทษเขา แล้วตอนนี้ที่เราทุกข์อยู่ เราทุกข์เพราะเขา หรือทุกข์เพราะความคิดเราวางไม่ลง แล้วคิดซ้ำคิดซาก (เพราะเราคิดซ้ำคิดซาก)
เราก็ต้องรู้ก่อนว่าการศึกษาธรรมนั้นเป็นไปเพื่อความดับทุกข์ ถูกไหม แล้วตอนนี้เราต้องมาหาก่อนว่าเราทุกข์เพราะอะไร ส่วนใหญ่มนุษย์เราก็จะบอกว่า เราทุกข์เพราะเขา เขาทำเราทุกข์ ทำเราเจ็บปวด ทำร้ายจิตใจเรา เขาน่ารังเกียจ ไม่มีที่ทุกข์เกิดจากตัวเราเลย ใช่หรือไม่ ถ้าเราทุกข์
เพราะเขา เขาทำเราจบไปหรือยัง (จบแล้ว) แต่คนที่ยังเอาสิ่งที่เขาทำมาซ้ำเติมตัวเองอยู่บ่อยๆ แล้วก็คิดซ้ำซาก คือใคร (ตัวเรา) ฉะนั้นเขาทำเราทุกข์จบหรือยัง (จบแล้ว) เราทำตัวเองทุกข์จบหรือยัง (ยัง) เขาทำท่านเจ็บปวด เขาหลอก เขาโกหก เขาบิดเบือนความจริงกับท่าน เราเจ็บปวดเพราะเขา เขาหลอกเราจบหรือยัง (จบแล้ว) แล้วเราจบหรือยัง (ยัง) คนที่คิดซ้ำคิดซาก แล้วบีบตัวเองให้เจ็บ ทำตัวเองให้ทุกข์ เขาทำหรือเราทำ (เราทำ) คนที่พยายามยัดเยียดให้เรามองเห็นความจริงแล้วบอกว่ามันเป็นความเจ็บ เขาคิดหรือเราผิดที่ไม่ยอมรับความจริง (เราผิด) เขาทำเราเจ็บครั้งเดียว แต่เราทำตัวเองเจ็บหลายครั้ง หลายคนก็บอกว่า เขานิสัยไม่ดี เขาทำตัวน่าเกลียด เราเกลียดเขา เราถามท่านนะ เกลียดเขาแล้วเราสบายใจไหม (ไม่สบายใจ) เขาควรที่จะหยุดทำตัวน่าเกลียด หรือเราควรที่ควรจะหยุดความเกลียดในใจเขา อะไรง่ายกว่า เราหยุดความเกลียดในใจง่ายกว่า แต่ถ้าเราเอาความเกลียดเขาไปด่าเขา นั่นคือการทำเวรให้ยืดเยื้อ ใช่ไหม นั่นคือคนที่จองเวรจองกรรม ทั้งที่เขาไม่ได้ทำอะไรเรา แต่เรารู้สึกเหม็นขี้หน้า เกลียด ด่าเขาเลย ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นเราควรหยุดเขาหรือควรหยุดความเกลียดในใจเรา (หยุดความเกลียดในใจเรา) เขาทำร้ายเรา เราควรจะระมัดระวังตนเองหรือไปทำร้ายเขากลับ (ระมัดระวังตนเอง) ถึงเวลาไม่เห็นทำเหมือนที่พูดเลย
อยู่ในโลกนี้เราควรมีชีวิตเพื่อมองเขา รู้เขา เห็นเขา ว่าเขา หรือมองเรา รู้เรา แก้เรา หยุดที่เรา (มองเรา, แก้ที่เรา, หยุดที่เรา) ถ้าเป็นแบบนี้คงดี แต่ทุกคนไม่ใช่แบบนี้ เรามีชีวิตอยู่ เราเห็นอยู่สองอย่าง ไม่เห็นเขาก็เห็นเรา เรารู้อยู่สองอย่าง ไม่รู้เขาก็รู้เรา แต่ที่ศิษย์น้องเห็นและรู้มักจะเป็นเห็นเขารู้เขา แต่ไม่เห็นเราไม่รู้เรา แล้วจะบอกว่าปัญหาอยู่ที่เขาไม่อยู่กับเรา ปัญหาอยู่ที่เขาไม่เกี่ยวกับเรา ถูกหรือ (ไม่ถูก) ท่านเคยได้ยินไหม ถ้าใจของคนไม่แยกว่าอะไรน่าเกลียด ไม่แยกว่าอะไรน่ารัก ก็จะไม่มีอะไรสูงอะไรต่ำ แล้วพอสิ่งนั้นไม่มีสูงไม่มีต่ำ ไม่มีน่าเกลียดไม่มีน่ารัก ก็จะไม่มีอะไรที่เรียกว่าสุขและไม่มีอะไรที่เรียกว่าทุกข์ แล้วก็ไม่มีอะไรที่เรียกว่าดี แล้วก็ไม่มีอะไรที่เรียกว่าร้าย ฉะนั้นพออะไรมาก็จะเฉยๆ จะเกลียดอะไร จะอยากอะไร จะหลงอะไร ถูกไหม (ถูก)
ฉะนั้นศีล สมาธิ ปัญญา หรือธรรมทั้งหลายไม่ได้แก้ที่ภายนอก และไม่ใช่เป็นการปฏิบัติที่ภายนอก แต่ต้องเกิดจากการปฏิบัติลงแรงที่ภายในใจ ถ้าใจเรามองทุกอย่างเรียบ ไม่เห็นอะไรสวยไม่สวย ถ้าใจเรามองทุกอย่างเสมอ ไม่เห็นอะไรดีอะไรร้าย ถ้าใจเรามองทุกอย่างเป็นเพื่อนร่วมโลกกัน เป็นเพื่อนเกี่ยวเนื่องกัน เป็นเพื่อนช่วยเหลือซึ่งกันและกัน จะมีใครน่าเกลียด ใครน่ารัก ตอนนี้อะไรต้องทุกข์ ก็ไม่มีจริงไหม (จริง) แต่เพราะมนุษย์เรายึดติดคำว่า “ตัวตน” ที่ตัวเองบอกว่าตัวเองเห็นตัวเองรู้ แล้วก็ตัดสินสิ่งที่ตัวเองรู้อย่างเข้าข้างและตาบอดและลำเอียง ไม่เคยมองเห็นอย่างจริงแท้เลย จริงไหม (จริง)
ในโลกนี้ใครสวยที่สุดในโลก บอกได้ไหม ถ้ามีสวยก็ (มีสวยกว่า) ใครแย่ที่สุดในโลก มีแย่ก็ (มีแย่กว่า) ใครด่าเราเจ็บที่สุดในโลก ถ้ายังไม่หมดลมหายใจมีด่าเจ็บกว่านะ อย่าเพิ่งไปโกรธเขา ถูกไหม เราว่าคนนี้ด่าเจ็บนะ ผ่านไปอีกสี่ห้าวันหรืออาจจะห้าหกปี เราอาจจะเจอคนที่ด่าเจ็บกว่าแล้วจะบอกว่าคนนี้ด่าไม่หนักเลย ฉะนั้นถ้าอยากอยู่บนโลกอย่างมีความสุข สิ่งที่เห็นสิ่งที่รู้ อย่าเอาตัวตนไปจำกัด ไม่อย่างนั้นเราจะอยู่บนโลกด้วยการที่ไม่มีใครทำร้ายเรานอกจากตัวของเราเองทั้งนั้น ไม่มีใครทำเราเจ็บปวดนอกจากตัวศิษย์น้องเองทั้งนั้นจริงไหม (จริง) เพราะคนเราเกิดมาใช้กรรม กรรมคือการกระทำ การกระทำมาจากผลพวงของความคิดความรู้ที่ตัวเองเข้าใจ แล้วออกมาเป็นการประพฤติปฏิบัติ แล้วตอนนี้ศิษย์น้องมั่นใจหรือว่า สิ่งที่ศิษย์น้องคิด สิ่งที่ศิษย์น้องบอกว่ารู้นั้นจริงและถูกต้อง ถ้าศิษย์น้องมองดีๆ จะรู้ว่า สิ่งที่เรารู้มันเป็นความจริงแค่เสี้ยวหนึ่ง แต่ยังมีความจริงอีกหลายอย่างที่ยังไม่รู้
(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาชูผ้าขนหนูขึ้นมา)
มองเห็นความจริงไหม เห็นอะไร (ผ้า) ถ้ามนุษย์ไม่ยึดติดสัญญาความจำได้หมายรู้ และไม่ยึดติดต่อความคิดความเข้าใจของตน มนุษย์จะมองเห็นสิ่งที่มากกว่าสิ่งที่เห็น และมนุษย์จะไม่ตาบอด และมนุษย์จะไม่อับจนปัญญา เชื่อไหมว่าในผ้าเราเห็นพระอาทิตย์ เราเห็นหยาดเหงื่อแรงกาย เราเห็นน้ำฝน เราเห็นแสงแดด เห็นความเป็นคน เห็นแรงงานของคน กว่าจะได้เงินมา เห็นผ้ามากกว่าผ้า จริงไหม
เราอยู่ในโลกเราจะทำอย่างไรไม่ให้โลกใบนี้มันหลอกเรา ถ้าพูดให้ถูก โลกมันไม่หลอก แต่ตัวเรานั้นที่หลอกตัวเอง จริงหรือเปล่า (จริง) ถามจริงๆ เขาทำร้ายเราหรือเราไม่ระมัดระวังตัวเอง เขาทำเราเจ็บปวด หรือเราไม่รู้จักมองความเป็นจริง
(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาถามนักเรียนในชั้นว่า “ระหว่างตากับปาก อะไรร้ายกว่ากัน” นักเรียนฝ่ายหญิงจะยกมือตอบว่าปาก ส่วนนักเรียนฝ่ายชายจะยกมือบอกว่าตา)
ผู้หญิงมักจะตอบว่าปาก ผู้ชายมักจะเป็นตา เห็นชัดเลยว่าความผิดของการกระทำของฝ่ายหญิงกับฝ่ายชายจะต่างกัน ฝ่ายหญิงมักจะใช้ปากไวกว่าใช้ตา ฝ่ายชายจะใช้ตาไวกว่าใช้ปาก ถ้าตาไม่เห็น ปากจะพูดได้ไหม (ไม่ได้) ถามว่าอะไรร้ายกว่ากัน (ตา) ถ้าใจไม่สั่งตา ตาหรือปากหรือใจ อะไรร้ายกว่ากัน (ใจ) ศิษย์พี่จะบอกว่า ถ้าศิษย์น้องฟังตรงนี้เข้าใจ ศิษย์น้องจะบอกว่าทั้งตาและปากไม่ร้าย แต่สิ่งที่ร้ายคือใจ แล้วถ้าเป็นอย่างนี้แปลว่าเราต้องลงแรงที่ใจ แก้ที่ใจเรา ใช่หรือไม่ แต่ว่าการที่เราจะคุมใจหรือรู้ใจตัวเองมันยาก เพราะนิสัยของมนุษย์โดยส่วนใหญ่เวลาทำอะไรมักจะมองออกมากกว่ามองเข้า รู้คนอื่นมากกว่ารู้ตัวเอง ฉะนั้นไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น สิ่งสำคัญเมื่อเกิดอะไรขึ้นมา จำไว้เลยนะศิษย์น้อง ไม่ใช่มองเขา รีบหันกลับมา (มองตัวเราเอง) ไม่ใช่รู้เขา แต่ต้องรีบหันกลับมา (รู้ตัวเอง) มีคำพูดคำหนึ่งว่า ถ้ารู้ตัวเองได้ทัน รู้ตัวเองได้ไว ก็จะจัดการกับตัวเองได้ และสามารถบอกตัวเองว่าอะไรผิดอะไรถูก ใช่หรือไม่
(ศิษย์พี่พระนาจาเมตตาให้นักเรียนในชั้นเล่นเกมยกมือซ้าย ขวา ตามคำบอก)
มีสติ เเต่ไม่รู้จักใช้ปัญญา การปฏิบัติธรรมไม่ใช่เเค่รู้อย่างเดียว เเต่ต้องปฏิบัติให้สอดคล้องเเละถูกต้อง เวลาเกิดอะไรขึ้นมีสติ มีสติเเล้วรู้ว่าโลภ โกรธ หลง เป็นสิ่งที่เราขับไล่มันไปไม่ได้ เเต่เราต้องอยู่กับมันอย่างสันติ ใช่ไหม (ใช่) มีใครในโลกนี้อยากขจัดความโกรธ ความหลง ออกไปจากใจจนไม่เหลือซากไม่เหลือเศษเสี้ยวมีไหม เเต่ทำอย่างไรที่จะทำให้สิ่งที่มีมันไม่ครอบงำเราเเละไม่มีอิทธิพลเหนือความถูกต้องในใจเรา ฉะนั้นเวลาเราทำอะไร เราก็ใช้อารมณ์ พอใช้มันบ่อยๆ พอถึงเวลาเจอเรื่องอะไรก็เป็นอารมณ์มากกว่าใช้ธรรม ศิษย์พี่เห็นพระอาจารย์บอกบ่อย เเต่ศิษย์น้องชอบลืม เวลาอารมณ์มาจำไว้เลย ไม่ต้องไปให้ค่า ไม่ต้องไปสนใจ ไม่ต้องไปปรุงเเต่ง เมื่อโกรธมา ฉันไม่สนใจเธอ ฉันจะไม่โกรธกับเธอ ฉันจะไม่เป็นเพื่อนกับเธอ ศิษย์พี่บอกแล้วว่าการปฏิบัติธรรมไม่ใช่การเห็นเขา เเต่ฝึกเห็นเรา ไม่รู้เขาเเต่ฝึกรู้เรา ฉะนั้นความโกรธมามันเป็นของศิษย์น้องเอง ไม่ใช่หรือ (ใช่) ปรุงเเต่งมันมาเป็นหน้าตา ฉะนั้นก่อนที่มันจะมาอยู่กับเรา เราจัดการมันไม่ได้หรือ เเล้วเราเลี้ยงให้มันเชื่องไม่ได้หรือ เสือที่ดุร้ายที่สุดศิษย์น้องยังเลี้ยงได้ ลิงที่ซนที่สุดศิษย์น้องยังทำให้เชื่องได้ ใจที่วุ่นวายที่สุดศิษย์น้องยังรู้จักสงบได้ แล้วกิเลสความโกรธ ความโลภ ความหลง ตัณหา ทิฐิ มานะ ราคะ คุมมันไม่ได้หรือ มันมาจากตัวเองทั้งนั้นเลย เมื่อมันมาจากตัวเรา แล้วเราจัดการมันไม่ได้หรือ ฉะนั้นเมื่อมันมาก็เรื่องของเธอ ไม่ใช่เรื่องของฉัน เธอทำฉันทุกข์ ฉันไม่เอา ใช่ไหม (ใช่) เวลาคนไหนที่มาแล้วเราไม่ชอบ เรายังเฉยๆ เมื่อเฉยๆ เดี๋ยวมันก็หายไป เพราะความโกรธ ความโลภ ความหลง ทิฐิ ตัณหา มันมียางอาย เมื่อมันมาแล้วไม่มีใครสนใจ เดี๋ยวมันก็ไป มันเหมือนคนเลย มีนิสัยเหมือนคนเรา ลองเราไม่สนใจ ไม่ให้ค่า เราไม่เทิดทูนให้มาครอบงำหัวเรา มันก็จะบอกว่าไปก็ได้ จริงไหม (จริง) แต่เวลาความโกรธมา ความโลภมา เราขอโกรธหน่อย ขอด่าหน่อย เดี๋ยวค่อยว่ากันทีหลัง นั่นแหละเรากำลังทำทุกข์ ทำไมพระพุทธะจึงบอกว่า “อย่าตกเป็นทาสของโลภ โกรธ หลง เพราะโลภ โกรธ หลง เป็นต้นเหตุของความทุกข์ กรรม อกุศล และวิบากกรรม ถึงที่สุดแล้วก็หนีไม่พ้นภพภูมิที่ต่ำ” แล้วเราควรหรือที่จะมีมันไว้ในตัวเรา แล้วเราควรหรือที่จะตกเป็นทาสของความโลภ ความโกรธ
ฉะนั้นศึกษาธรรมไม่ต้องไปรู้ใคร รู้เรา ศึกษาธรรมไม่ต้องไปเห็นใคร เห็นให้ทันในใจเรา ศึกษาธรรมไม่ใช่ไปแก้ใคร ให้แก้ที่ตัวเรา เพราะถ้าเราสงบได้ เย็นได้ คนรอบข้างก็สงบ ก็เย็น จริงไหม (จริง) เพราะถ้าเราเห็นถูก ทำถูก ปฏิบัติถูกต้อง ปฏิบัติชอบ เราก็คือพระพุทธะบนแดนดิน ใช่ไหม (ใช่) ยากไหม (ไม่ยาก) แล้วศิษย์น้องก็จะรู้ว่าเมื่อไรที่เราเห็นโลกชัด เราจะเห็นความจริงเปิดกว้าง แล้วเราจะบอกว่าโลกนี้ไม่มีอะไรน่ายึดถือเลย เพราะว่าสุขไม่จริง ทุกข์ไม่แท้ ไม่มีใครสวยจริง ไม่มีใครหล่อจริง ใช่ไหม (ใช่)
ศิษย์พี่บอกไปตั้งแต่ต้น ตราบยังมีลมหายใจใครสวยสุด ตราบที่มีลมหายใจใครร้ายสุด ตราบที่ยังมีลมหายใจใครน่าเกลียดที่สุด ไม่ใช่คนอื่นเลย แล้วศิษย์น้องก็จะมีความสุข ไม่โกรธ ไม่โลภ ไม่หลง จะอยากทำไมในเมื่อเขาก็ไม่เที่ยง เขาก็สวยไม่จริง เขาก็ดีไม่แท้ เขาก็ชั่วไม่แน่นอน ทำไมศิษย์พี่ถึงบอกว่าความรู้ความเห็นทำให้เราปิดบังตา ทำให้เราเห็นเสี้ยวหนึ่งของความจริง
ใครอธิบายคำว่า “ต้นไม้” ให้ศิษย์พี่กระจ่างได้บ้าง
(หัวหน้าชั้นฝ่ายชาย : ก่อนที่จะเป็นต้นไม้ก็ต้องมีราก แล้วเมื่อโตจะมีกิ่งก้านใบ เมื่อต้นไม้โตขึ้นก็จะเป็นร่มเงาให้ทุกคน) ศิษย์น้องคิดว่าหัวหน้าอธิบายความจริงได้หมดไหม (ไม่หมด) คำพูดไม่สามารถอธิบายความจริงได้ทั้งหมด เพราะความจริงของต้นไม้ ยังมีอะไรต่ออีก มีออกซิเจน มีคาร์บอนไดออกไซด์ มีแดด มีน้ำ มีลม มีฝน ใช่ไหม (ใช่)
(ศิษย์พี่พระนาจาเมตตายกตัวอย่าง โดยให้หัวหน้านักเรียนดูว่าศิษย์พี่พระนาจายืนอยู่ตรงไหนของห้อง และให้หัวหน้าชั้นเดินลงไปข้างล่าง และเดินกลับขึ้นมาข้างบน แล้วตอบว่าศิษย์พี่พระนาจายืนอยู่ตรงไหนของห้อง)
ตอนนี้ศิษย์พี่ยืนตรงไหน (ตรงกลาง) สิ่งที่เราบอกว่าเรารู้ เราเห็น มันเป็นแค่เสี้ยวหนึ่งของชั่วขณะเวลา เหมือนตอนนี้ศิษย์พี่บอกว่าเมื่อเขาหันมาเห็นศิษย์พี่ยืนตรงกลาง ใช่ไหม แล้วถ้าเรายืนยันบอกว่าศิษย์พี่ต้องยืนตรงกลาง เดินกลับมาอีกทีศิษย์พี่ยังยืนอยู่ตรงกลางไหม (ไม่) ไปยืนตรงอื่น ใช่หรือไม่ แล้วต่อไปศิษย์พี่จะยืนอยู่ตรงริมไหม แล้วต่อไปศิษย์พี่จะยืนอยู่ตรงกลางไหม (ไม่) เพราะอาจจะไปยืนอยู่ตรงริมต่ออีกก็ได้ ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นความจริงที่ศิษย์น้องรู้คือศิษย์พี่ยืนอยู่ตรงไหน เหมือนเวลาที่เรามองเห็นต้นไม้ เราพูดได้แค่เพียงส่วนหนึ่งที่เราเห็น แต่เราไม่สามารถพูดได้ทั้งหมด เหมือนกันนะเวลาที่เราเกลียดเขา เราเห็นแค่ชั่วขณะ แต่เราไม่ได้เห็นทั้งหมดของชีวิต ฉะนั้นมนุษย์มักจะปักใจว่า แล้วทำไมศิษย์น้องเวลาเห็นอะไรแล้วก็เชื่อหัวปักหัวปำ เชื่อว่ามันเป็นอย่างนี้ ทั้งที่จริงๆ แล้วสิ่งที่เราเห็นแค่เสี้ยวหนึ่งของความจริง เหมือนเวลาเราเอาไปพูด เราก็พูดได้แค่เสี้ยวหนึ่งของความจริง ศิษย์น้องจะพูดว่าศิษย์น้องเห็น แต่เป็นความจริงแค่เสี้ยวเดียว ใช่ไหม
แล้วศิษย์น้องจะเกลียดเขาได้ไหมกับการเห็นเเค่ซีกเดียวเเล้วตัดสินเขาทั้งชีวิต เเล้วก็ปักใจเกลียดเขาเลย เราเห็นอย่างนั้นจริงไหม เหมือนเราเห็นเขาน่ารัก เเต่พอมาใช้ชีวิตอยู่กับเขาเเล้วเป็นอย่างไร เพราะเห็นเเค่เสี้ยวเดียวเเล้วเป็นอย่างไร จริงไหม (จริง) ถ้าแบบนี้ศิษย์น้องจะทำอย่างไร ถ้าเราเห็นความจริงทั้งหมดมันไม่ได้งามอย่างเสี้ยวที่เราเห็น ศิษย์น้องเคยเห็นกระจกไหม (เคย) กระจกเลือกที่จะสะท้อนเงาไหม (ไม่) เลือกไหม หน้าตาสวยไม่สวยขาวดำอ้วนผอมกระจกก็จะสะท้อนให้เห็นหมด พอเราหายไปแล้วกระจกเหลืออะไรไหม (ไม่เหลือ) ความคิดในจิตใจของศิษย์น้องก็เหมือนกัน เมื่อเขาหายไปจากเสี้ยวหนึ่งของชีวิตเรายังคงเหลืออะไรค้างยึดถือไว้ในใจเเละทำให้เราทุกข์ ทั้งที่จริงๆ เเล้วมันผ่านเเละจบไปแล้ว เเต่เรายังยึดเสี้ยวหนึ่งไว้เเล้วบอกว่าเขาน่ารังเกียจ ใช่ไหม (ใช่)
ฉะนั้นศึกษาธรรมจึงไม่ใช่เเค่เห็นเเละรู้ตามที่ตนเองเข้าใจ เเต่ศึกษาธรรมคือต้องเห็นมากกว่าที่เห็นด้วยการเปิดตาเปิดใจ ยอมรับความจริง เเต่มนุษย์ชอบเอาความรู้ อารมณ์ ความคิดตนเองไปใส่เเล้วก็วัดคนอื่นดีไม่ดี ร้ายไม่ร้าย ชอบชัง เเล้วผลสุดท้ายก็ตกเป็นทาสโลภโกรธหลง เเล้วไปแก้ที่ไหน เเก้ที่วัด ใช่ไหม (ใช่)
ฉะนั้นพระพุทธะจึงบอกว่า บูชาด้วยดอกไม้ บูชาด้วยเครื่องหอม บูชาด้วยสังฆทาน บูชาด้วยภัตตาหารก็ไม่ประเสริฐเท่ากับปฏิบัติบูชา ศิษย์น้องจะสามารถปฏิบัติธรรมได้ทุกขณะที่มีชีวิตและไม่ต้องไปรอที่วัดแล้วถึงปฏิบัติธรรม เจอใครศิษย์น้องก็ปฏิบัติได้ แต่เจอแล้วสามารถวางเฉยไม่ก่อเกิดเป็นกิเลสอารมณ์ เราก็สามารถสิ้นกรรมและวิบากกรรมได้ทุกขณะที่เดิน ทุกขณะที่เห็น ทุกขณะที่ได้ยิน ทุกขณะที่กำลังกระทำ จริงไหม (จริง) เราก็แค่เฉยๆ เท่านั้น แค่นั้น เท่านั้น ไม่มีใครสวยกว่าใคร ไม่มีใครแย่กว่าใคร ไม่มีใครดีกว่าใคร และไม่มีใครน่ารังเกียจกว่าใคร เมื่อถึงขณะนั้นแล้วเรายังมีกรรมกิเลสให้ต้องทุกข์เวียนว่ายไหม
ทุกขณะเราสามารถจบได้ จบสิ้นกรรมได้ทุกขณะ เเละสามารถประพฤติปฏิบัติธรรมกับทุกคนได้ไม่ว่าที่ไหน ฉะนั้นขอเเค่เพียงเวลาเราอยู่ในโลกใบนี้ เห็นอะไรรู้อะไร อย่าหวังต้องให้เป็นอย่างที่ใจเราคิด เเต่ให้เห็นเเละยอมรับสิ่งที่เขาเป็น เเล้วเราจะไม่ทุกข์ เเต่มนุษย์นั้นชอบเห็นเเล้วต้องเป็นแบบนั้นถึงดี ทำแบบนี้ถึงเหมาะ เเล้วก็ทุกข์เพราะว่ายึดในสิ่งที่ตนเองคิดเห็นเเต่ลืมมองความจริง เเล้วทุกข์ไหม ฉะนั้นที่ดีที่สุดในการปฏิบัติธรรมคือยอมรับความจริง ทำหน้าที่ของตนเองให้ดี ไม่ก่อเกิดเป็นกิเลส สงบจบได้ที่นี่ ไม่ต้องรอไปวัด ไม่ต้องรอไปเที่ยวธรรมชาติเเล้วถึงจะสงบ มันช้าไป ทำไมไม่สงบด้วยตัวเรา เจออะไรทุกอย่างจบนั่นก็คือสงบ เจออะไรทุกอย่างไม่ยอมจบนั่นก็คือวุ่นวาย จริงไหม (จริง)
ฉะนั้นศึกษาปฏิบัติธรรม หลักธรรมหรือการปฏิบัติธรรมเป็นแบบนี้ ต้องเป็นอย่างนี้ หนทางปฏิบัติธรรมมีตั้งหลายทาง แต่สิ่งสำคัญเราเคยลงแรงปฏิบัติที่ใจเราหรือยัง เราเอาแต่เรียกคนอื่นทำดี ตัวเราปฏิบัติดีได้แท้จริงหรือไม่ แล้วเมื่อไหร่ที่เราเห็นอย่างแท้จริงและรู้อย่างจริงแท้ ศิษย์น้องจะสามารถอยู่บนโลกได้มีอย่างอิสระ และพ้นจากความกลัวในโลกนานัปการได้เลย เชื่อศิษย์พี่ไหม (เชื่อ) มีอะไรน่ากลัวมีอะไรร้ายถ้าเราระวังตัวเองได้ดี อะไรร้ายก็ยังมีร้ายกว่า แต่ไม่มีใครร้ายเท่าตัวเราร้ายแล้ว ใช่ไหม
ฉะนั้นไม่ว่าทำร้ายเรา ต้องถามตัวเราระมัดระวังตัวเองหรือยัง ถ้าเราเข้าใจความเป็นจริง มองเห็นแล้วรู้ชัด เราจะอยู่บนโลกได้อย่างเป็นอิสระและไม่มีความกลัวใดๆ ที่น่ากลัวเลย แม้แต่ความตายก็ยังไม่น่ากลัว เพราะไม่รู้ว่าตายครั้งนี้ เดี๋ยวจะต้องตายอีกไหม จริงไหม (จริง) ถ้าเรายังไม่ปล่อยวางความยึดมั่น ตายจากคนนี้ เราก็ต้องไปตายกับอีกคน ฉะนั้นมองโลกให้เห็นชัด อย่าเอาความรู้ความเข้าใจมาบดบังความจริงแท้และทำร้ายตัวเองนะศิษย์น้อง
วันอาทิตย์ที่ ๑๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๙ สถานธรรมอิ๋งเซียน กรุงเทพมหานคร
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
มีศีลครองตนเตือนใจ มีธรรมครองใจเตือนตน
มีทุกข์เพื่อสิ้นทุกข์ทน รู้ตนใช้ตนละวาง
เราคือ
จี้กงสงฆ์วิปลาส รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน แฝงกายน้อมกราบ
องค์มารดา ถามศิษย์รักทุกคนยินดีต้อนรับอาจารย์ไหม
คนไม่เป็นถึงสุดท้ายก็เป็น เพราะอนัตตาเอนกอนันต์ที่เย็นเป็นอานิสงส์
ฉันใดก็ฉันนั้นจิตที่เดินทางตรง เพราะต้องทำเบาร่มร่มสู่สัมมา
ปล่อยวางกายก็ไม่เคล็ดขัดยอก ป่วยเสรีใจไม่พอกใจป่วยหนา
หนักมีเบาก็มีไม่เที่ยงนา แค่ยืมใช้ทำหน้าที่โปรดเวไนย
ในความต่างมีความเหมือนเสมอมา จงรู้ใช้ธรรมศึกษาศาสตร์ทั้งหลาย
ดับทุกข์ในยิ่งใจที่ฟุ้งไป ปลายทางก็คือธรรมไหลฉ่ำกมล
ธรรมสร้างธรรมแลปราณีตอยู่ในธรรม ใจเท่านั้นเองทำให้เป็นผล
หลักบำเพ็ญเพียงแค่พยายามรู้ทันตน หมั่นฝึกฝนแก้นิสัยความเคยชิน
ฮา ฮา หยุด
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
ศิษย์เอ๋ย อยู่ในโลกนี้มันมีทุกข์เยอะแยะเต็มไปหมด แล้วเวลามีทุกข์ขึ้นมาเราก็หวังพึ่งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นยารักษาโรค เป็นเครื่องลางของขลัง เป็นที่พึ่งให้ใบ้หวย เป็นที่พึ่งขอเลขเด็ด แล้วก็เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นยันต์คุ้มกันภัย จะได้แคล้วคลาดปลอดภัย แล้วบางทีก็เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นศาลาที่พักทุกข์ หมดทุกข์แล้วก็ทิ้งอาจารย์ไป
ส่วนใหญ่เวลาเราไปหาพระต้องมีทุกข์ ใช่ไหม (ใช่) ส่วนใหญ่เราห้อยพระเพราะเราอยากแคล้วคลาดอยู่รอดปลอดภัย ใช่หรือไม่ (ใช่) คนที่ห้อยพระทั้งหลาย คนที่ไหว้พระทั้งหลายถึงเวลาถ้าเราห้อยพระ แต่ปากเราพูดอะไรไม่ระวัง พระช่วยเราได้ไหม (ไม่ได้) ทำอะไรคิดคดไม่ซื่อตรง พระช่วยเรารอดไหม (ไม่รอด) แล้ววันนี้เรามาศึกษาธรรม เราศึกษาธรรมเพื่ออะไร อย่าบอกนะว่ายังขอสามตัวอยู่ เราคงอยากศึกษาธรรมเพื่อหาที่พึ่งทางใจ ใช่หรือไม่ (ใช่)
พระพุทธองค์เคยกล่าวไว้ว่า ถ้าท่านสิ้นไปแล้วจงถือธรรมที่ท่านสอนเป็นที่พึ่ง หรือบางท่านก็บอกว่า ท่านสอนให้ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน แต่ส่วนใหญ่เวลาเราเกิดมา เราคิดพึ่งตนไหม (ไม่) เริ่มต้นตอนแรก เราโตมาพึ่งใคร มีใครเป็นที่พึ่งหัวใจ มีใครช่วยเยียวยาใจ ยังไม่ทันจะพึ่งตัวเองได้ก็อ่อนแอและคิดจะพึ่งคนอื่นอยู่ร่ำไป ถูกไหม (ถูก) ศิษย์เคยได้ยินคำพูดคำหนึ่งไหม ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ทุกสิ่งสำเร็จสำคัญที่ใจ ถ้าเราถือธรรมเป็นที่พึ่ง ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ทุกสิ่งทุกอย่างสำเร็จสำคัญที่ (ใจ) ถ้าเราอยากถือธรรมเป็นที่พึ่ง เราก็ต้องเข้าใจคำว่า “ใจของเรา” ฉะนั้นธรรมนั้นก็คืออยู่ที่ (ใจ) เราก็ต้องถือธรรมเป็นที่พึ่ง และธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ยากเราก็ยังทำสำเร็จได้ แต่ถ้าไร้ใจ ทำอย่างไรก็ (ไม่สำเร็จ) แม้จะง่ายขนาดไหนก็ตาม ถูกหรือไม่ (ถูก) แล้ววันนี้เรามาศึกษาธรรม ก็คือศึกษา (ใจตัวเอง) มาศึกษาใจของตัวศิษย์เอง ไม่ใช่ศึกษาธรรมภายนอก แต่มาศึกษาธรรมที่อยู่ในใจของเรา ศิษย์สงสัยแล้วในใจของเรามันมีธรรมหรือ วันนี้อาจารย์มาขอเวลาศิษย์เพื่อคุยกันถึงเรื่องใจ เพื่อมาดูใจตัวเองตัวนี้ ศิษย์จะยอมเสียเวลาคุยกับอาจารย์สักครู่หนึ่งไหม ยอมไหม (ยอม)
เราเคยเรียนวิชาอื่นมากเเต่วิชาที่รู้กายรู้ใจ เราไม่รู้ เรามองเห็นใจของเราอย่างไรก็เห็นนิสัยอารมณ์ ใช่หรือไม่ แต่เราเคยเห็นใจที่เป็นใจเดิมแท้ไหม นั่นก็คือธรรมเหมือนกัน ส่วนใหญ่มักจะมองไม่เห็น แล้วก็บอกว่า ใจเดิมเป็นอย่างไร ใจเดิมมองไม่เห็น จะให้มองเห็นเป็นเรื่องยากนะอาจารย์ แต่ถ้าอาจารย์บอกว่า ใจของศิษย์จริงๆ แล้วเราเห็นเรารู้ แต่เรากลัว เราไม่กล้าเอา เหมือนถามลึกๆ ทำไมเราเกิดมาเราต้องหา ทำไมเรากลัวความโดดเดี่ยว เราต้องหาใครสักคนหนึ่งพึ่งพิงยึดถือ เพราะอะไร แปลว่าเพราะลึกๆ ในใจของเรา เรารู้สึกว่ามันไม่มี ที่เราต้องหาเยอะๆ เพราะลึกๆ ในใจของเรา บอกเราว่าเราไม่มี และเรามาพร้อมกับความไม่มี ถูกไหม (ถูก) โดยลึกๆ ถ้าไม่หลอกตัวเองจริงๆ ถึงที่สุดเราก็ไม่มี
ฉะนั้นใจเดิมของศิษย์ จริงๆ แล้วนั้นไม่มี แต่ศิษย์บอกอาจารย์ว่า ไม่ได้ต้องมี ต้องไม่เหงา ต้องไม่โดดเดี่ยว เคยไหมหามาหนึ่งก็แล้ว หายเหงาบ้างไหม (ไม่หาย) บางทีมีก็เหมือนไม่มี มีก็เหมือนทุกข์ใจ แล้วศิษย์ก็พยายามหามาอีก หายเหงาไหม เพราะถึงเวลาเราก็ต้องทำอะไรคนเดียว ที่หามาด้วยเขาไปกับเราไหม (ไม่) ที่หามากับเราเหมือนมีไหม (ไม่มี) แล้วที่หามาด้วยเวลาเราทุกข์ เขาทุกข์กับเราไหม ฉะนั้นอาจารย์บอกให้ ลึกๆ แห่งใจของศิษย์ที่อาจารย์บอกว่า คือธรรม แท้จริงแล้ว ว่างเปล่า สงบ ปลอดจากพันธนาการทั้งมวลแล้ว แต่ด้วยความที่เราอยากมี เราต้องมีให้เหมือนคนอื่น เรากลัวเหงา เรากลัวโดดเดี่ยว ก็เลยหา แล้วก็หาหาเสร็จก็ยึด ยึดเสร็จเเล้วก็กลายเป็นกรรม ใช่ไหม (ใช่) ดีก็เรียกว่ากรรมดี ชั่วก็เรียกว่ากรรมชั่ว จริงๆ อาจารย์อยากบอกว่าธรรมบอกในใจศิษย์ทุกวันว่าไม่มีไม่เอา อยากอยู่สงบ จริงไหม (จริง) ศิษย์พยายามหนีธรรม ไม่อยากฟังธรรม ไม่อยากเข้าวัด ไม่อยากศึกษา ไม่อยากมีธรรม แต่ใจลึกๆ บอกเสมอว่าอยากหาความสงบ อยากหาความเย็น อยากหาความสบายโล่ง มีอยู่ในตัวศิษย์แล้ว แค่ยอมรับว่าพอ ดี สงบ เเต่เราไม่พอ ก็เลยต้องมีกรรม เเละหนีไม่พ้นกรรมดีกรรมชั่ว ตกนรกขึ้นสวรรค์ ไม่เคยพ้นทุกข์ เเต่ถ้าเราหันกลับมามองใจเเล้วถามใจลึกๆ ของศิษย์ทุกคนในที่นี้ ศิษย์บอกว่ากลัวความเหงา กลัวความไม่มี เเต่ถึงที่สุดศิษย์ก็ต้องอยู่กับความเหงาให้ได้ ไม่มีให้เป็น เเละอยู่กับตนเองให้มีสุข เเม้จะไม่เหลืออะไร เพราะคือบั้นปลายของที่สุดในชีวิตทุกคน เเล้วถึงตอนนั้นไปกำมาเเทบแย่จะปล่อยทันหรือ (ไม่ทัน) มารอตอนที่พลัดพราก สูญเสีย เเล้วบอกว่าเอาธรรมะมาพึ่ง ถ้าธรรมะพูดได้คงอยากหัวเราะ ใจบอกตนเองอยู่เสมอว่าถึงที่สุดก็ต้องเหลือคนเดียว ถึงที่สุดก็เอาอะไรไปไม่ได้ เราจะไม่โลภเลยเพราะโลภไปก็ไม่มี จะหลงไหมว่าสวย เพราะเดี๋ยวก็ไม่สวยที่สุดมันก็ไม่มี ศิษย์มีเงินเป็นร้อยล้านแต่ตายแล้วศิษย์ถือได้กี่บาท (ไม่ได้สักบาท) ศิษย์มีลูกบอกให้ลูกกตัญญูให้ดูแลเรา ถึงเวลาลูกดูแลเราไหม (ไม่) ฉะนั้นถือธรรมเป็นที่พึ่ง ธรรมนั้นแหละคือใจ และใจนั้นแหละก็มีธรรมอยู่เสมอ แต่ศิษย์เคยหันกลับมาดูบ้างไหมว่า จริงๆ แล้วใจไม่อยากได้อะไรเลย เพราะยิ่งอยากมันก็ยิ่งทุกข์ เหมือนอาจารย์ถามง่ายๆ ถ้าอยากได้เขาแล้ว มีทั้งทุกข์ มีทั้งความเจ็บ และมีทั้งความตาย เอาไหม (ไม่เอา) ยึดไหม (ไม่ยึด) มีไหม (ไม่มี) พระพุทธะจึงสอนว่า ถ้ารู้ว่าทุกสิ่งทุกอย่างมีใจที่เป็นหลักคือธรรม มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ มันว่างเปล่า ควรหรือที่เราจะยึดมั่นว่าเป็นตัวตนของตน มันจบเลยนะศิษย์ แล้วควรยึดไหม (ไม่ควร) แล้วตัวร่างกายเรานี้มันแก่ไหม (แก่) มันเจ็บไหม (เจ็บ) มันตายไหม (ตาย) ยึดไหม ถ้าไม่ยึดคงไม่ซื้อเสื้อผ้าสวยๆ ให้หรอก แต่ถ้ามองกระจก หน้านี้มันเปลี่ยนไหม (เปลี่ยน) แล้วถึงที่สุดหน้าไหน ไม่รู้ แล้วหลงมันไหม (หลง) เราเรียนรู้ธรรม ไม่ใช่ธรรมข้างนอก แต่จริงๆ พระพุทธะล้วนสอนให้ธรรมนั้นอยู่ในตัวศิษย์ ที่มันคอยพร่ำเตือนบอกศิษย์ ว่าอย่าไปอยากเลย อย่าไปมีเลย เพราะมีมันก็เป็นภาระ ถูกหรือไม่ (ถูก) แล้วถ้ามันมีไปแล้วทำอย่างไร
จริงๆ ถ้าเข้าถึงสภาวธรรมอันนี้แล้ว ศิษย์จะไม่มีความเหงาเลย แต่ศิษย์ของอาจารย์ก็บอกว่ายังไปไม่ถึง ยังคิดไม่ออก และให้อาจารย์ช่วยบอกหน่อยว่าใจเดิมจริงๆ เป็นอย่างไร ถ้าเช่นนั้นอาจารย์ขอถามว่า ในธรรมทุกอย่างต้องมีกฎ ใช่ไหม (ใช่) ไม่ว่าเราจะทำอะไรทุกอย่างต้องมีกฎ แล้วในทุกอย่างต้องมีหลัก ถูกไหม แล้วในตัวเรามันก็ต้องมีอะไรที่เป็นกฎหรือเป็นหลักตายตัว ที่ทำให้ทุกชีวิตเสมอกันเป็นเอกภาพเดียวกัน ศิษย์ว่าใช่ไหม (ใช่) แล้วสิ่งนั้นที่เป็นเอกภาพเดียวกัน แล้วทำให้ทุกชีวิตเสมอกัน ท่านเรียกว่า “ธรรม” ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ธรรมนั้นถ้ามาอยู่ในใจของเราเรียกว่า “สัจธรรม” ยังไปไม่ถึงใช่ไหม ถ้าอย่างนั้นไปทีละก้าวนะ ถ้าอาจารย์บอกว่าหลักดังกล่าวนั้น ก็เหมือนกับอาจารย์ถามว่า ผลไม้มันก็ต้องมีเมล็ดอยู่ข้างใน ถูกไหม (ถูก) ในตัวเรามันก็ต้องมีใจหลักอยู่ข้างใน ใช่หรือไม่ (ใช่) ในใจของเรานั้นมันก็มีธรรมอันหนึ่งที่เรียกว่า “สัจธรรม” ซึ่งสัจธรรมนั้นเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ใจ” ซึ่งไม่ว่าเราจะทำอะไร พิจารณาใจหลักอันนี้เสมอ ไม่ห่างจากใจ เราก็จะกลับคืนสู่สภาวะเดิมได้ใช่ไหม (ใช่) แต่ว่าโดยส่วนใหญ่แล้วพอเรารับรู้ว่า จริงๆ ในตัวเรารับรู้ว่าเรามีสภาวะที่เรียกว่าสัจธรรมที่เป็นใจอยู่แต่สัจธรรมนั้นเรามองว่าเป็นเรื่องที่ว่างเปล่า จับต้องไม่ได้ ไม่มีรูปลักษณ์ ใช่หรือไม่ (ใช่) ซึ่งมนุษย์เราไม่เคยชิน เราเคยชินกับการจับต้องได้ มีรูปลักษณ์ ถูกไหม (ถูก) พอจับต้องได้มีรูปลักษณ์เราก็ห่างจากธรรมเดิมแท้ไป ทั้งที่จริงๆ แล้วใจลึกๆ เรา ไม่มีรูปลักษณ์ หาความแท้จริงไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) เปลี่ยนไปจนถึงที่สุด ถูกหรือไม่ ฉะนั้นถ้าศิษย์กำลังหาความมีรูปลักษณ์ศิษย์ก็คือคนที่เดินห่างจากใจเดิมแท้ แล้วยิ่งหา หามากๆ ทำไมยิ่งหากลับรู้สึกเหมือนไม่มี หาเท่าไหร่ก็เหมือนไม่มี เป็นไหม (เป็น) เพราะอะไรล่ะ เพราะใจลึกๆ มันรู้อยู่ว่า มันไม่มี และสิ่งที่มีมันก็คือความสงบ เพราะมันคือใจหลักของทุกสรรพสิ่ง
เหมือนเวลาที่ศิษย์หาเงินมาก็แล้ว หามาแล้ว ยิ่งหาเยอะ ทำไมในใจมันรู้สึกเหมือนยิ่งหาเหมือนไม่มี (เพราะไม่พอ) แต่จริงๆ แล้วใจเรามันถมยังไงก็ไม่เต็ม ถูกไหม (ถูก) เพราะใจลึกๆ มันมีก้นบึ้งไหม (ไม่มี) ใจลึกๆ มันมีตัวตนไหม แล้วตัวตนที่แท้ของเรามันมีตัวตนไหม (ไม่มี) ใจเรามันยังเปลี่ยนไปจนหาที่สุดไม่ได้ ฉะนั้นสภาวะเดิมแท้คือสภาวะความว่าง แต่มนุษย์พยายามมีและความว่างนั้นก็คือหนึ่งในสภาวธรรมที่มีอยู่ในตัวมนุษย์ แต่มนุษย์ไม่ชอบความว่าง มนุษย์ไม่ชอบความไม่มี ใช่หรือไม่แล้วคิดว่าความว่างและความไม่มีมันคือความเหงาโดดเดี่ยว แต่จริงๆ แล้วพระพุทธะบอกว่า ในความว่างความไม่มีมันคือสงบ ความรอดปลอดพ้นจากพันธนาการทั้งมวล แต่เราไม่เคยเข้าไปอยู่ในตรงนี้ ยังไม่ทันอยู่ตรงนี้ได้ดี เราก็บอกว่าต้องหาต้องมีถึงจะมีสุข แต่พอหาเท่าไรแล้วมันก็ไม่ (มีสุข) แล้วผลสุดท้ายก็บอกว่าอยากไปเหมือนตอนไม่มีได้ไหม ทั้งที่จริงๆ แล้วมันก็คือไม่มี จริงไหม พอเข้าใจไหม ฉะนั้นถ้ามนุษย์เราย้ำเตือนตัวเองอยู่เสมอว่า พื้นฐานรากแท้ธรรมแท้ในจิตใจไม่ต้องการอะไร ไม่ต้องการมี ไม่ต้องการตัวตน แล้วเราจะอยู่แบบไหน ก็อยู่เพียงแค่ยืมใช้ ถึงเวลาก็คืนเขาไปแค่นั้นเอง เรียนรู้ เข้าใจ แล้วก็ปล่อยวางไป แต่มนุษย์ยิ่งยืมยิ่งยึด ยิ่งเกาะเกี่ยวยิ่งผูกพันธ์ ยิ่งรู้ยิ่งรัดแน่น จึงก่อเกิดเป็นกรรมดีกรรมชั่ว แต่ถ้าเราแค่ยืมใช้ ปล่อยไป ไม่มีอะไรเป็นของเรา กรรมมันจบสิ้นได้ เราไม่ต้องเกี่ยวกรรมต่อ เรามาเกิดชาตินี้เพื่อจบและใช้กรรมเก่าแค่นั้นเอง แต่มนุษย์ไม่ใช่ ยังมีอารมณ์อยู่ พอโดนกระทบ พอเห็นว่าสวย อยากได้ หล่อสวยดี ใช่ไหม (ใช่) อารมณ์ความรู้สึกมันมาได้อย่างไร ตอนแรกใจมันว่างๆ มันมาเพราะว่าคนที่ไม่รู้ อยากจะไปครอบงำความว่าง แล้วพอครอบงำเสร็จก็พยายามสร้างตัวตนครอบงำใจ ครอบงำสังขารนี้ แล้วก็บอกว่า เราเป็นแบบนั้น ใช่ไหม (ใช่) พอเป็นแบบนั้นแบบนี้เมื่อมีอะไรมากระทบก็เกิดอารมณ์ชอบแบบนั้นชอบแบบนี้ เเล้วเราจะกลับคืนสู่สภาวะเดิมได้อย่างไร ก็ต้องหันกลับไปหาธรรมเหมือนเดิม ถูกไหม (ถูก) ศิษย์เหมือนคนที่หนีจากอันหนึ่งไปจับอีกอันหนึ่ง พอไม่พ้นทุกข์ก็กลับมาง้อเหมือนเดิม อย่างนั้นมาดูว่าธรรมจะช่วยเราได้อย่างไร ทั้งที่ศิษย์หนีมา พระพุทธะบอกว่า ธรรมคือเเก่นของชีวิต ธรรมคือส่วนหนึ่งของชีวิต เเม้ศิษย์จะไม่สนใจธรรม เเต่ธรรมจะอยู่เคียงข้างศิษย์เป็นคู่หูตราบลมหายใจจนวันตายก็ไม่ทิ้งศิษย์ เเละคอยย้ำเตือนว่าอย่าหนีเพราะหนีอย่างไรก็หนีไม่พ้น จนกระทั่งวันหนึ่งศิษย์หันกลับไปเเล้วสนใจด้วยสติ เเละระลึกถึงธรรมอยู่ตลอดเวลา จะทำให้ศิษย์เข้าใจความเป็นจริงเเห่งตัวตนเเละรู้จักตนอยู่ทุกขณะจิต โดยที่มีสติทุกขณะจิต จิตนี้จะไม่ไหลไปตามโลภโกรธหลงได้เลย ศิษย์รู้ไหมว่าคนที่กลับไปมองธรรมด้วยสติด้วยจิตที่ระลึกรู้ตลอดเวลา จะไม่ถามเลยว่าต้องปฏิบัติไปนานเเค่ไหน เพราะว่าธรรมอยู่กับเรา พอเราหันไปมองเเละพึงระลึกเสมอธรรมจะสอนเราทำให้เราไม่หลง เเละศิษย์จะไม่ถามเลยว่าถ้าศิษย์ระลึกธรรมอยู่เสมอ ตายคืออะไรศิษย์จะไม่กลัว เจ็บคืออะไรศิษย์จะไม่ทุกข์ทน เมื่อสูญเสียพลัดพรากก็จะไม่มีอะไรที่ทำให้ศิษย์ทุกข์ ถ้าพึงระลึกมีสติระลึกถึงธรรมเสมอ ดีถึงขนาดที่บุญศิษย์ก็ไม่หลงสร้าง เพราะการที่มีสติระลึกรู้อยู่ทุกขณะจิตนั้นเลยไปถึงทานศีลเเละเรียกว่าปัญญาเห็นเเจ่มเเจ้ง ที่เรียกว่ายิ่งกว่าการฝึกฝนบำเพ็ญตน
อย่างนั้นอาจารย์ถามว่า ธรรมที่คือใจของศิษย์ ที่คือแกนหลักของชีวิต คืออะไร
(ธรรมคือสติ) ธรรมนั่นคือสติ ใช่ไหม สติเป็นรากฐานของธรรมทั้งมวล สติเป็นรากของการที่จะทำให้เราเข้าถึงธรรมอันเดิมแท้
(จิตใต้สำนึก) จิตใต้สำนึก ใช่ไหม อาจารย์น้อมนำมาตั้งเยอะแยะ แล้วศิษย์เคยสงสัยไหมว่าธรรมที่อาจารย์พูดนั้นคืออะไร อาจารย์พูดธรรมเรื่องนี้บ่อยที่สุดแล้วนะปั้นซื่อ ผู้ร่วมฟัง
(ปัญญา) ปัญญาคือตัวรู้แจ้งในธรรม ยังไม่ใช่ธรรม ธรรมอะไรที่ศิษย์พอรู้แล้วจะทำให้เราปลดปลงได้เลยทันที (ปล่อยวาง) ปล่อยวางคือตัวที่รู้แล้ว เข้าใจแล้ว ถึงไปปล่อยนะศิษย์เอ๋ย (ทำดี) จะทำดีก็ต่อเมื่อเรามีตัวตนที่ยังไม่เข้าถึงธรรม เราจึงต้องพยายามทำดีและรักษาคุณธรรม เพื่อทำให้เราไม่หลงทางออกจากธรรม ศิษย์เอ๋ยจะเข้าใจธรรม ศิษย์ต้องเข้าใจให้ถ่องแท้ เพราะวันนี้อาจารย์ไม่พูดธรรมะแบบธรรมดา อาจารย์พูดธรรมะที่อยู่ในใจ และถ้าศิษย์เข้าถึงธรรมนี้ ศิษย์จะอยู่ในโลกอย่างไม่กลัวทุกข์
(ปล่อยวาง) หลังจากรู้แล้วถึงปล่อยนะศิษย์
(สัจธรรม ความสงบ) สัจธรรมคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตานี่แหละคือธรรมที่อยู่ในใจศิษย์ และอยู่ในสังขารศิษย์ ใช่ไหม มันเปลี่ยนแปลงไปเรื่อย หาที่สิ้นสุดไม่ได้ เมื่อมันเปลี่ยนจนหาที่สุดไม่ได้ ไหนล่ะคือตัวตนที่แท้จริง แล้วเมื่อมันเปลี่ยน มันมีทุกข์อยู่ ควรหรือที่จะยึดมั่นว่าเป็นของเรา แล้วเมื่อมันเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลา มันเกิดดับอยู่ตลอดเวลา เรากำลังต้องปล่อยอะไร เพราะมันเกิดและดับอยู่ตลอดเวลา แต่ถ้าเมื่อไรที่เรารู้สึกว่าเราต้องปล่อย แสดงว่าเรากำลังยึดมั่นอยู่สัจธรรมคือความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และถึงที่สุดหาตัวตนที่สุดไม่ได้ ใช่ไหม (ใช่)
วันนี้ศิษย์ท่องไว้ “อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา” พิจารณาไว้เสมอๆ เวลาศิษย์จะไปซื้อเสื้อ ศิษย์ก็จะบอกว่า ไม่เอาหรอก เดี๋ยวพอแก่ไป ตายไปเสื้อก็ใส่ไม่ได้ ศิษย์จะอยากซื้อไหม (ไม่อยาก) พอศิษย์ไปเจอคนหล่อๆ ศิษย์ก็คิด เดี๋ยวถ้าเขาแก่ไปก็เจ็บก็ตาย จะดูแลไหวไหมศิษย์จะเอาไหม (ไม่เอา) ศิษย์ไปเจอคนสวยๆ แล้วศิษย์คิดว่าเป็นอะไรที่ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ศิษย์จะเอาไหม (ไม่เอา) เวลาศิษย์ไปเจอคนที่ศิษย์เกลียด เดี๋ยวเขาก็เปลี่ยนไปเรื่อยๆ หาที่สุดไม่ได้ ศิษย์จะเกลียดเขาไหม (ไม่) เวลาศิษย์เจอเงินกองโตๆ ศิษย์จะเอาไหม (เอา) เอาไว้ก่อนเดี๋ยวค่อยไปทำบุญ ถูกไหม (ถูก) ถูกทันทีเลย อาจารย์จะบอกให้ศิษย์ มันขำไม่ออกนะ มีคนนึงเป็นแบบนี้ เพื่อให้ได้เงินกองนี้ทำทุกอย่างให้คนที่เห็นเงินกองนี้ตาย แล้วให้ตัวเองได้เงินกองนี้ แล้วบอกไม่เป็นไร เดี๋ยวจะเอาเงินไปทำบุญ อาจารย์ถามว่าเงินมันชดใช้คืนชีวิตใครได้ไหม (ไม่ได้) เเล้วถ้าเขาตั้งจิตอธิษฐานจองเวรจองกรรม เงินกองนี้ก็ชดใช้หนี้กรรมที่ศิษย์สร้างไม่หมด ฉะนั้นเมื่อไปยึดก็หนีไม่พ้นกรรมดีกรรมชั่ว ถ้าเราพิจารณาธรรมอยู่เนืองๆ เราจะโลภไหม (ไม่โลภ) เราจะโกรธไหม (ไม่โกรธ) เราจะหลงไหม (ไม่หลง) เเม้มองกระจกก็บอกว่านี่ไม่ใช่หน้าฉันเพราะเดี๋ยวมันก็เปลี่ยนไป นี่ไม่ใช่ของฉันถึงเวลามันก็ต้องหายไป ใช่ไหม (ใช่) เเล้วเราทำได้ไหม (ไม่ได้) ยายังมีวันหมดอายุ ถ้าเราคบกับใครแล้วเขาหมดอายุกับเรา ทำใจได้ไหม ทำใจไม่ได้หรอก ถ้าคบแล้วอย่าลืมมองเขาไว้ตลอดว่าไม่เที่ยงอย่าไปยึดมันเป็นทุกข์ เพราะถึงที่สุดก็ว่างเปล่าไม่เคยไปกับเรา ใช่ไหม (ใช่) ถึงเวลาพลัดพราก ถึงเวลาสูญเสีย ถึงเวลาที่ต้องไม่มี เราจะเป็นอิสระ เเล้วเราจะบอกว่าพระอาจารย์จี้กงบอกเเล้ว เพราะถึงที่สุดเราก็อยู่คนเดียว ถึงที่สุดก็ต้องไม่มี เพื่อความอยากมีความอยากได้ ศิษย์ยอมผิดคุณธรรม ศิษย์ยอมเบียดเบียนคน สร้างกรรมเเละสร้างวิบากกรรมสร้างทุกข์ไม่จบสิ้น ค่อยไปเข้าวัดอุทิศส่วนกุศล ไม่ช้าไปหรือศิษย์ จริงไหม (จริง) ฉะนั้นก่อนไปเอาเขามาพิจารณาถึงธรรมดีไหม
ศิษย์มักจะบอกอาจารย์ว่า ศิษย์ยังต้องห่วงลูกห่วงหลาน มีภาระมีหน้าที่ ไม่ทำไม่ได้ อาจารย์ไม่ได้บอกว่า มาศึกษาธรรมแล้วลูกไม่เอา สามีไม่เอา งานไม่เอา อาจารย์บอกแบบนั้นหรือ (ไม่) ไม่ได้บอก แต่บอกให้รู้จักรับผิดชอบหน้าที่อย่างไม่ยึดติด ยอมรับความเป็นจริงอย่างใจเปิดกว้าง เพราะสิ่งที่ศิษย์มีมา มันไม่เคยใช่ของศิษย์เลย ศิษย์จะพูดว่าศิษย์สูญเสีย แต่อาจารย์จะบอกว่าศิษย์ไม่เคยสูญเสียอะไร เพราะตั้งแต่ไหนมาศิษย์ไม่เคยมีอะไรเป็นของศิษย์ เพราะศิษย์ของอาจารย์เป็นนักขี้ตู่ตัวยง อันนี้ก็ของเรา อันนั้นก็ของเรา แต่พอถึงที่สุดแล้วจริงๆ มันเป็นของเราไหม มันคือของธรรมชาติที่ถึงเวลาเราก็ต้องคืนธรรมชาติ ถ้าคนยังไม่เข้าถึงธรรม ให้ถือธรรมะเป็นครรลองไว้ เพื่อจะได้ไม่ให้เราก่อเกิดเป็นกิเลส ก่อเกิดเป็นบาป เอาธรรมมาเตือนใจไว้ ธรรมเตือนใจให้เมตตา ให้ซื่อตรง เพราะถึงที่สุดแล้วความหมายว่า มันไม่มี จะเอาอะไรกับความไม่มี จริงไหม (จริง) กลับไปอยู่กับความว่างๆ ความไม่มี แล้วมีสุข แล้วอิสระ ไม่ได้หรือ เพราะถ้าเมื่อไหร่ที่ศิษย์เข้าถึงความเป็นจริงแห่งสรรพสิ่งโดยไม่ยึดสำคัญมั่นหมายในตัวตน ศิษย์จะพบกับความอิสระที่พ้นแล้วจากเกิดแก่เจ็บตาย อาจารย์อยากให้ศิษย์ไปถึงนะ ยากไหม (ไม่ยาก) ขอแค่พึงระลึกในธรรมอยู่เสมอๆ ไม่มีสิ่งใดเป็นของเรา ทุกสิ่งล้วนต้องแก่ต้องเจ็บต้องตายแต่ผู้ที่ยังหลงยึดมั่นถือมั่น จะเป็นคนที่ทุกข์แล้วทุกข์อีก หรือเจ็บซ้ำ ไม่ใช่เจ็บแค่กาย แต่จะเจ็บถึงใจ แต่ถ้าเราเข้าใจธรรม เราจะรู้แค่เพียงว่ามันเป็นวิบากกรรมของกายแต่หาใช่วิบากกรรมของจิตเดิมแท้ไม่ เวลาเราโดนคนทำร้าย เราเคยเจ็บสองครั้งไหม เราเคยเจ็บมากกว่าสองครั้งไหม ที่เจ็บมากกว่าสองครั้งเพราะว่าเราเจ็บแบบไม่จบ ถ้าเจ็บแบบจบจะเจ็บครั้งเดียว แล้วถ้าเจ็บแบบจบจะเจ็บแค่กายไม่เจ็บใจ ใช่ไหม (ใช่)
ศิษย์เอ๋ย ทำไมคนดีๆ มักถูกรังแก คนดีโดนรังแกไหม วิบากกรรมหรือเราหากรรมใส่ตัวเอง ศิษย์มักจะถามอาจารย์และพูดกับฟ้าเสมอ ทำไมคนดีมักโดนรังแก คนชั่วๆ ทำไมฟ้าไม่ลงโทษ คนชั่วๆ ทำไมไม่โดนรังแก อาจารย์ถามหน่อย ถ้าอยากจะกินแรงคนอื่น อยากจะใช้งานคนอื่น ขี้เกียจทำเราจะใช้คนชั่วหรือคนดี (คนดี) ทันทีเลยเห็นไหม แล้วเวลาอยากจะสบถ อยากจะด่า ศิษย์จะไปด่าหัวหน้าหรือด่าลูกน้อง (ด่าลูกน้อง) เวลาศิษย์อยากจะกินแรง ศิษย์จะไปกินแรงหัวหน้าศิษย์ได้ไหม ศิษย์กินแรงใคร (ลูกน้อง) แล้วเวลาศิษย์อยากจะใช้คน ตัวเองขี้เกียจทำ ศิษย์ใช้คนที่สูงกว่าหรือต่ำกว่า (ต่ำกว่า) แล้วใช้คนที่ฉลาดหรือคนที่ซื่อ (ซื่อ) ถูกไหม ฉะนั้นอย่าถามอาจารย์ว่าทำไมคนดีจึงถูกรังแก จงถามใจตัวเองเราเอาเปรียบคนไหน เรารังแกคนไหน คนชั่วเรารังแกไหม (ไม่) ถูกไหม ฉะนั้นอย่าถามอาจารย์ว่าทำไมคนดีถึงถูกรังแก ถามตัวศิษย์เองว่าเมื่อมีโอกาสทำไมชอบรังแกคนที่ด้อยกว่า ชอบเอาเปรียบคนที่ต่ำกว่าใช่ไหม (ใช่)
(พระอาจารย์เมตตาเรียกนักเรียนชายท่านหนึ่งที่เจ็บเท้าอยู่ให้ออกมาหน้าชั้น)
อาจารย์อยากรังแกแล้วทำให้ศิษย์ได้สร้างบุญด้วย เดินไปทางนี้นะ เจอใครก็ยกมือไหว้ เท่านี้ก็เป็นการสร้างบุญที่ยิ่งใหญ่ แค่สวัสดีครับ ดีไหม ทำง่ายไหม ไม่เห็นต้องเดินไปไหน เราแค่หันซ้าย แล้วพูดว่า “สวัสดีครับ ยินดีด้วยนะครับที่มาฟังธรรม” รู้ไหมว่าการอ่อนน้อมก็เป็นการสร้างบุญ จิตยินดีในสิ่งที่ผู้อื่นทำได้ดีก็เป็นการสร้างบุญ การมีจิตใจเอื้อเฟื้อช่วยเหลือผู้อื่นก็เป็นการสร้างบุญ ช่วยเหลืออะไรไม่ได้ก็พูด “ขอบคุณครับ” ใช่หรือไม่ (ใช่) ทำดีไม่ต้องอาย ทำชั่วน่าอายกว่า จริงไหมยกมือไหว้หนึ่งครั้ง ได้สร้างบุญกับตั้งหลายคน ใช่หรือไม่ (ใช่)
(พระอาจารย์เมตตาให้นักเรียนในชั้นออกมาวงคำในพระโอวาทซ้อน)
มนุษย์เราอยู่ในโลกนี้ยังคงทุกข์ด้วยเรื่องอะไรอีกหรือ
(ไม่ปล่อยวาง, มีห่วง, มีกิเลิส) รู้ทั้งรู้ว่าถึงเวลาเราก็ทำอะไรไม่ได้ ทำหน้าที่ของตัวเองให้ดีที่สุด ไปควบคุมอะไรให้ทุกอย่างเป็นอะไรดั่งใจไม่ได้ แค่เรายอมรับความจริง
(ความไม่รู้จักพอ) ถึงที่สุดหาไปแล้วก็ไม่รู้ว่าจะหาไปเพื่ออะไร ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าเกิดเราพอสิ่งที่ดูเหมือนไม่มีก็กลายเป็นมีและมีค่า แต่ถ้าเราไม่พอสิ่งที่มีก็เหมือนไร้ค่าอยู่ทุกวัน (ไม่ปล่อยวาง) เเล้วตอนนี้ปล่อยได้หรือยัง (ปล่อยได้แล้ว) เเค่ทำหน้าที่ของตนเองให้ดีที่สุดเเละยอมรับสิ่งที่เป็น ยากนะศิษย์ยอมรับสิ่งที่เป็น
(ตัณหา) เเปลได้สองอย่าง ทะยานอยากกับกามตัณหา ความอยากใช่ไหม อย่างนั้นก็รู้จักพอ รู้พอก็พบสุขไม่รู้พอก็ไม่มีสันติสุขสักที
(ความยึดติดอยู่ตลอดเวลา) เเล้วตอนนี้ยังยึดอยู่อีกไหม (ไม่อยากยึด) ไม่อยากยึดเพราะยึดไม่ได้ ไม่มีอะไรยึดได้เลยเงินทองก็ยึดไม่ได้ ล้วนเกิดจากการได้มาเเล้วเสียไป เสียไปแล้วถึงจะได้มา
(มีกรรมที่ต้องชดใช้อยู่) ลูกหลานเรียกว่ากรรมหรือ อาจเป็นกรรมดีแต่อยู่ที่เราปลูกฝังเเละวางรากฐานอย่างไร พ่อเเม่คือแบบอย่างลูกหลานก็เลียนแบบพ่อเเม่ สอนได้ดีก็เป็นกรรมดี สอนไม่ดีกรรมนั้นก็เป็นกรรม
(ทุกข์เพราะว่าขี้หวง) ทำไมจึงหวง เพราะกว่าจะได้แต่ละอย่างมาช่างยากเลยทำให้ศิษย์มีอะไรจึงไม่อยากให้ใคร เเต่ศิษย์เคยได้ยินไหม ยิ่งให้ยิ่งได้ ยิ่งหวงยิ่งไม่มี
(ทุกข์เพราะไม่มี) แค่เรายอมรับความจริง ความจริงเป็นสิ่งที่เราต้องเรียนรู้เเละเข้าใจ ทุกข์ไม่ใช่สิ่งที่เราต้องทนทุกข์ เเต่เรียนรู้ทุกข์เพื่อเข้าใจเเละปล่อยวาง เหมือนความไม่มีมาเข้าใจเเละเรียนรู้เพื่อให้เกิดปัญญา
(กลัวลำบาก) ถ้าเรายอมแพ้เราจะลำบากไหม ถ้าเราสู้ไม่ถอยเราจะลำบากไหม ที่เรากลัวลำบากเพราะเราคิดหวังจะพึ่งพิงคนอื่น แต่ถ้าเราพึ่งพิงตัวเองจะกลัวลำบากทำไม ถ้าใจเรามันสู้ ไม่มีคำว่าลำบาก แต่ใจศิษย์ไม่สู้
(มัวแต่ไปคาดหวัง แล้วไม่ได้ก็ทุกข์) แล้วก็ต้องมาผิดหวังที่คาดหวัง สู้กล้ายอมรับความจริง ทำให้เต็มที่ อะไรจะเกิดก็กล้ายอมรับดีกว่าไหม
(จำแล้วไม่ลืม) แล้วศิษย์รู้ไหมว่าความเคียดแค้นจำไม่ลืมคือการจองเวรจองกรรม คือการอาฆาตพยาบาท การผูกใจเจ็บผูกกรรมแล้วเราควรมีไหม (ไม่ควรมี) อย่างนั้นแปรเปลี่ยนจากเคืองแค้นเป็นอภัยไม่ถือโทษและขอบคุณ (จะพยายาม) ศิษย์มันต้องทำตั้งแต่ตอนนี้เลย เพราะจิตที่ผูกใจเจ็บเวลาตายไปจะตกลงอบายภูมิทันที แต่จิตที่ให้อภัยไม่โกรธ ดีใจขอบคุณที่ได้ชดใช้ มันคือการได้สิ้นเวรสิ้นกรรมนะ ศิษย์อยากไปเจอคนที่ศิษย์เคืองแค้นอีกไหม (ไม่อยาก) อย่างนั้นอย่าผูกใจเจ็บ เพราะถ้าอยากศิษย์จะต้องกลับมาเจอเขาอีกดีใจและขอบคุณที่ได้ชดใช้กรรม
(ขอพ้นทุกข์สักที) พ้นนานแล้ว ตอนนี้ก็พ้นแล้ว ธรรมะสอนว่าจงอยู่กับปัจจุบัน ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ความเสียใจ) ทุกข์เพราะความเสียใจใช่ไหม เสียใจเกิดจากใจที่คาดหวัง ใจที่ยึดติดว่ามันต้องดี สิ่งหนึ่งที่ศิษย์มักเป็นในการบำเพ็ญธรรมคือ ติดดีไม่ชอบความไม่ดี ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่อาจารย์จะบอกว่าในสิ่งที่ไม่ดีมันก็มี (ดี) ในสิ่งที่ดีมันก็มี (ไม่ดี) ฉะนั้นเรามองเห็นชัดหรือยัง (ชัดแล้ว)
(ยึดติด) ถ้าอยากพ้นทุกข์เราก็แค่อย่ายึดติด เพราะว่าธรรมที่แท้จริงไม่มีอะไร ผู้ที่เข้าถึงธรรมคือผู้ที่เข้าถึงความว่าง อิสระ ปลอดโปร่ง ทำให้ได้นะ อาจารย์รู้ศิษย์ทำได้
(ทุกข์เพราะความกลัว) กลัวอะไรศิษย์เอ๋ย (กลัวอนาคตไม่เป็นอย่างที่เราหวัง) ปัจจุบันถ้าทำได้ดี อนาคตก็สดใส แต่ถ้าปัจจุบันทำไม่ดี อนาคตก็เหี่ยวเฉาใจ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นจงพึ่งตัวเองไม่พึ่งผู้อื่น ยึดมั่นความเข้มแข็งในตัวเอง อย่าไปหวังพึ่งพิงใคร แล้วเมื่อเราพลาดหรือเราล้ม เราก็เรียกตนลุกขึ้นสู้ใหม่ แต่ถ้าไปยึดคนอื่นพอเขาพลาดเขาทำให้เราผิดหวัง เราแก้ไขอะไรไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ทุกข์เพราะเป็นหนี้) หนี้ใจหรือหนี้ชีวิต (หนี้ชีวิต) เเล้วใครเป็นคนสร้างหนี้ (ตัวเอง) อย่างนั้นควรมีสุขกับการใช้หนี้ดีไหม ทุกคนมีหนี้ทั้งนั้นไม่ใช่ศิษย์คนเดียว เเต่จงมีสุขที่ได้ใช้หนี้เเล้วซื่อตรงกับการใช้หนี้ เเล้วศิษย์จะเป็นคนที่พ้นทุกข์ในการมีหนี้ เชื่ออาจารย์ เเต่ถ้าเกิดเป็นหนี้เเล้วทุกข์จะช่วยให้อะไรดีขึ้นไหม
(ทุกข์เพราะความรักโลภโกรธหลง) อยากหยุดรักโลภโกรธหลง จะเอาแบบตัดครั้งเดียวขาดหรือแบบค่อยๆ ตัด ค่อยๆ ขาด ถ้าอยากตัดครั้งเดียวขาดต้องแก้ที่ใจ ถ้าใจไม่ยึดติดว่าอะไรชอบจะมีอะไรชังไหม ถ้าใจเราไม่ยึดติดว่าอันนี้ชอบจะมีชังไหม ถ้าใจเราไม่ยึดติดสุขจะมีทุกข์ไหม (ไม่มี) นี่คือตัดครั้งเดียว มองให้เท่ากัน ศิษย์เอยในโลกนี้ใครสวยกว่าใคร ใครใหญ่กว่าใคร ใครดีกว่าใคร จริงๆ ไม่มี มีเเต่การหมุนเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันไป ทำไมอยู่ๆ มาเจอกัน ทำไมอยู่ๆ มาชอบกัน ต้องมีเรื่องกรรมสัมพันธ์กัน ถูกหรือไม่ (ถูก) ถ้าเราไม่อยากรักไม่อยากหลงก็ต้องมองให้ชัดด้วยการอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เรียกว่าการมองแบบค่อยเป็นค่อยไปมองทุกวันจะเห็นว่าไม่เที่ยง มันทุกข์ควรจะรักไหม ควรหลงไหม ศิษย์รู้ไหมถ้าเข้าใจความไม่เที่ยงเป็นทุกข์ ศิษย์จะปลดปลงความโลภโกรธหลงได้ทีละเรื่อง เมื่อไม่เที่ยงเมื่อเป็นทุกข์เมื่อว่างเปล่า เราจะอยากไหม เราจะโกรธหรือ เราจะหลงหรือ
กินอย่างไรไม่ให้เกิดโลภ โกรธ หลง รู้ไหม (กินแบบมีสติ) ศิษย์รู้ไหมว่าบางครั้งแค่การกิน มันก็ก่อเกิดกลายเป็นโลภ โกรธ หลงได้ พอเวลาเรากินผลไม้ กัดคำแรกหวาน เจ้านี้ไม่โกหก มีโอกาสจะกินอีก ใช่หรือไม่ แต่ถ้าเปรี้ยว เป็นอย่างไร (ไม่ซื้อแล้ว) แอปเปิลอะไร หวานก็ไม่หวาน เห็นไหมว่าแค่กิน ก่อเกิดเป็นกรรมเลยใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเวลาทำอะไรจึงต้องมีสติ กินด้วยความไม่ยึดติดสำคัญมั่นหมายในตัวตน รักโลภโกรธหลงมันก็จะทำอะไรเราไม่ได้
(ทุกข์เพราะไม่เข้าใจชีวิต สัจธรรมชีวิต) ที่อาจารย์พูดมาไม่เข้าใจเลย (ตอนนี้เข้าใจแล้วครับ) แล้วศิษย์รู้ไหมว่า เมื่อไรที่เห็นธรรมในตัวตน เมื่อนั้นศิษย์ก็จะเห็นธรรมในผู้คน เมื่อใดประจักษ์แจ้งธรรมในตัวตน เมื่อนั้นศิษย์ก็จะประจักษ์แจ้งธรรมในผู้คน ทำให้ได้นะ
(ทุกข์จากการไปรู้เรื่องราวมา ซึ่งรู้ว่าสิ่งนี้ไม่ถูกต้องหรือว่าสิ่งนี้ถูกต้อง แต่ไม่สามารถไปเปลี่ยนการกระทำหรือการที่เรารับรู้เรื่องราวนั้นได้) อย่างนั้นศิษย์ต้องยอมรับนะ เมื่อวานศิษย์พี่พระนาจาสอนไว้ว่า “รู้คนอื่นไม่สู้รู้ตัวเอง เห็นคนอื่นไม่สู้เห็นตัวเอง” เพราะการที่จะไปคาดหวังให้คนอื่นเป็นดั่งใจ แล้วกำหนดว่าต้องเป็นแบบนั้นเป็นแบบนี้ หนีไม่พ้นโทษและเวรกรรมในการก่อกรรม แต่ถ้าเรามุ่งแก้ไขตัวเอง เราจัดการที่ตัวเอง เราจะหยุดกรรมที่ตัวเองได้ ไม่ก่อให้เกิดการเบียดเบียน ไม่ก่อเกิดโทษ ไม่เกิดการผูกเวร เพราะเรามุ่งแก้ที่ตัวเอง ไม่ได้แก้ที่เขา ฉะนั้นธรรมจึงสอนว่า รู้ผู้อื่นไม่สู้รู้ใจตน แก้ไขผู้อื่นไม่สู้แก้ไขที่ตัวเอง รู้คนอื่นมีประโยชน์อะไร รู้เขาไม่ดีเราก็เกลียด รู้เขาดีเราก็ชอบ ก็กลายเป็นอารมณ์ขึ้นๆ ลงๆ ที่เรียกว่า ทุกข์สุขดีร้าย ตกนรกขึ้นสวรรค์ แต่มิสู้รู้ใจตัวเองแล้วหยุดให้ได้ ไม่ให้ตกนรกไม่ให้ขึ้นสวรรค์ แต่ให้เข้าถึงฝั่งพระนิพพานที่เรียกว่า “เสมอ” ดีกว่าไหม (ดี)
(ทุกข์เวียนว่ายตายเกิดอยู่ในวัฏฏะ) ยกตัวอย่างนะ ถ้าอาจารย์เห็น แล้วอาจารย์ไม่โกรธ ไม่เกลียด ไม่รัก ไม่ชอบ เป็นภาวะเฉยที่เรียกว่าตรงกลาง หรือเรียกว่าสัมมา หรือแปลว่ามัชฌิมาซึ่งก็คือทางสายกลาง แปลว่าการกระทำของอาจารย์สิ้นกรรม แต่ถ้าเมื่อไรที่อาจารย์ทำแล้ว อาจารย์บอกว่าคนนั้นดี คนนั้นไม่ดี ฉันชอบแบบนั้น ฉันไม่ชอบแบบนี้ เขาเรียกว่าการดำเนินชีวิตแบบผูกสร้างกรรมไม่จบกรรม แต่ศิษย์จะสิ้นกรรมได้อย่างไรก็แค่เห็นแล้วเท่านั้น เห็นแล้วจบกัน แค่นี้คือสิ้นกรรม ไม่ต้องสิ้นกรรมตอนตาย สิ้นกรรมตอนนี้เลย ทำได้ไหม (ทำได้) ขอแค่มีสติ แต่อย่าสูบบุหรี่ อย่ากินเหล้า เลิกไปนานแล้วใช่ไหม (เหล้าเลิกไปยี่สิบปีสามสิบปี) กินไปเกือบค่อนชีวิตแล้วนะศิษย์ ต่อไปตั้งใจทำให้ดีนะศิษย์เอ๋ย
(คิดแทนคนอื่น) ทุกข์เพราะคิดแทนคนอื่น เป็นห่วงแทนเขา กังวลเขา แล้วเราช่วยอะไรได้ไหม (ไม่ได้) ถึงที่สุดเราก็ต้องยอมรับความจริงว่า เราทำดีที่สุดแล้ว เราเปลี่ยนเขาไม่ได้ อย่าเอาเขามาเป็นกรรมให้ทุกข์ใจ เพราะถ้าเราทำได้ดี ทำได้สุข ทำได้สงบ เขาจะย้อนกลับมาถามเราว่า เราทำอะไรทำไมเราไม่ทุกข์เลย ดียิ่งกว่าเราพูดเองอีกนะ
(ทุกข์เพราะเสียลูก) สิ่งใดเกิดสิ่งนั้นดี ทุกอย่างที่เกิดบนโลกล้วนมีประโยชน์ เพื่อให้เราเรียนรู้เข้าใจและปล่อยมันอย่างสันติสุข ไม่ใช่ไปเกี่ยวให้เป็นกรรม อย่าเสียใจนะ
(ทุกข์เพราะคำว่าอยาก) เพราะคำว่าอยากคำเดียวที่ทำให้มนุษย์ในโลกเหนื่อยไม่จบ วุ่นไม่สิ้น และคำว่า “อยาก” มันออกมาจากคำว่ามีตัวตน เพราะถ้าศิษย์เข้าใจแก่นแท้ว่าตัวตนมันไม่มี แล้วจะอยากไปทำไม อยากเพื่อไปให้ใคร เพราะถึงที่สุดเอาไปได้ไหม (ไม่ได้) แล้วยังอยากอีกไหม ถ้าเราเข้าใจธรรม ศิษย์จะเข้าใจว่าได้หรือไม่ได้ก็เท่ากัน โดนชมหรือโดนด่าก็เสมอกัน มีหรือไร้ก็ไม่ได้เลือกทุกข์หรือสุขให้เจ็บปวดเลย พิจารณาอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ให้เนืองๆ แล้วศิษย์จะไม่อยากมีตัวตนในโลกใบนี้ให้เจ็บปวดเลยพอความอยากมา ได้ไม่ได้ก็ทุกข์ ได้มาเเล้ว จะอยู่ไม่อยู่ก็ทุกข์ อยู่เเล้วรักษาได้ไหม เเล้วจะมีเพิ่มอีกไหมก็ทุกข์อีก เเล้วที่ทำไปทุกอย่าง ความอยาก ความโกรธ ความหลงมาจากไหน ก็มาจากตัวตนที่ศิษย์ยึดว่ามี ทั้งที่จริงๆ ถึงที่สุดก็เอาอะไรไปไม่ได้ ถึงที่สุดเเล้วก็ไม่มีอะไร ฉะนั้นถ้าศิษย์อยากมี ถ้ายังอยากยึดตัวตน ผลของการยึดตัวตน เมื่อเราสิ้นสังขารเเล้วเราคิดว่ายังมีตัวตนอยู่ ยังมีตัวตนที่ออกจากสังขารนี้ไป มันเป็นตัวของฉัน รู้ไหมว่าการที่ยึดตัวตนที่ออกไปจากสังขารนี้คือตัวตนที่จะไปสนองผลกรรมที่ศิษย์สั่งสมไว้ในจิตใจ ศิษย์เกลียดใคร ศิษย์ทำบุญอะไร ศิษย์ทำบาปอะไร กรรมนี้จะพาให้ศิษย์สนองไปตามวัฏฏะและกรรมที่ศิษย์สั่งสม เเต่ถ้าศิษย์สามารถดำเนินชีวิตอยู่บนโลก เข้าถึงสภาวธรรมอันเดิมแท้ จนวางสิ้นตัวตน พอตายไปเเล้วธรรมก็คืนสู่ธรรม ไม่มีตัวตนให้ต้องเวียนว่ายอีกต่อไป เเละเมื่อไรที่เกิดอะไรขึ้นในตัวเรา เราก็คิดเพียงว่ามันเป็นวิบากกรรม เราจะไม่โกรธ เราจะไม่ผูกใจเจ็บ เราจะไม่เกลียด เพราะเป็นเรื่องของสังขารไม่ใช่เรื่องของจิตเดิมเเท้ อาจารย์กระแทกกระทั้นเพราะอยากให้ทะลุไปให้ถึงใจศิษย์ ให้กิเลสที่เกาะหนาๆ นั้นหลุดออกมาจากใจ เเล้วศิษย์จะบอกว่าเเท้จริงโลภโกรธหลงไม่เคยมี เเต่มีเพราะความยึดติดตัวตน จริงไหม (จริง)
(ทุกข์เพราะอยากหนุ่มกว่านี้ ทุกข์เพราะอยากมีภรรยาสิบคน) อาจารย์ดีใจนะ มีศิษย์แบบนี้กล้ายอมรับ แต่อย่าให้ความคิดนี้ฝังลงไปในจิต เพราะถ้าความคิดนี้ฝังลงไปในจิตว่าผมอยากมีภรรยาสิบคน แล้วถ้าชาตินี้ไม่มีไม่เป็นไร เดี๋ยวชาติหน้าก็คงมี ศิษย์ต้องระวังนะ เพราะจิตเป็นสิ่งที่กระทบแล้วเก็บง่าย แล้วถ้าหยั่งลึกไปถึงจิต ก่อเกิดเป็นกรรมในการหมุนเวียน จะสร้างวิบากกรรมให้ศิษย์ไม่สิ้นสุด ฉะนั้นอย่าไปปลูกฝังความคิดอะไรผิดๆ เพราะแค่คิดก็ผิดแล้ว ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่าเผลอหยั่งอะไรลงไปในเนื้อนาอันเป็นพุทธจิตเดิมแท้ ถ้าฝังลงไปแล้ว จะทำให้เราต้องไปสนองตามจิตที่เราสั่งสม หมา แมว หมู ควายมีเมียเป็นสิบ ถ้าอย่างนั้นเราหยุดความคิด บำเพ็ญเพื่อรู้เท่าทันจิต ไม่ใช่ต้องรู้ใคร หยุดที่ตัวได้ ไม่ต้องหยุดใคร ไม่ต้องไปเห็นใคร เห็นที่ตัวเอง หยุดที่ตัวเองก่อนที่จะตกผลึกเป็นผลของกรรมและผลของความคิด ฉะนั้นรู้แล้วหยุด ถ้าจะคิดให้หยุดคิดทันที ถ้าศิษย์อยากมีภรรยาเป็นสิบแล้วได้เกิดเป็นคน ศิษย์รักษาศีล ๕ ครบไหม (ไม่ครบ) อย่างนั้นศิษย์ได้เกิดเป็นหมา ได้เกิดเป็นแมว ได้เกิดเป็นวัว ได้เกิดเป็นควายแน่เลย ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นปลูกฝังคุณธรรมเพื่อยับยั้งจิตไม่ให้หลงผิด ปลูกฝังศีลธรรมเพื่อป้องกันจิตไม่ให้คิดคดคิดร้าย ด้วยการฝึกเมตตาจิต มีใครบ้างอยากมีสามีที่มีแฟนเป็นสิบคน เอาใจเขามาใส่ใจเรานะศิษย์ แล้วมีไหมที่อยากให้สามีฉันหนุ่มอยู่คนเดียวแล้วฉันเหี่ยวอยู่คนเดียว ก็ไม่เอาใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นคิคอะไร คิดให้ถูกธรรมถูกต้อง ไม่อย่างนั้นคิดผิดก็ทำร้ายจิตตัวเองนะ
(พระอาจารย์เมตตาประทานพระโอวาทซ้อนพระโอวาท คำว่า “แสงธรรมส่องใจชน” )
กรรมของศิษย์นั้นคือธรรม ใจของศิษย์นั้นก็คือธรรม ผู้ค้นพบธรรมในตัวตนก็จะพบธรรมในผู้คน ผู้สามารถเอาธรรมะส่องสว่างในใจตนได้ คนๆ นั้นจะสามารถยังแสงสว่างเพื่อมวลชนได้ ฉะนั้นเมื่อไรที่ศิษย์สามารถพ้นทุกข์ได้ ศิษย์ก็จะสามารถนำพาผู้อื่นให้พ้นทุกข์ได้เช่นกัน ฉะนั้นอย่าดูเบาคุณค่าแห่งความเป็นพุทธะในจิตเดิมแท้ของตน ศิษย์ของอาจารย์ทุกคน ธรรมะอยู่ในใจ แต่อยู่ที่ว่า เคยหันไปมองธรรมในใจด้วยความสงบและยอมรับความจริงอันว่างเปล่า ไร้พันธนาการ และเป็นสุขกับมันบ้างไหม ถ้าทำได้ ศิษย์จะพบความปิติสุข สงบเย็น โดยที่ไม่ต้องมีอะไรหรือมีใครนะศิษย์เอ๋ย ความสงบเย็น ความสุข ความปิติ มันมีอยู่ในนี้ แค่ศิษย์หันมามอง และรู้จักพอบ้างไหม แสงสว่างใดก็ไม่ประเสริฐเท่ากับแสงสว่างที่มันเกิดจากใจที่เข้าถึงธรรม ไม่มีอะไรให้ต้องยึดถือ และกล้ายอมรับความจริง ตายก็ตาย เจ็บก็เจ็บ เสียก็เสีย มันไม่มีอะไรเป็นของเรา แล้วเรากำลังร้องไห้ ฟูมฟายทุกข์กับอะไร เรากำลังทุกข์กับความหลอกลวงตัวเอง เรากำลังทุกข์กับการไม่ยอมรับความจริง ทั้งที่จริงๆ แล้ว ความทุกข์ไม่ใช่ความเจ็บปวด แต่ความทุกข์คือความรู้แจ้ง ที่ทำให้เราเข้าถึงเพื่อปลดปลงและปล่อยวาง
อาจารย์คงต้องกลับแล้ว ในนี้ยังมีใจความอยู่ ลองเอาไปศึกษา แล้วจงหยั่งให้เห็นธรรมอันสว่างในตัวเอง พระพุทธะไม่เคยสอนให้พึ่งพิงพระ แต่ท่านสอนให้พึ่งพระในใจตัวเอง ธรรมในใจตัวเอง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่ใช่ยารักษาโรค ไม่ใช่เครื่องรางของขลัง เพราะถึงเวลาที่ศิษย์ต้องทุกข์และปลดทุกข์ พระเก้าวัดพระร้อยวัดก็ปลดทุกข์ของศิษย์ไม่ได้ นอกจากศิษย์ต้องปลดด้วยตัวเอง รู้ด้วยตัวเอง จริงไหม (จริง) หนทางมีให้เดิน อยู่ที่ศิษย์จะเดินหรือไม่เดินเท่านั้นเอง มีโอกาสกลับมาผูกบุญกันอีก อย่าปล่อยให้ความวุ่นวายทางโลกชักนำศิษย์ให้หลงทางเลย ชะตาชีวิตจะเป็นอย่างไรจง เข็มแข็งและต่อสู้ เป็นศิษย์อาจารย์กันแล้วต้องเป็นไปตลอดชีวิต ทำให้ได้นะศิษย์ หลงไปถึงไหนแล้วศิษย์ของอาจารย์ ตั้งใจบำเพ็ญนะ มีโอกาสมาศึกษาเข้าชั้นให้ครบนะศิษย์เอ๋ย ไม่กลัวทุกข์ ไม่กลัวลำบาก อุทิศเพื่อประชาทำให้ได้นะ ตั้งใจบำเพ็ญให้ดี เรามีกรรมก็ยังต้องชดใช้ ฉะนั้นอุปสรรคอย่ายอมแพ้ ธรรมอยู่ในใจเราแล้ว ไม่กลัวลำบากนี่คือหัวใจของการทำงานเพื่อมวลชน อุทิศเสียสละเพื่อมวลชน
ศิษย์เอ๋ย ภาวะธรรมเป็นภาวะที่สงบ เป็นภาวะที่สดใส ว่างเปล่า แต่ก็เป็นสุขเย็น อาจารย์อยากให้ศิษย์เข้าถึงสภาวะนั้น สภาวะที่ไม่ต้องทุกข์อีก แต่เข้าใจในทุกข์อย่างคนที่แจ่มแจ้งเห็นชัด ไม่ต้องเจ็บปวดกับความเป็นจริงในโลกใบนี้ เพราะเข้าใจในสภาวธรรม ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิดกับโลกใบนี้ เพราะเห็นแจ้งในธรรม ซึ่งไม่ใช่เกิดจากอาจารย์เป็นผู้ยัดเยียดให้ศิษย์ แต่เกิดจากการที่ศิษย์ตื่นรู้ด้วยสติและปัญญาที่เข้าถึง ธรรมะนั้นอยู่ในตัวศิษย์นะ ไม่ใช่อยู่ในตัวอาจารย์ ความรู้แจ้งพ้นทุกข์ก็อยู่ในตัวศิษย์ที่กล้าหาญปฏิบัติอย่างไม่ย่อท้อ ถ้าบำเพ็ญแล้ว ต้องทำให้ถึงที่สุด ถึงจะสมกับเป็นศิษย์ของอาจารย์หรือเป็นจี้กงน้อยๆ ที่อยู่ในใจของศิษย์ ฉะนั้นนำความเป็นพุทธะไปใส่ไว้ในใจเพื่อเข้าให้ถึงธรรม แล้วศิษย์จะพบความปิติสุขที่อยู่บนโลก แต่สุขใดก็เทียบกับสุขที่เกิดจากความสงบเย็นในธรรมไม่ได้เลย ลองทำดูสักครั้งหนึ่ง แล้วหันกลับมาดูว่ามันไม่ยาก มันเป็นความสงบที่ดี ดีกว่าการวิ่งแสวงหาทุกข์ไม่จบสิ้นอีกนะ
พระโอวาทซ้อนพระโอวาท “แสงธรรมส่องใจชน”
เอกธรรมสว่างโพลง ณ กลางจิต รู้ปัญญาเป็นดั่งมิตรคอยหนุนส่ง
ดับการเกิดแห่งสัญญาเป็นมั่นคง รู้ปลดปลงมีหรือไร้ก็เท่ากัน
จิตเป็นกลางอยู่เสมอด้วยสติ รู้ทุกขณะด้วยจิตว่าแค่นั้น
ทุกอย่างเป็นอนัตตาเอนกอนันต์ ถึงสำคัญที่สุดนั้นก็ต้องวาง
กายก็เบาจิตก็เบามีเสรี ใจยืมใช้ทำหน้าที่ไม่มีต่าง
รู้ใช้ธรรมมียิ่งในทุกทาง ก็คือธรรมแลธรรมสร้างเท่านั้นเอง
วันเสาร์ที่ ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๙ สถานธรรมอิ๋งเซียน กรุงเทพมหานคร
พระโอวาทศิษย์พี่นาจา
ขาดสำนึกทำอะไรก็ยากดี ขาดจริยะก็ยากมีใครรับได้
ขาดซื่อตรงก็ยากมีใครไว้ใจ ขาดปัญญาก็คงง่ายจะอับจน
เราคือ
ศิษย์พี่นาจา รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก เเฝงกายกราบ
องค์มารดา ถามศิษย์น้องทุกคนเหนื่อยไหม
ธรรมสรรค์สร้างสรรพสิ่งให้เป็นไป เป็นเอกธรรมสว่างในผู้ตื่นรู้
สว่างโพลง ณ กลางตนดั่งไขประตู วางจิตรู้หนุนธรรมคืนสู่ธรรม
มีสำนึกปัญญาคอยพาไม่หลงผิด สติเป็นดั่งมิตรส่งข้ามฟากน้ำ
นิสัยเเห่งสัญญาคนยึดมั่นตกต่ำ การเกิดการดับตามกรรมของตน
ปลงเป็นปลงมีใครทำได้แน่ มุ่งมั่นปลดหรือเเก้ได้สักหน
รู้คงรู้ไร้ผู้ชนะใจตน สุขทุกข์กันจิตสับสนปลงได้จริง
คนก็เท่าเป็นไฉนไยเเตกต่าง โลกชั่วคราวเสมอด้วยทางหลุดพ้นยิ่ง
เป็นกลางอยู่สติรู้ไปตามจริง บำเพ็ญยิ่งขณะที่มีลมหายใจ
สำรวจทุกข์ด้วยรู้ทุกข์ไร้ตัวตน รู้ว่าจิตฝึกฝนก็สว่างได้
รู้ว่าเเค่นั้นพออยู่ที่ไหน ถือทุกอย่างสำคัญไม่มีทางลง
ฮิ ฮิ หยุด
พระโอวาทศิษย์พี่นาจา
เราอยู่ในโลกเราก็อยากมีคนดีๆ อยู่ร่วมกัน คนทุกคนก็อยากเป็นคนดี แต่ถ้าคนดีขาดจิตสำนึกแห่งความถูกต้องผิดชอบชั่วดี ทำไปสักพักไม่นาน คนดีก็เปลี่ยนเป็นคนไม่ดีได้ ถ้าขาดจิตสำนึกแห่งความถูกต้อง ยึดมั่นในความดี ก็อาจจะกลายเป็นคนดีที่ทำร้ายคนก็เป็นได้ จริงไหม (จริง) เหมือนเราดีกับเขา แล้วเขาไม่ดีตอบ เราเป็นอย่างไร ทำไมไม่ดีกับฉัน เราเริ่มประท้วง เธอก็ไม่ดีเหมือนกัน แล้วก็เริ่มหาผู้ผิด แล้วก็บอกว่าตัวเองเป็นคนถูก ฉะนั้นจะเป็นคนดีและเป็นที่รักของคนอื่น พระพุทธะล้วนสอนไว้ว่าอย่าเอาความเป็นตนในการปฏิบัติร่วมกับผู้อื่น เพราะถ้าเอาความเป็นตนเป็นศูนย์กลางเป็นหลักในการปฏิบัติกับผู้อื่น เราจะอดไม่ได้ที่จะมีอารมณ์ร่วม ถูกไหม (ถูก) ถ้าเรารู้จักนำธรรมะมาปฏิบัติร่วมกัน เราจะสามารถทำให้ผู้อื่นนั้นสอดคล้องและกลมกลืนไปกับเราได้ เหมือนถามว่าทำอย่างไรเราจะเป็นคนดีได้ตลอด นั่นคือเราต้องมีจิตสำนึกที่ถูกต้อง ถูกไหม (ถูก)
ถ้าเป็นคนดีแล้วสามารถอยู่ร่วมกับคนอื่นได้อย่างสมานกลมกลืน นั่นก็คือคนดีปฏิบัติดีแล้วต้องรู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน เคารพให้เกียรติ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “จริยะ” คนดีบางคนดูไม่ค่อยน่ารัก คนดีบางคนก็ชอบถือตัว ฉันอยู่สูงกว่า เธออยู่ต่ำกว่า ฉะนั้นการจะเป็นคนดี นอกจากจะมีจิตสำนึกที่ถูกต้อง ยังต้องมีจริยะที่ดีงาม นั่นคือความสุภาพ อ่อนน้อม ให้เกียรติผู้อื่น และก็ต้องทำด้วยความซื่อตรง จริงใจ ไม่ใช่ต่อหน้าอย่างลับหลังอย่าง ทำดีไปอย่างนั้น แต่ลับหลังแอบว่าเขา ไม่ถูกนะ
ถ้าเรารู้ว่าทำดีแล้ว ต้องมีสำนึก ต้องมีจริยะที่ดีงาม ต้องมีความซื่อตรงแต่เราก็ต้องมีปัญญาในการปฏิบัติด้วย ไม่เช่นนั้นความดีที่เราทำไป ก็จะกลายเป็นความดีที่ดูแห้งแล้ง แล้วทำไปก็คิดว่าทำไมทำดีไม่ได้ดี ดูมันอับจนหนทางทั้งที่จริงๆ แล้วทำดีมันมีค่าความดีอยู่ในตัวอยู่แล้ว แล้วอยากเป็นคนดีไหม (อยาก) แค่อยากหรือ เดี๋ยวพอหมดอยากก็เลิกดี พระพุทธะจึงสอนไว้ว่า “จงปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม อย่าปฏิบัติธรรมเพื่อตน” เพราะความเป็นตัวตนของคน เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย เดี๋ยวทำนานเดี๋ยวทำสั้น มีทำบ้างไม่ทำบ้าง เดี๋ยวอารมณ์ดี เดี๋ยวอารมณ์ร้าย ใช่ไหม
ถ้าอยากปฏิบัติธรรม จงปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม ไม่ใช่ปฏิบัติธรรมเพื่อตน เพราะเมื่อปฏิบัติธรรม ทำดีแล้วก็ยังก่อเกิดเป็นตัวตน ก็หนีไม่พ้นความทุกข์ ใช่ไหม การทำเพื่อตนเป็นความทุกข์ได้อย่างไร ทำไมทำอะไรเพื่อตนถึงเป็นทุกข์ เพราะตนยังมียึดติด ยังมีเปรียบเทียบ ยังมีอารมณ์ชอบอารมณ์ชัง แต่ถ้าปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม เราจะไม่ต้องทุกข์อีกต่อไป การกระทำนั้นก็จบสิ้น ไม่มีกรรมไม่มีเวรไม่มีการร้องขอ ไม่มีการต้องเวียนว่ายกลับมารับผลกรรมนั้นอีก ส่วนใหญ่ปฏิบัติธรรมเพื่อตน ไม่เคยปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม ใช่ไหม (ใช่) แล้วท่านเคยได้ยินไหม ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรมได้ดี แล้วย่อมนำความสุขมาสู่ ไม่มีคำว่า “ตน” เลย แล้วเราเคยปฏิบัติธรรมเพื่อธรรมไหม ทุกอย่างต้องตัวเองไว้ก่อน ทั้งที่จริงๆ แล้ว ตัวตนเป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์ทั้งมวล จริงไหม
ท่านอาจจะพูดว่าที่เรายืนอยู่นี่ไม่ใช่ตัวตนหรือ ใช่ตัวตนของเราไหม ทุกคนก็บอกว่า แล้วถ้าไม่ทำเพื่อตนแล้วให้ทำเพื่อธรรม ทำเพื่อธรรมดีกว่าตนตรงไหน ก็ขึ้นชื่อว่าตัวตน หนีไม่พ้นทุกข์ ความเจ็บปวด ความพลัดพราก ความผิดหวัง ความคาดหวัง แต่ถ้าทำเพื่อธรรม ไม่ต้องมีความคาดหวัง ไม่ต้องมีความยึดติด ไม่ต้องมีตัวตนใดมารับรู้แล้วก็สนองผลกรรม ส่วนใหญ่เราก็ทำอะไรทุกอย่างก็เพื่อตัวเราเองทั้งนั้น แล้วบางครั้งพอทุกข์ก็ทุกข์เพราะตัวเอง แต่จริงๆ แล้วทุกข์เพราะตัวเองจริงไหม คนนี้ทำให้ฉันทุกข์ คนนี้ทำให้ฉันเจ็บ คนนั้นปากไม่ดี
โดยส่วนใหญ่เวลาที่เราเป็นทุกข์ เราทุกข์เพราะว่าเขาหรือเพราะเรา โดยส่วนใหญ่เราจะบอกว่าเราทุกข์เพราะเขา แต่เราถามจริงๆ นะ เวลาเราโทษเขา แล้วตอนนี้ที่เราทุกข์อยู่ เราทุกข์เพราะเขา หรือทุกข์เพราะความคิดเราวางไม่ลง แล้วคิดซ้ำคิดซาก (เพราะเราคิดซ้ำคิดซาก)
เราก็ต้องรู้ก่อนว่าการศึกษาธรรมนั้นเป็นไปเพื่อความดับทุกข์ ถูกไหม แล้วตอนนี้เราต้องมาหาก่อนว่าเราทุกข์เพราะอะไร ส่วนใหญ่มนุษย์เราก็จะบอกว่า เราทุกข์เพราะเขา เขาทำเราทุกข์ ทำเราเจ็บปวด ทำร้ายจิตใจเรา เขาน่ารังเกียจ ไม่มีที่ทุกข์เกิดจากตัวเราเลย ใช่หรือไม่ ถ้าเราทุกข์
เพราะเขา เขาทำเราจบไปหรือยัง (จบแล้ว) แต่คนที่ยังเอาสิ่งที่เขาทำมาซ้ำเติมตัวเองอยู่บ่อยๆ แล้วก็คิดซ้ำซาก คือใคร (ตัวเรา) ฉะนั้นเขาทำเราทุกข์จบหรือยัง (จบแล้ว) เราทำตัวเองทุกข์จบหรือยัง (ยัง) เขาทำท่านเจ็บปวด เขาหลอก เขาโกหก เขาบิดเบือนความจริงกับท่าน เราเจ็บปวดเพราะเขา เขาหลอกเราจบหรือยัง (จบแล้ว) แล้วเราจบหรือยัง (ยัง) คนที่คิดซ้ำคิดซาก แล้วบีบตัวเองให้เจ็บ ทำตัวเองให้ทุกข์ เขาทำหรือเราทำ (เราทำ) คนที่พยายามยัดเยียดให้เรามองเห็นความจริงแล้วบอกว่ามันเป็นความเจ็บ เขาคิดหรือเราผิดที่ไม่ยอมรับความจริง (เราผิด) เขาทำเราเจ็บครั้งเดียว แต่เราทำตัวเองเจ็บหลายครั้ง หลายคนก็บอกว่า เขานิสัยไม่ดี เขาทำตัวน่าเกลียด เราเกลียดเขา เราถามท่านนะ เกลียดเขาแล้วเราสบายใจไหม (ไม่สบายใจ) เขาควรที่จะหยุดทำตัวน่าเกลียด หรือเราควรที่ควรจะหยุดความเกลียดในใจเขา อะไรง่ายกว่า เราหยุดความเกลียดในใจง่ายกว่า แต่ถ้าเราเอาความเกลียดเขาไปด่าเขา นั่นคือการทำเวรให้ยืดเยื้อ ใช่ไหม นั่นคือคนที่จองเวรจองกรรม ทั้งที่เขาไม่ได้ทำอะไรเรา แต่เรารู้สึกเหม็นขี้หน้า เกลียด ด่าเขาเลย ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นเราควรหยุดเขาหรือควรหยุดความเกลียดในใจเรา (หยุดความเกลียดในใจเรา) เขาทำร้ายเรา เราควรจะระมัดระวังตนเองหรือไปทำร้ายเขากลับ (ระมัดระวังตนเอง) ถึงเวลาไม่เห็นทำเหมือนที่พูดเลย
อยู่ในโลกนี้เราควรมีชีวิตเพื่อมองเขา รู้เขา เห็นเขา ว่าเขา หรือมองเรา รู้เรา แก้เรา หยุดที่เรา (มองเรา, แก้ที่เรา, หยุดที่เรา) ถ้าเป็นแบบนี้คงดี แต่ทุกคนไม่ใช่แบบนี้ เรามีชีวิตอยู่ เราเห็นอยู่สองอย่าง ไม่เห็นเขาก็เห็นเรา เรารู้อยู่สองอย่าง ไม่รู้เขาก็รู้เรา แต่ที่ศิษย์น้องเห็นและรู้มักจะเป็นเห็นเขารู้เขา แต่ไม่เห็นเราไม่รู้เรา แล้วจะบอกว่าปัญหาอยู่ที่เขาไม่อยู่กับเรา ปัญหาอยู่ที่เขาไม่เกี่ยวกับเรา ถูกหรือ (ไม่ถูก) ท่านเคยได้ยินไหม ถ้าใจของคนไม่แยกว่าอะไรน่าเกลียด ไม่แยกว่าอะไรน่ารัก ก็จะไม่มีอะไรสูงอะไรต่ำ แล้วพอสิ่งนั้นไม่มีสูงไม่มีต่ำ ไม่มีน่าเกลียดไม่มีน่ารัก ก็จะไม่มีอะไรที่เรียกว่าสุขและไม่มีอะไรที่เรียกว่าทุกข์ แล้วก็ไม่มีอะไรที่เรียกว่าดี แล้วก็ไม่มีอะไรที่เรียกว่าร้าย ฉะนั้นพออะไรมาก็จะเฉยๆ จะเกลียดอะไร จะอยากอะไร จะหลงอะไร ถูกไหม (ถูก)
ฉะนั้นศีล สมาธิ ปัญญา หรือธรรมทั้งหลายไม่ได้แก้ที่ภายนอก และไม่ใช่เป็นการปฏิบัติที่ภายนอก แต่ต้องเกิดจากการปฏิบัติลงแรงที่ภายในใจ ถ้าใจเรามองทุกอย่างเรียบ ไม่เห็นอะไรสวยไม่สวย ถ้าใจเรามองทุกอย่างเสมอ ไม่เห็นอะไรดีอะไรร้าย ถ้าใจเรามองทุกอย่างเป็นเพื่อนร่วมโลกกัน เป็นเพื่อนเกี่ยวเนื่องกัน เป็นเพื่อนช่วยเหลือซึ่งกันและกัน จะมีใครน่าเกลียด ใครน่ารัก ตอนนี้อะไรต้องทุกข์ ก็ไม่มีจริงไหม (จริง) แต่เพราะมนุษย์เรายึดติดคำว่า “ตัวตน” ที่ตัวเองบอกว่าตัวเองเห็นตัวเองรู้ แล้วก็ตัดสินสิ่งที่ตัวเองรู้อย่างเข้าข้างและตาบอดและลำเอียง ไม่เคยมองเห็นอย่างจริงแท้เลย จริงไหม (จริง)
ในโลกนี้ใครสวยที่สุดในโลก บอกได้ไหม ถ้ามีสวยก็ (มีสวยกว่า) ใครแย่ที่สุดในโลก มีแย่ก็ (มีแย่กว่า) ใครด่าเราเจ็บที่สุดในโลก ถ้ายังไม่หมดลมหายใจมีด่าเจ็บกว่านะ อย่าเพิ่งไปโกรธเขา ถูกไหม เราว่าคนนี้ด่าเจ็บนะ ผ่านไปอีกสี่ห้าวันหรืออาจจะห้าหกปี เราอาจจะเจอคนที่ด่าเจ็บกว่าแล้วจะบอกว่าคนนี้ด่าไม่หนักเลย ฉะนั้นถ้าอยากอยู่บนโลกอย่างมีความสุข สิ่งที่เห็นสิ่งที่รู้ อย่าเอาตัวตนไปจำกัด ไม่อย่างนั้นเราจะอยู่บนโลกด้วยการที่ไม่มีใครทำร้ายเรานอกจากตัวของเราเองทั้งนั้น ไม่มีใครทำเราเจ็บปวดนอกจากตัวศิษย์น้องเองทั้งนั้นจริงไหม (จริง) เพราะคนเราเกิดมาใช้กรรม กรรมคือการกระทำ การกระทำมาจากผลพวงของความคิดความรู้ที่ตัวเองเข้าใจ แล้วออกมาเป็นการประพฤติปฏิบัติ แล้วตอนนี้ศิษย์น้องมั่นใจหรือว่า สิ่งที่ศิษย์น้องคิด สิ่งที่ศิษย์น้องบอกว่ารู้นั้นจริงและถูกต้อง ถ้าศิษย์น้องมองดีๆ จะรู้ว่า สิ่งที่เรารู้มันเป็นความจริงแค่เสี้ยวหนึ่ง แต่ยังมีความจริงอีกหลายอย่างที่ยังไม่รู้
(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาชูผ้าขนหนูขึ้นมา)
มองเห็นความจริงไหม เห็นอะไร (ผ้า) ถ้ามนุษย์ไม่ยึดติดสัญญาความจำได้หมายรู้ และไม่ยึดติดต่อความคิดความเข้าใจของตน มนุษย์จะมองเห็นสิ่งที่มากกว่าสิ่งที่เห็น และมนุษย์จะไม่ตาบอด และมนุษย์จะไม่อับจนปัญญา เชื่อไหมว่าในผ้าเราเห็นพระอาทิตย์ เราเห็นหยาดเหงื่อแรงกาย เราเห็นน้ำฝน เราเห็นแสงแดด เห็นความเป็นคน เห็นแรงงานของคน กว่าจะได้เงินมา เห็นผ้ามากกว่าผ้า จริงไหม
เราอยู่ในโลกเราจะทำอย่างไรไม่ให้โลกใบนี้มันหลอกเรา ถ้าพูดให้ถูก โลกมันไม่หลอก แต่ตัวเรานั้นที่หลอกตัวเอง จริงหรือเปล่า (จริง) ถามจริงๆ เขาทำร้ายเราหรือเราไม่ระมัดระวังตัวเอง เขาทำเราเจ็บปวด หรือเราไม่รู้จักมองความเป็นจริง
(สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาถามนักเรียนในชั้นว่า “ระหว่างตากับปาก อะไรร้ายกว่ากัน” นักเรียนฝ่ายหญิงจะยกมือตอบว่าปาก ส่วนนักเรียนฝ่ายชายจะยกมือบอกว่าตา)
ผู้หญิงมักจะตอบว่าปาก ผู้ชายมักจะเป็นตา เห็นชัดเลยว่าความผิดของการกระทำของฝ่ายหญิงกับฝ่ายชายจะต่างกัน ฝ่ายหญิงมักจะใช้ปากไวกว่าใช้ตา ฝ่ายชายจะใช้ตาไวกว่าใช้ปาก ถ้าตาไม่เห็น ปากจะพูดได้ไหม (ไม่ได้) ถามว่าอะไรร้ายกว่ากัน (ตา) ถ้าใจไม่สั่งตา ตาหรือปากหรือใจ อะไรร้ายกว่ากัน (ใจ) ศิษย์พี่จะบอกว่า ถ้าศิษย์น้องฟังตรงนี้เข้าใจ ศิษย์น้องจะบอกว่าทั้งตาและปากไม่ร้าย แต่สิ่งที่ร้ายคือใจ แล้วถ้าเป็นอย่างนี้แปลว่าเราต้องลงแรงที่ใจ แก้ที่ใจเรา ใช่หรือไม่ แต่ว่าการที่เราจะคุมใจหรือรู้ใจตัวเองมันยาก เพราะนิสัยของมนุษย์โดยส่วนใหญ่เวลาทำอะไรมักจะมองออกมากกว่ามองเข้า รู้คนอื่นมากกว่ารู้ตัวเอง ฉะนั้นไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น สิ่งสำคัญเมื่อเกิดอะไรขึ้นมา จำไว้เลยนะศิษย์น้อง ไม่ใช่มองเขา รีบหันกลับมา (มองตัวเราเอง) ไม่ใช่รู้เขา แต่ต้องรีบหันกลับมา (รู้ตัวเอง) มีคำพูดคำหนึ่งว่า ถ้ารู้ตัวเองได้ทัน รู้ตัวเองได้ไว ก็จะจัดการกับตัวเองได้ และสามารถบอกตัวเองว่าอะไรผิดอะไรถูก ใช่หรือไม่
(ศิษย์พี่พระนาจาเมตตาให้นักเรียนในชั้นเล่นเกมยกมือซ้าย ขวา ตามคำบอก)
มีสติ เเต่ไม่รู้จักใช้ปัญญา การปฏิบัติธรรมไม่ใช่เเค่รู้อย่างเดียว เเต่ต้องปฏิบัติให้สอดคล้องเเละถูกต้อง เวลาเกิดอะไรขึ้นมีสติ มีสติเเล้วรู้ว่าโลภ โกรธ หลง เป็นสิ่งที่เราขับไล่มันไปไม่ได้ เเต่เราต้องอยู่กับมันอย่างสันติ ใช่ไหม (ใช่) มีใครในโลกนี้อยากขจัดความโกรธ ความหลง ออกไปจากใจจนไม่เหลือซากไม่เหลือเศษเสี้ยวมีไหม เเต่ทำอย่างไรที่จะทำให้สิ่งที่มีมันไม่ครอบงำเราเเละไม่มีอิทธิพลเหนือความถูกต้องในใจเรา ฉะนั้นเวลาเราทำอะไร เราก็ใช้อารมณ์ พอใช้มันบ่อยๆ พอถึงเวลาเจอเรื่องอะไรก็เป็นอารมณ์มากกว่าใช้ธรรม ศิษย์พี่เห็นพระอาจารย์บอกบ่อย เเต่ศิษย์น้องชอบลืม เวลาอารมณ์มาจำไว้เลย ไม่ต้องไปให้ค่า ไม่ต้องไปสนใจ ไม่ต้องไปปรุงเเต่ง เมื่อโกรธมา ฉันไม่สนใจเธอ ฉันจะไม่โกรธกับเธอ ฉันจะไม่เป็นเพื่อนกับเธอ ศิษย์พี่บอกแล้วว่าการปฏิบัติธรรมไม่ใช่การเห็นเขา เเต่ฝึกเห็นเรา ไม่รู้เขาเเต่ฝึกรู้เรา ฉะนั้นความโกรธมามันเป็นของศิษย์น้องเอง ไม่ใช่หรือ (ใช่) ปรุงเเต่งมันมาเป็นหน้าตา ฉะนั้นก่อนที่มันจะมาอยู่กับเรา เราจัดการมันไม่ได้หรือ เเล้วเราเลี้ยงให้มันเชื่องไม่ได้หรือ เสือที่ดุร้ายที่สุดศิษย์น้องยังเลี้ยงได้ ลิงที่ซนที่สุดศิษย์น้องยังทำให้เชื่องได้ ใจที่วุ่นวายที่สุดศิษย์น้องยังรู้จักสงบได้ แล้วกิเลสความโกรธ ความโลภ ความหลง ตัณหา ทิฐิ มานะ ราคะ คุมมันไม่ได้หรือ มันมาจากตัวเองทั้งนั้นเลย เมื่อมันมาจากตัวเรา แล้วเราจัดการมันไม่ได้หรือ ฉะนั้นเมื่อมันมาก็เรื่องของเธอ ไม่ใช่เรื่องของฉัน เธอทำฉันทุกข์ ฉันไม่เอา ใช่ไหม (ใช่) เวลาคนไหนที่มาแล้วเราไม่ชอบ เรายังเฉยๆ เมื่อเฉยๆ เดี๋ยวมันก็หายไป เพราะความโกรธ ความโลภ ความหลง ทิฐิ ตัณหา มันมียางอาย เมื่อมันมาแล้วไม่มีใครสนใจ เดี๋ยวมันก็ไป มันเหมือนคนเลย มีนิสัยเหมือนคนเรา ลองเราไม่สนใจ ไม่ให้ค่า เราไม่เทิดทูนให้มาครอบงำหัวเรา มันก็จะบอกว่าไปก็ได้ จริงไหม (จริง) แต่เวลาความโกรธมา ความโลภมา เราขอโกรธหน่อย ขอด่าหน่อย เดี๋ยวค่อยว่ากันทีหลัง นั่นแหละเรากำลังทำทุกข์ ทำไมพระพุทธะจึงบอกว่า “อย่าตกเป็นทาสของโลภ โกรธ หลง เพราะโลภ โกรธ หลง เป็นต้นเหตุของความทุกข์ กรรม อกุศล และวิบากกรรม ถึงที่สุดแล้วก็หนีไม่พ้นภพภูมิที่ต่ำ” แล้วเราควรหรือที่จะมีมันไว้ในตัวเรา แล้วเราควรหรือที่จะตกเป็นทาสของความโลภ ความโกรธ
ฉะนั้นศึกษาธรรมไม่ต้องไปรู้ใคร รู้เรา ศึกษาธรรมไม่ต้องไปเห็นใคร เห็นให้ทันในใจเรา ศึกษาธรรมไม่ใช่ไปแก้ใคร ให้แก้ที่ตัวเรา เพราะถ้าเราสงบได้ เย็นได้ คนรอบข้างก็สงบ ก็เย็น จริงไหม (จริง) เพราะถ้าเราเห็นถูก ทำถูก ปฏิบัติถูกต้อง ปฏิบัติชอบ เราก็คือพระพุทธะบนแดนดิน ใช่ไหม (ใช่) ยากไหม (ไม่ยาก) แล้วศิษย์น้องก็จะรู้ว่าเมื่อไรที่เราเห็นโลกชัด เราจะเห็นความจริงเปิดกว้าง แล้วเราจะบอกว่าโลกนี้ไม่มีอะไรน่ายึดถือเลย เพราะว่าสุขไม่จริง ทุกข์ไม่แท้ ไม่มีใครสวยจริง ไม่มีใครหล่อจริง ใช่ไหม (ใช่)
ศิษย์พี่บอกไปตั้งแต่ต้น ตราบยังมีลมหายใจใครสวยสุด ตราบที่มีลมหายใจใครร้ายสุด ตราบที่ยังมีลมหายใจใครน่าเกลียดที่สุด ไม่ใช่คนอื่นเลย แล้วศิษย์น้องก็จะมีความสุข ไม่โกรธ ไม่โลภ ไม่หลง จะอยากทำไมในเมื่อเขาก็ไม่เที่ยง เขาก็สวยไม่จริง เขาก็ดีไม่แท้ เขาก็ชั่วไม่แน่นอน ทำไมศิษย์พี่ถึงบอกว่าความรู้ความเห็นทำให้เราปิดบังตา ทำให้เราเห็นเสี้ยวหนึ่งของความจริง
ใครอธิบายคำว่า “ต้นไม้” ให้ศิษย์พี่กระจ่างได้บ้าง
(หัวหน้าชั้นฝ่ายชาย : ก่อนที่จะเป็นต้นไม้ก็ต้องมีราก แล้วเมื่อโตจะมีกิ่งก้านใบ เมื่อต้นไม้โตขึ้นก็จะเป็นร่มเงาให้ทุกคน) ศิษย์น้องคิดว่าหัวหน้าอธิบายความจริงได้หมดไหม (ไม่หมด) คำพูดไม่สามารถอธิบายความจริงได้ทั้งหมด เพราะความจริงของต้นไม้ ยังมีอะไรต่ออีก มีออกซิเจน มีคาร์บอนไดออกไซด์ มีแดด มีน้ำ มีลม มีฝน ใช่ไหม (ใช่)
(ศิษย์พี่พระนาจาเมตตายกตัวอย่าง โดยให้หัวหน้านักเรียนดูว่าศิษย์พี่พระนาจายืนอยู่ตรงไหนของห้อง และให้หัวหน้าชั้นเดินลงไปข้างล่าง และเดินกลับขึ้นมาข้างบน แล้วตอบว่าศิษย์พี่พระนาจายืนอยู่ตรงไหนของห้อง)
ตอนนี้ศิษย์พี่ยืนตรงไหน (ตรงกลาง) สิ่งที่เราบอกว่าเรารู้ เราเห็น มันเป็นแค่เสี้ยวหนึ่งของชั่วขณะเวลา เหมือนตอนนี้ศิษย์พี่บอกว่าเมื่อเขาหันมาเห็นศิษย์พี่ยืนตรงกลาง ใช่ไหม แล้วถ้าเรายืนยันบอกว่าศิษย์พี่ต้องยืนตรงกลาง เดินกลับมาอีกทีศิษย์พี่ยังยืนอยู่ตรงกลางไหม (ไม่) ไปยืนตรงอื่น ใช่หรือไม่ แล้วต่อไปศิษย์พี่จะยืนอยู่ตรงริมไหม แล้วต่อไปศิษย์พี่จะยืนอยู่ตรงกลางไหม (ไม่) เพราะอาจจะไปยืนอยู่ตรงริมต่ออีกก็ได้ ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นความจริงที่ศิษย์น้องรู้คือศิษย์พี่ยืนอยู่ตรงไหน เหมือนเวลาที่เรามองเห็นต้นไม้ เราพูดได้แค่เพียงส่วนหนึ่งที่เราเห็น แต่เราไม่สามารถพูดได้ทั้งหมด เหมือนกันนะเวลาที่เราเกลียดเขา เราเห็นแค่ชั่วขณะ แต่เราไม่ได้เห็นทั้งหมดของชีวิต ฉะนั้นมนุษย์มักจะปักใจว่า แล้วทำไมศิษย์น้องเวลาเห็นอะไรแล้วก็เชื่อหัวปักหัวปำ เชื่อว่ามันเป็นอย่างนี้ ทั้งที่จริงๆ แล้วสิ่งที่เราเห็นแค่เสี้ยวหนึ่งของความจริง เหมือนเวลาเราเอาไปพูด เราก็พูดได้แค่เสี้ยวหนึ่งของความจริง ศิษย์น้องจะพูดว่าศิษย์น้องเห็น แต่เป็นความจริงแค่เสี้ยวเดียว ใช่ไหม
แล้วศิษย์น้องจะเกลียดเขาได้ไหมกับการเห็นเเค่ซีกเดียวเเล้วตัดสินเขาทั้งชีวิต เเล้วก็ปักใจเกลียดเขาเลย เราเห็นอย่างนั้นจริงไหม เหมือนเราเห็นเขาน่ารัก เเต่พอมาใช้ชีวิตอยู่กับเขาเเล้วเป็นอย่างไร เพราะเห็นเเค่เสี้ยวเดียวเเล้วเป็นอย่างไร จริงไหม (จริง) ถ้าแบบนี้ศิษย์น้องจะทำอย่างไร ถ้าเราเห็นความจริงทั้งหมดมันไม่ได้งามอย่างเสี้ยวที่เราเห็น ศิษย์น้องเคยเห็นกระจกไหม (เคย) กระจกเลือกที่จะสะท้อนเงาไหม (ไม่) เลือกไหม หน้าตาสวยไม่สวยขาวดำอ้วนผอมกระจกก็จะสะท้อนให้เห็นหมด พอเราหายไปแล้วกระจกเหลืออะไรไหม (ไม่เหลือ) ความคิดในจิตใจของศิษย์น้องก็เหมือนกัน เมื่อเขาหายไปจากเสี้ยวหนึ่งของชีวิตเรายังคงเหลืออะไรค้างยึดถือไว้ในใจเเละทำให้เราทุกข์ ทั้งที่จริงๆ เเล้วมันผ่านเเละจบไปแล้ว เเต่เรายังยึดเสี้ยวหนึ่งไว้เเล้วบอกว่าเขาน่ารังเกียจ ใช่ไหม (ใช่)
ฉะนั้นศึกษาธรรมจึงไม่ใช่เเค่เห็นเเละรู้ตามที่ตนเองเข้าใจ เเต่ศึกษาธรรมคือต้องเห็นมากกว่าที่เห็นด้วยการเปิดตาเปิดใจ ยอมรับความจริง เเต่มนุษย์ชอบเอาความรู้ อารมณ์ ความคิดตนเองไปใส่เเล้วก็วัดคนอื่นดีไม่ดี ร้ายไม่ร้าย ชอบชัง เเล้วผลสุดท้ายก็ตกเป็นทาสโลภโกรธหลง เเล้วไปแก้ที่ไหน เเก้ที่วัด ใช่ไหม (ใช่)
ฉะนั้นพระพุทธะจึงบอกว่า บูชาด้วยดอกไม้ บูชาด้วยเครื่องหอม บูชาด้วยสังฆทาน บูชาด้วยภัตตาหารก็ไม่ประเสริฐเท่ากับปฏิบัติบูชา ศิษย์น้องจะสามารถปฏิบัติธรรมได้ทุกขณะที่มีชีวิตและไม่ต้องไปรอที่วัดแล้วถึงปฏิบัติธรรม เจอใครศิษย์น้องก็ปฏิบัติได้ แต่เจอแล้วสามารถวางเฉยไม่ก่อเกิดเป็นกิเลสอารมณ์ เราก็สามารถสิ้นกรรมและวิบากกรรมได้ทุกขณะที่เดิน ทุกขณะที่เห็น ทุกขณะที่ได้ยิน ทุกขณะที่กำลังกระทำ จริงไหม (จริง) เราก็แค่เฉยๆ เท่านั้น แค่นั้น เท่านั้น ไม่มีใครสวยกว่าใคร ไม่มีใครแย่กว่าใคร ไม่มีใครดีกว่าใคร และไม่มีใครน่ารังเกียจกว่าใคร เมื่อถึงขณะนั้นแล้วเรายังมีกรรมกิเลสให้ต้องทุกข์เวียนว่ายไหม
ทุกขณะเราสามารถจบได้ จบสิ้นกรรมได้ทุกขณะ เเละสามารถประพฤติปฏิบัติธรรมกับทุกคนได้ไม่ว่าที่ไหน ฉะนั้นขอเเค่เพียงเวลาเราอยู่ในโลกใบนี้ เห็นอะไรรู้อะไร อย่าหวังต้องให้เป็นอย่างที่ใจเราคิด เเต่ให้เห็นเเละยอมรับสิ่งที่เขาเป็น เเล้วเราจะไม่ทุกข์ เเต่มนุษย์นั้นชอบเห็นเเล้วต้องเป็นแบบนั้นถึงดี ทำแบบนี้ถึงเหมาะ เเล้วก็ทุกข์เพราะว่ายึดในสิ่งที่ตนเองคิดเห็นเเต่ลืมมองความจริง เเล้วทุกข์ไหม ฉะนั้นที่ดีที่สุดในการปฏิบัติธรรมคือยอมรับความจริง ทำหน้าที่ของตนเองให้ดี ไม่ก่อเกิดเป็นกิเลส สงบจบได้ที่นี่ ไม่ต้องรอไปวัด ไม่ต้องรอไปเที่ยวธรรมชาติเเล้วถึงจะสงบ มันช้าไป ทำไมไม่สงบด้วยตัวเรา เจออะไรทุกอย่างจบนั่นก็คือสงบ เจออะไรทุกอย่างไม่ยอมจบนั่นก็คือวุ่นวาย จริงไหม (จริง)
ฉะนั้นศึกษาปฏิบัติธรรม หลักธรรมหรือการปฏิบัติธรรมเป็นแบบนี้ ต้องเป็นอย่างนี้ หนทางปฏิบัติธรรมมีตั้งหลายทาง แต่สิ่งสำคัญเราเคยลงแรงปฏิบัติที่ใจเราหรือยัง เราเอาแต่เรียกคนอื่นทำดี ตัวเราปฏิบัติดีได้แท้จริงหรือไม่ แล้วเมื่อไหร่ที่เราเห็นอย่างแท้จริงและรู้อย่างจริงแท้ ศิษย์น้องจะสามารถอยู่บนโลกได้มีอย่างอิสระ และพ้นจากความกลัวในโลกนานัปการได้เลย เชื่อศิษย์พี่ไหม (เชื่อ) มีอะไรน่ากลัวมีอะไรร้ายถ้าเราระวังตัวเองได้ดี อะไรร้ายก็ยังมีร้ายกว่า แต่ไม่มีใครร้ายเท่าตัวเราร้ายแล้ว ใช่ไหม
ฉะนั้นไม่ว่าทำร้ายเรา ต้องถามตัวเราระมัดระวังตัวเองหรือยัง ถ้าเราเข้าใจความเป็นจริง มองเห็นแล้วรู้ชัด เราจะอยู่บนโลกได้อย่างเป็นอิสระและไม่มีความกลัวใดๆ ที่น่ากลัวเลย แม้แต่ความตายก็ยังไม่น่ากลัว เพราะไม่รู้ว่าตายครั้งนี้ เดี๋ยวจะต้องตายอีกไหม จริงไหม (จริง) ถ้าเรายังไม่ปล่อยวางความยึดมั่น ตายจากคนนี้ เราก็ต้องไปตายกับอีกคน ฉะนั้นมองโลกให้เห็นชัด อย่าเอาความรู้ความเข้าใจมาบดบังความจริงแท้และทำร้ายตัวเองนะศิษย์น้อง
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
มีศีลครองตนเตือนใจ มีธรรมครองใจเตือนตน
มีทุกข์เพื่อสิ้นทุกข์ทน รู้ตนใช้ตนละวาง
เราคือ
จี้กงสงฆ์วิปลาส รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่พุทธสถานอิ๋งเซียน แฝงกายน้อมกราบ
องค์มารดา ถามศิษย์รักทุกคนยินดีต้อนรับอาจารย์ไหม
คนไม่เป็นถึงสุดท้ายก็เป็น เพราะอนัตตาเอนกอนันต์ที่เย็นเป็นอานิสงส์
ฉันใดก็ฉันนั้นจิตที่เดินทางตรง เพราะต้องทำเบาร่มร่มสู่สัมมา
ปล่อยวางกายก็ไม่เคล็ดขัดยอก ป่วยเสรีใจไม่พอกใจป่วยหนา
หนักมีเบาก็มีไม่เที่ยงนา แค่ยืมใช้ทำหน้าที่โปรดเวไนย
ในความต่างมีความเหมือนเสมอมา จงรู้ใช้ธรรมศึกษาศาสตร์ทั้งหลาย
ดับทุกข์ในยิ่งใจที่ฟุ้งไป ปลายทางก็คือธรรมไหลฉ่ำกมล
ธรรมสร้างธรรมแลปราณีตอยู่ในธรรม ใจเท่านั้นเองทำให้เป็นผล
หลักบำเพ็ญเพียงแค่พยายามรู้ทันตน หมั่นฝึกฝนแก้นิสัยความเคยชิน
ฮา ฮา หยุด
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
ศิษย์เอ๋ย อยู่ในโลกนี้มันมีทุกข์เยอะแยะเต็มไปหมด แล้วเวลามีทุกข์ขึ้นมาเราก็หวังพึ่งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นยารักษาโรค เป็นเครื่องลางของขลัง เป็นที่พึ่งให้ใบ้หวย เป็นที่พึ่งขอเลขเด็ด แล้วก็เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นยันต์คุ้มกันภัย จะได้แคล้วคลาดปลอดภัย แล้วบางทีก็เห็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นศาลาที่พักทุกข์ หมดทุกข์แล้วก็ทิ้งอาจารย์ไป
ส่วนใหญ่เวลาเราไปหาพระต้องมีทุกข์ ใช่ไหม (ใช่) ส่วนใหญ่เราห้อยพระเพราะเราอยากแคล้วคลาดอยู่รอดปลอดภัย ใช่หรือไม่ (ใช่) คนที่ห้อยพระทั้งหลาย คนที่ไหว้พระทั้งหลายถึงเวลาถ้าเราห้อยพระ แต่ปากเราพูดอะไรไม่ระวัง พระช่วยเราได้ไหม (ไม่ได้) ทำอะไรคิดคดไม่ซื่อตรง พระช่วยเรารอดไหม (ไม่รอด) แล้ววันนี้เรามาศึกษาธรรม เราศึกษาธรรมเพื่ออะไร อย่าบอกนะว่ายังขอสามตัวอยู่ เราคงอยากศึกษาธรรมเพื่อหาที่พึ่งทางใจ ใช่หรือไม่ (ใช่)
พระพุทธองค์เคยกล่าวไว้ว่า ถ้าท่านสิ้นไปแล้วจงถือธรรมที่ท่านสอนเป็นที่พึ่ง หรือบางท่านก็บอกว่า ท่านสอนให้ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน แต่ส่วนใหญ่เวลาเราเกิดมา เราคิดพึ่งตนไหม (ไม่) เริ่มต้นตอนแรก เราโตมาพึ่งใคร มีใครเป็นที่พึ่งหัวใจ มีใครช่วยเยียวยาใจ ยังไม่ทันจะพึ่งตัวเองได้ก็อ่อนแอและคิดจะพึ่งคนอื่นอยู่ร่ำไป ถูกไหม (ถูก) ศิษย์เคยได้ยินคำพูดคำหนึ่งไหม ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ทุกสิ่งสำเร็จสำคัญที่ใจ ถ้าเราถือธรรมเป็นที่พึ่ง ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ทุกสิ่งทุกอย่างสำเร็จสำคัญที่ (ใจ) ถ้าเราอยากถือธรรมเป็นที่พึ่ง เราก็ต้องเข้าใจคำว่า “ใจของเรา” ฉะนั้นธรรมนั้นก็คืออยู่ที่ (ใจ) เราก็ต้องถือธรรมเป็นที่พึ่ง และธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นหลัก ยากเราก็ยังทำสำเร็จได้ แต่ถ้าไร้ใจ ทำอย่างไรก็ (ไม่สำเร็จ) แม้จะง่ายขนาดไหนก็ตาม ถูกหรือไม่ (ถูก) แล้ววันนี้เรามาศึกษาธรรม ก็คือศึกษา (ใจตัวเอง) มาศึกษาใจของตัวศิษย์เอง ไม่ใช่ศึกษาธรรมภายนอก แต่มาศึกษาธรรมที่อยู่ในใจของเรา ศิษย์สงสัยแล้วในใจของเรามันมีธรรมหรือ วันนี้อาจารย์มาขอเวลาศิษย์เพื่อคุยกันถึงเรื่องใจ เพื่อมาดูใจตัวเองตัวนี้ ศิษย์จะยอมเสียเวลาคุยกับอาจารย์สักครู่หนึ่งไหม ยอมไหม (ยอม)
เราเคยเรียนวิชาอื่นมากเเต่วิชาที่รู้กายรู้ใจ เราไม่รู้ เรามองเห็นใจของเราอย่างไรก็เห็นนิสัยอารมณ์ ใช่หรือไม่ แต่เราเคยเห็นใจที่เป็นใจเดิมแท้ไหม นั่นก็คือธรรมเหมือนกัน ส่วนใหญ่มักจะมองไม่เห็น แล้วก็บอกว่า ใจเดิมเป็นอย่างไร ใจเดิมมองไม่เห็น จะให้มองเห็นเป็นเรื่องยากนะอาจารย์ แต่ถ้าอาจารย์บอกว่า ใจของศิษย์จริงๆ แล้วเราเห็นเรารู้ แต่เรากลัว เราไม่กล้าเอา เหมือนถามลึกๆ ทำไมเราเกิดมาเราต้องหา ทำไมเรากลัวความโดดเดี่ยว เราต้องหาใครสักคนหนึ่งพึ่งพิงยึดถือ เพราะอะไร แปลว่าเพราะลึกๆ ในใจของเรา เรารู้สึกว่ามันไม่มี ที่เราต้องหาเยอะๆ เพราะลึกๆ ในใจของเรา บอกเราว่าเราไม่มี และเรามาพร้อมกับความไม่มี ถูกไหม (ถูก) โดยลึกๆ ถ้าไม่หลอกตัวเองจริงๆ ถึงที่สุดเราก็ไม่มี
ฉะนั้นใจเดิมของศิษย์ จริงๆ แล้วนั้นไม่มี แต่ศิษย์บอกอาจารย์ว่า ไม่ได้ต้องมี ต้องไม่เหงา ต้องไม่โดดเดี่ยว เคยไหมหามาหนึ่งก็แล้ว หายเหงาบ้างไหม (ไม่หาย) บางทีมีก็เหมือนไม่มี มีก็เหมือนทุกข์ใจ แล้วศิษย์ก็พยายามหามาอีก หายเหงาไหม เพราะถึงเวลาเราก็ต้องทำอะไรคนเดียว ที่หามาด้วยเขาไปกับเราไหม (ไม่) ที่หามากับเราเหมือนมีไหม (ไม่มี) แล้วที่หามาด้วยเวลาเราทุกข์ เขาทุกข์กับเราไหม ฉะนั้นอาจารย์บอกให้ ลึกๆ แห่งใจของศิษย์ที่อาจารย์บอกว่า คือธรรม แท้จริงแล้ว ว่างเปล่า สงบ ปลอดจากพันธนาการทั้งมวลแล้ว แต่ด้วยความที่เราอยากมี เราต้องมีให้เหมือนคนอื่น เรากลัวเหงา เรากลัวโดดเดี่ยว ก็เลยหา แล้วก็หาหาเสร็จก็ยึด ยึดเสร็จเเล้วก็กลายเป็นกรรม ใช่ไหม (ใช่) ดีก็เรียกว่ากรรมดี ชั่วก็เรียกว่ากรรมชั่ว จริงๆ อาจารย์อยากบอกว่าธรรมบอกในใจศิษย์ทุกวันว่าไม่มีไม่เอา อยากอยู่สงบ จริงไหม (จริง) ศิษย์พยายามหนีธรรม ไม่อยากฟังธรรม ไม่อยากเข้าวัด ไม่อยากศึกษา ไม่อยากมีธรรม แต่ใจลึกๆ บอกเสมอว่าอยากหาความสงบ อยากหาความเย็น อยากหาความสบายโล่ง มีอยู่ในตัวศิษย์แล้ว แค่ยอมรับว่าพอ ดี สงบ เเต่เราไม่พอ ก็เลยต้องมีกรรม เเละหนีไม่พ้นกรรมดีกรรมชั่ว ตกนรกขึ้นสวรรค์ ไม่เคยพ้นทุกข์ เเต่ถ้าเราหันกลับมามองใจเเล้วถามใจลึกๆ ของศิษย์ทุกคนในที่นี้ ศิษย์บอกว่ากลัวความเหงา กลัวความไม่มี เเต่ถึงที่สุดศิษย์ก็ต้องอยู่กับความเหงาให้ได้ ไม่มีให้เป็น เเละอยู่กับตนเองให้มีสุข เเม้จะไม่เหลืออะไร เพราะคือบั้นปลายของที่สุดในชีวิตทุกคน เเล้วถึงตอนนั้นไปกำมาเเทบแย่จะปล่อยทันหรือ (ไม่ทัน) มารอตอนที่พลัดพราก สูญเสีย เเล้วบอกว่าเอาธรรมะมาพึ่ง ถ้าธรรมะพูดได้คงอยากหัวเราะ ใจบอกตนเองอยู่เสมอว่าถึงที่สุดก็ต้องเหลือคนเดียว ถึงที่สุดก็เอาอะไรไปไม่ได้ เราจะไม่โลภเลยเพราะโลภไปก็ไม่มี จะหลงไหมว่าสวย เพราะเดี๋ยวก็ไม่สวยที่สุดมันก็ไม่มี ศิษย์มีเงินเป็นร้อยล้านแต่ตายแล้วศิษย์ถือได้กี่บาท (ไม่ได้สักบาท) ศิษย์มีลูกบอกให้ลูกกตัญญูให้ดูแลเรา ถึงเวลาลูกดูแลเราไหม (ไม่) ฉะนั้นถือธรรมเป็นที่พึ่ง ธรรมนั้นแหละคือใจ และใจนั้นแหละก็มีธรรมอยู่เสมอ แต่ศิษย์เคยหันกลับมาดูบ้างไหมว่า จริงๆ แล้วใจไม่อยากได้อะไรเลย เพราะยิ่งอยากมันก็ยิ่งทุกข์ เหมือนอาจารย์ถามง่ายๆ ถ้าอยากได้เขาแล้ว มีทั้งทุกข์ มีทั้งความเจ็บ และมีทั้งความตาย เอาไหม (ไม่เอา) ยึดไหม (ไม่ยึด) มีไหม (ไม่มี) พระพุทธะจึงสอนว่า ถ้ารู้ว่าทุกสิ่งทุกอย่างมีใจที่เป็นหลักคือธรรม มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ มันว่างเปล่า ควรหรือที่เราจะยึดมั่นว่าเป็นตัวตนของตน มันจบเลยนะศิษย์ แล้วควรยึดไหม (ไม่ควร) แล้วตัวร่างกายเรานี้มันแก่ไหม (แก่) มันเจ็บไหม (เจ็บ) มันตายไหม (ตาย) ยึดไหม ถ้าไม่ยึดคงไม่ซื้อเสื้อผ้าสวยๆ ให้หรอก แต่ถ้ามองกระจก หน้านี้มันเปลี่ยนไหม (เปลี่ยน) แล้วถึงที่สุดหน้าไหน ไม่รู้ แล้วหลงมันไหม (หลง) เราเรียนรู้ธรรม ไม่ใช่ธรรมข้างนอก แต่จริงๆ พระพุทธะล้วนสอนให้ธรรมนั้นอยู่ในตัวศิษย์ ที่มันคอยพร่ำเตือนบอกศิษย์ ว่าอย่าไปอยากเลย อย่าไปมีเลย เพราะมีมันก็เป็นภาระ ถูกหรือไม่ (ถูก) แล้วถ้ามันมีไปแล้วทำอย่างไร
จริงๆ ถ้าเข้าถึงสภาวธรรมอันนี้แล้ว ศิษย์จะไม่มีความเหงาเลย แต่ศิษย์ของอาจารย์ก็บอกว่ายังไปไม่ถึง ยังคิดไม่ออก และให้อาจารย์ช่วยบอกหน่อยว่าใจเดิมจริงๆ เป็นอย่างไร ถ้าเช่นนั้นอาจารย์ขอถามว่า ในธรรมทุกอย่างต้องมีกฎ ใช่ไหม (ใช่) ไม่ว่าเราจะทำอะไรทุกอย่างต้องมีกฎ แล้วในทุกอย่างต้องมีหลัก ถูกไหม แล้วในตัวเรามันก็ต้องมีอะไรที่เป็นกฎหรือเป็นหลักตายตัว ที่ทำให้ทุกชีวิตเสมอกันเป็นเอกภาพเดียวกัน ศิษย์ว่าใช่ไหม (ใช่) แล้วสิ่งนั้นที่เป็นเอกภาพเดียวกัน แล้วทำให้ทุกชีวิตเสมอกัน ท่านเรียกว่า “ธรรม” ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ธรรมนั้นถ้ามาอยู่ในใจของเราเรียกว่า “สัจธรรม” ยังไปไม่ถึงใช่ไหม ถ้าอย่างนั้นไปทีละก้าวนะ ถ้าอาจารย์บอกว่าหลักดังกล่าวนั้น ก็เหมือนกับอาจารย์ถามว่า ผลไม้มันก็ต้องมีเมล็ดอยู่ข้างใน ถูกไหม (ถูก) ในตัวเรามันก็ต้องมีใจหลักอยู่ข้างใน ใช่หรือไม่ (ใช่) ในใจของเรานั้นมันก็มีธรรมอันหนึ่งที่เรียกว่า “สัจธรรม” ซึ่งสัจธรรมนั้นเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ใจ” ซึ่งไม่ว่าเราจะทำอะไร พิจารณาใจหลักอันนี้เสมอ ไม่ห่างจากใจ เราก็จะกลับคืนสู่สภาวะเดิมได้ใช่ไหม (ใช่) แต่ว่าโดยส่วนใหญ่แล้วพอเรารับรู้ว่า จริงๆ ในตัวเรารับรู้ว่าเรามีสภาวะที่เรียกว่าสัจธรรมที่เป็นใจอยู่แต่สัจธรรมนั้นเรามองว่าเป็นเรื่องที่ว่างเปล่า จับต้องไม่ได้ ไม่มีรูปลักษณ์ ใช่หรือไม่ (ใช่) ซึ่งมนุษย์เราไม่เคยชิน เราเคยชินกับการจับต้องได้ มีรูปลักษณ์ ถูกไหม (ถูก) พอจับต้องได้มีรูปลักษณ์เราก็ห่างจากธรรมเดิมแท้ไป ทั้งที่จริงๆ แล้วใจลึกๆ เรา ไม่มีรูปลักษณ์ หาความแท้จริงไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) เปลี่ยนไปจนถึงที่สุด ถูกหรือไม่ ฉะนั้นถ้าศิษย์กำลังหาความมีรูปลักษณ์ศิษย์ก็คือคนที่เดินห่างจากใจเดิมแท้ แล้วยิ่งหา หามากๆ ทำไมยิ่งหากลับรู้สึกเหมือนไม่มี หาเท่าไหร่ก็เหมือนไม่มี เป็นไหม (เป็น) เพราะอะไรล่ะ เพราะใจลึกๆ มันรู้อยู่ว่า มันไม่มี และสิ่งที่มีมันก็คือความสงบ เพราะมันคือใจหลักของทุกสรรพสิ่ง
เหมือนเวลาที่ศิษย์หาเงินมาก็แล้ว หามาแล้ว ยิ่งหาเยอะ ทำไมในใจมันรู้สึกเหมือนยิ่งหาเหมือนไม่มี (เพราะไม่พอ) แต่จริงๆ แล้วใจเรามันถมยังไงก็ไม่เต็ม ถูกไหม (ถูก) เพราะใจลึกๆ มันมีก้นบึ้งไหม (ไม่มี) ใจลึกๆ มันมีตัวตนไหม แล้วตัวตนที่แท้ของเรามันมีตัวตนไหม (ไม่มี) ใจเรามันยังเปลี่ยนไปจนหาที่สุดไม่ได้ ฉะนั้นสภาวะเดิมแท้คือสภาวะความว่าง แต่มนุษย์พยายามมีและความว่างนั้นก็คือหนึ่งในสภาวธรรมที่มีอยู่ในตัวมนุษย์ แต่มนุษย์ไม่ชอบความว่าง มนุษย์ไม่ชอบความไม่มี ใช่หรือไม่แล้วคิดว่าความว่างและความไม่มีมันคือความเหงาโดดเดี่ยว แต่จริงๆ แล้วพระพุทธะบอกว่า ในความว่างความไม่มีมันคือสงบ ความรอดปลอดพ้นจากพันธนาการทั้งมวล แต่เราไม่เคยเข้าไปอยู่ในตรงนี้ ยังไม่ทันอยู่ตรงนี้ได้ดี เราก็บอกว่าต้องหาต้องมีถึงจะมีสุข แต่พอหาเท่าไรแล้วมันก็ไม่ (มีสุข) แล้วผลสุดท้ายก็บอกว่าอยากไปเหมือนตอนไม่มีได้ไหม ทั้งที่จริงๆ แล้วมันก็คือไม่มี จริงไหม พอเข้าใจไหม ฉะนั้นถ้ามนุษย์เราย้ำเตือนตัวเองอยู่เสมอว่า พื้นฐานรากแท้ธรรมแท้ในจิตใจไม่ต้องการอะไร ไม่ต้องการมี ไม่ต้องการตัวตน แล้วเราจะอยู่แบบไหน ก็อยู่เพียงแค่ยืมใช้ ถึงเวลาก็คืนเขาไปแค่นั้นเอง เรียนรู้ เข้าใจ แล้วก็ปล่อยวางไป แต่มนุษย์ยิ่งยืมยิ่งยึด ยิ่งเกาะเกี่ยวยิ่งผูกพันธ์ ยิ่งรู้ยิ่งรัดแน่น จึงก่อเกิดเป็นกรรมดีกรรมชั่ว แต่ถ้าเราแค่ยืมใช้ ปล่อยไป ไม่มีอะไรเป็นของเรา กรรมมันจบสิ้นได้ เราไม่ต้องเกี่ยวกรรมต่อ เรามาเกิดชาตินี้เพื่อจบและใช้กรรมเก่าแค่นั้นเอง แต่มนุษย์ไม่ใช่ ยังมีอารมณ์อยู่ พอโดนกระทบ พอเห็นว่าสวย อยากได้ หล่อสวยดี ใช่ไหม (ใช่) อารมณ์ความรู้สึกมันมาได้อย่างไร ตอนแรกใจมันว่างๆ มันมาเพราะว่าคนที่ไม่รู้ อยากจะไปครอบงำความว่าง แล้วพอครอบงำเสร็จก็พยายามสร้างตัวตนครอบงำใจ ครอบงำสังขารนี้ แล้วก็บอกว่า เราเป็นแบบนั้น ใช่ไหม (ใช่) พอเป็นแบบนั้นแบบนี้เมื่อมีอะไรมากระทบก็เกิดอารมณ์ชอบแบบนั้นชอบแบบนี้ เเล้วเราจะกลับคืนสู่สภาวะเดิมได้อย่างไร ก็ต้องหันกลับไปหาธรรมเหมือนเดิม ถูกไหม (ถูก) ศิษย์เหมือนคนที่หนีจากอันหนึ่งไปจับอีกอันหนึ่ง พอไม่พ้นทุกข์ก็กลับมาง้อเหมือนเดิม อย่างนั้นมาดูว่าธรรมจะช่วยเราได้อย่างไร ทั้งที่ศิษย์หนีมา พระพุทธะบอกว่า ธรรมคือเเก่นของชีวิต ธรรมคือส่วนหนึ่งของชีวิต เเม้ศิษย์จะไม่สนใจธรรม เเต่ธรรมจะอยู่เคียงข้างศิษย์เป็นคู่หูตราบลมหายใจจนวันตายก็ไม่ทิ้งศิษย์ เเละคอยย้ำเตือนว่าอย่าหนีเพราะหนีอย่างไรก็หนีไม่พ้น จนกระทั่งวันหนึ่งศิษย์หันกลับไปเเล้วสนใจด้วยสติ เเละระลึกถึงธรรมอยู่ตลอดเวลา จะทำให้ศิษย์เข้าใจความเป็นจริงเเห่งตัวตนเเละรู้จักตนอยู่ทุกขณะจิต โดยที่มีสติทุกขณะจิต จิตนี้จะไม่ไหลไปตามโลภโกรธหลงได้เลย ศิษย์รู้ไหมว่าคนที่กลับไปมองธรรมด้วยสติด้วยจิตที่ระลึกรู้ตลอดเวลา จะไม่ถามเลยว่าต้องปฏิบัติไปนานเเค่ไหน เพราะว่าธรรมอยู่กับเรา พอเราหันไปมองเเละพึงระลึกเสมอธรรมจะสอนเราทำให้เราไม่หลง เเละศิษย์จะไม่ถามเลยว่าถ้าศิษย์ระลึกธรรมอยู่เสมอ ตายคืออะไรศิษย์จะไม่กลัว เจ็บคืออะไรศิษย์จะไม่ทุกข์ทน เมื่อสูญเสียพลัดพรากก็จะไม่มีอะไรที่ทำให้ศิษย์ทุกข์ ถ้าพึงระลึกมีสติระลึกถึงธรรมเสมอ ดีถึงขนาดที่บุญศิษย์ก็ไม่หลงสร้าง เพราะการที่มีสติระลึกรู้อยู่ทุกขณะจิตนั้นเลยไปถึงทานศีลเเละเรียกว่าปัญญาเห็นเเจ่มเเจ้ง ที่เรียกว่ายิ่งกว่าการฝึกฝนบำเพ็ญตน
อย่างนั้นอาจารย์ถามว่า ธรรมที่คือใจของศิษย์ ที่คือแกนหลักของชีวิต คืออะไร
(ธรรมคือสติ) ธรรมนั่นคือสติ ใช่ไหม สติเป็นรากฐานของธรรมทั้งมวล สติเป็นรากของการที่จะทำให้เราเข้าถึงธรรมอันเดิมแท้
(จิตใต้สำนึก) จิตใต้สำนึก ใช่ไหม อาจารย์น้อมนำมาตั้งเยอะแยะ แล้วศิษย์เคยสงสัยไหมว่าธรรมที่อาจารย์พูดนั้นคืออะไร อาจารย์พูดธรรมเรื่องนี้บ่อยที่สุดแล้วนะปั้นซื่อ ผู้ร่วมฟัง
(ปัญญา) ปัญญาคือตัวรู้แจ้งในธรรม ยังไม่ใช่ธรรม ธรรมอะไรที่ศิษย์พอรู้แล้วจะทำให้เราปลดปลงได้เลยทันที (ปล่อยวาง) ปล่อยวางคือตัวที่รู้แล้ว เข้าใจแล้ว ถึงไปปล่อยนะศิษย์เอ๋ย (ทำดี) จะทำดีก็ต่อเมื่อเรามีตัวตนที่ยังไม่เข้าถึงธรรม เราจึงต้องพยายามทำดีและรักษาคุณธรรม เพื่อทำให้เราไม่หลงทางออกจากธรรม ศิษย์เอ๋ยจะเข้าใจธรรม ศิษย์ต้องเข้าใจให้ถ่องแท้ เพราะวันนี้อาจารย์ไม่พูดธรรมะแบบธรรมดา อาจารย์พูดธรรมะที่อยู่ในใจ และถ้าศิษย์เข้าถึงธรรมนี้ ศิษย์จะอยู่ในโลกอย่างไม่กลัวทุกข์
(ปล่อยวาง) หลังจากรู้แล้วถึงปล่อยนะศิษย์
(สัจธรรม ความสงบ) สัจธรรมคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตานี่แหละคือธรรมที่อยู่ในใจศิษย์ และอยู่ในสังขารศิษย์ ใช่ไหม มันเปลี่ยนแปลงไปเรื่อย หาที่สิ้นสุดไม่ได้ เมื่อมันเปลี่ยนจนหาที่สุดไม่ได้ ไหนล่ะคือตัวตนที่แท้จริง แล้วเมื่อมันเปลี่ยน มันมีทุกข์อยู่ ควรหรือที่จะยึดมั่นว่าเป็นของเรา แล้วเมื่อมันเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลา มันเกิดดับอยู่ตลอดเวลา เรากำลังต้องปล่อยอะไร เพราะมันเกิดและดับอยู่ตลอดเวลา แต่ถ้าเมื่อไรที่เรารู้สึกว่าเราต้องปล่อย แสดงว่าเรากำลังยึดมั่นอยู่สัจธรรมคือความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และถึงที่สุดหาตัวตนที่สุดไม่ได้ ใช่ไหม (ใช่)
วันนี้ศิษย์ท่องไว้ “อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา” พิจารณาไว้เสมอๆ เวลาศิษย์จะไปซื้อเสื้อ ศิษย์ก็จะบอกว่า ไม่เอาหรอก เดี๋ยวพอแก่ไป ตายไปเสื้อก็ใส่ไม่ได้ ศิษย์จะอยากซื้อไหม (ไม่อยาก) พอศิษย์ไปเจอคนหล่อๆ ศิษย์ก็คิด เดี๋ยวถ้าเขาแก่ไปก็เจ็บก็ตาย จะดูแลไหวไหมศิษย์จะเอาไหม (ไม่เอา) ศิษย์ไปเจอคนสวยๆ แล้วศิษย์คิดว่าเป็นอะไรที่ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ศิษย์จะเอาไหม (ไม่เอา) เวลาศิษย์ไปเจอคนที่ศิษย์เกลียด เดี๋ยวเขาก็เปลี่ยนไปเรื่อยๆ หาที่สุดไม่ได้ ศิษย์จะเกลียดเขาไหม (ไม่) เวลาศิษย์เจอเงินกองโตๆ ศิษย์จะเอาไหม (เอา) เอาไว้ก่อนเดี๋ยวค่อยไปทำบุญ ถูกไหม (ถูก) ถูกทันทีเลย อาจารย์จะบอกให้ศิษย์ มันขำไม่ออกนะ มีคนนึงเป็นแบบนี้ เพื่อให้ได้เงินกองนี้ทำทุกอย่างให้คนที่เห็นเงินกองนี้ตาย แล้วให้ตัวเองได้เงินกองนี้ แล้วบอกไม่เป็นไร เดี๋ยวจะเอาเงินไปทำบุญ อาจารย์ถามว่าเงินมันชดใช้คืนชีวิตใครได้ไหม (ไม่ได้) เเล้วถ้าเขาตั้งจิตอธิษฐานจองเวรจองกรรม เงินกองนี้ก็ชดใช้หนี้กรรมที่ศิษย์สร้างไม่หมด ฉะนั้นเมื่อไปยึดก็หนีไม่พ้นกรรมดีกรรมชั่ว ถ้าเราพิจารณาธรรมอยู่เนืองๆ เราจะโลภไหม (ไม่โลภ) เราจะโกรธไหม (ไม่โกรธ) เราจะหลงไหม (ไม่หลง) เเม้มองกระจกก็บอกว่านี่ไม่ใช่หน้าฉันเพราะเดี๋ยวมันก็เปลี่ยนไป นี่ไม่ใช่ของฉันถึงเวลามันก็ต้องหายไป ใช่ไหม (ใช่) เเล้วเราทำได้ไหม (ไม่ได้) ยายังมีวันหมดอายุ ถ้าเราคบกับใครแล้วเขาหมดอายุกับเรา ทำใจได้ไหม ทำใจไม่ได้หรอก ถ้าคบแล้วอย่าลืมมองเขาไว้ตลอดว่าไม่เที่ยงอย่าไปยึดมันเป็นทุกข์ เพราะถึงที่สุดก็ว่างเปล่าไม่เคยไปกับเรา ใช่ไหม (ใช่) ถึงเวลาพลัดพราก ถึงเวลาสูญเสีย ถึงเวลาที่ต้องไม่มี เราจะเป็นอิสระ เเล้วเราจะบอกว่าพระอาจารย์จี้กงบอกเเล้ว เพราะถึงที่สุดเราก็อยู่คนเดียว ถึงที่สุดก็ต้องไม่มี เพื่อความอยากมีความอยากได้ ศิษย์ยอมผิดคุณธรรม ศิษย์ยอมเบียดเบียนคน สร้างกรรมเเละสร้างวิบากกรรมสร้างทุกข์ไม่จบสิ้น ค่อยไปเข้าวัดอุทิศส่วนกุศล ไม่ช้าไปหรือศิษย์ จริงไหม (จริง) ฉะนั้นก่อนไปเอาเขามาพิจารณาถึงธรรมดีไหม
ศิษย์มักจะบอกอาจารย์ว่า ศิษย์ยังต้องห่วงลูกห่วงหลาน มีภาระมีหน้าที่ ไม่ทำไม่ได้ อาจารย์ไม่ได้บอกว่า มาศึกษาธรรมแล้วลูกไม่เอา สามีไม่เอา งานไม่เอา อาจารย์บอกแบบนั้นหรือ (ไม่) ไม่ได้บอก แต่บอกให้รู้จักรับผิดชอบหน้าที่อย่างไม่ยึดติด ยอมรับความเป็นจริงอย่างใจเปิดกว้าง เพราะสิ่งที่ศิษย์มีมา มันไม่เคยใช่ของศิษย์เลย ศิษย์จะพูดว่าศิษย์สูญเสีย แต่อาจารย์จะบอกว่าศิษย์ไม่เคยสูญเสียอะไร เพราะตั้งแต่ไหนมาศิษย์ไม่เคยมีอะไรเป็นของศิษย์ เพราะศิษย์ของอาจารย์เป็นนักขี้ตู่ตัวยง อันนี้ก็ของเรา อันนั้นก็ของเรา แต่พอถึงที่สุดแล้วจริงๆ มันเป็นของเราไหม มันคือของธรรมชาติที่ถึงเวลาเราก็ต้องคืนธรรมชาติ ถ้าคนยังไม่เข้าถึงธรรม ให้ถือธรรมะเป็นครรลองไว้ เพื่อจะได้ไม่ให้เราก่อเกิดเป็นกิเลส ก่อเกิดเป็นบาป เอาธรรมมาเตือนใจไว้ ธรรมเตือนใจให้เมตตา ให้ซื่อตรง เพราะถึงที่สุดแล้วความหมายว่า มันไม่มี จะเอาอะไรกับความไม่มี จริงไหม (จริง) กลับไปอยู่กับความว่างๆ ความไม่มี แล้วมีสุข แล้วอิสระ ไม่ได้หรือ เพราะถ้าเมื่อไหร่ที่ศิษย์เข้าถึงความเป็นจริงแห่งสรรพสิ่งโดยไม่ยึดสำคัญมั่นหมายในตัวตน ศิษย์จะพบกับความอิสระที่พ้นแล้วจากเกิดแก่เจ็บตาย อาจารย์อยากให้ศิษย์ไปถึงนะ ยากไหม (ไม่ยาก) ขอแค่พึงระลึกในธรรมอยู่เสมอๆ ไม่มีสิ่งใดเป็นของเรา ทุกสิ่งล้วนต้องแก่ต้องเจ็บต้องตายแต่ผู้ที่ยังหลงยึดมั่นถือมั่น จะเป็นคนที่ทุกข์แล้วทุกข์อีก หรือเจ็บซ้ำ ไม่ใช่เจ็บแค่กาย แต่จะเจ็บถึงใจ แต่ถ้าเราเข้าใจธรรม เราจะรู้แค่เพียงว่ามันเป็นวิบากกรรมของกายแต่หาใช่วิบากกรรมของจิตเดิมแท้ไม่ เวลาเราโดนคนทำร้าย เราเคยเจ็บสองครั้งไหม เราเคยเจ็บมากกว่าสองครั้งไหม ที่เจ็บมากกว่าสองครั้งเพราะว่าเราเจ็บแบบไม่จบ ถ้าเจ็บแบบจบจะเจ็บครั้งเดียว แล้วถ้าเจ็บแบบจบจะเจ็บแค่กายไม่เจ็บใจ ใช่ไหม (ใช่)
ศิษย์เอ๋ย ทำไมคนดีๆ มักถูกรังแก คนดีโดนรังแกไหม วิบากกรรมหรือเราหากรรมใส่ตัวเอง ศิษย์มักจะถามอาจารย์และพูดกับฟ้าเสมอ ทำไมคนดีมักโดนรังแก คนชั่วๆ ทำไมฟ้าไม่ลงโทษ คนชั่วๆ ทำไมไม่โดนรังแก อาจารย์ถามหน่อย ถ้าอยากจะกินแรงคนอื่น อยากจะใช้งานคนอื่น ขี้เกียจทำเราจะใช้คนชั่วหรือคนดี (คนดี) ทันทีเลยเห็นไหม แล้วเวลาอยากจะสบถ อยากจะด่า ศิษย์จะไปด่าหัวหน้าหรือด่าลูกน้อง (ด่าลูกน้อง) เวลาศิษย์อยากจะกินแรง ศิษย์จะไปกินแรงหัวหน้าศิษย์ได้ไหม ศิษย์กินแรงใคร (ลูกน้อง) แล้วเวลาศิษย์อยากจะใช้คน ตัวเองขี้เกียจทำ ศิษย์ใช้คนที่สูงกว่าหรือต่ำกว่า (ต่ำกว่า) แล้วใช้คนที่ฉลาดหรือคนที่ซื่อ (ซื่อ) ถูกไหม ฉะนั้นอย่าถามอาจารย์ว่าทำไมคนดีจึงถูกรังแก จงถามใจตัวเองเราเอาเปรียบคนไหน เรารังแกคนไหน คนชั่วเรารังแกไหม (ไม่) ถูกไหม ฉะนั้นอย่าถามอาจารย์ว่าทำไมคนดีถึงถูกรังแก ถามตัวศิษย์เองว่าเมื่อมีโอกาสทำไมชอบรังแกคนที่ด้อยกว่า ชอบเอาเปรียบคนที่ต่ำกว่าใช่ไหม (ใช่)
(พระอาจารย์เมตตาเรียกนักเรียนชายท่านหนึ่งที่เจ็บเท้าอยู่ให้ออกมาหน้าชั้น)
อาจารย์อยากรังแกแล้วทำให้ศิษย์ได้สร้างบุญด้วย เดินไปทางนี้นะ เจอใครก็ยกมือไหว้ เท่านี้ก็เป็นการสร้างบุญที่ยิ่งใหญ่ แค่สวัสดีครับ ดีไหม ทำง่ายไหม ไม่เห็นต้องเดินไปไหน เราแค่หันซ้าย แล้วพูดว่า “สวัสดีครับ ยินดีด้วยนะครับที่มาฟังธรรม” รู้ไหมว่าการอ่อนน้อมก็เป็นการสร้างบุญ จิตยินดีในสิ่งที่ผู้อื่นทำได้ดีก็เป็นการสร้างบุญ การมีจิตใจเอื้อเฟื้อช่วยเหลือผู้อื่นก็เป็นการสร้างบุญ ช่วยเหลืออะไรไม่ได้ก็พูด “ขอบคุณครับ” ใช่หรือไม่ (ใช่) ทำดีไม่ต้องอาย ทำชั่วน่าอายกว่า จริงไหมยกมือไหว้หนึ่งครั้ง ได้สร้างบุญกับตั้งหลายคน ใช่หรือไม่ (ใช่)
(พระอาจารย์เมตตาให้นักเรียนในชั้นออกมาวงคำในพระโอวาทซ้อน)
มนุษย์เราอยู่ในโลกนี้ยังคงทุกข์ด้วยเรื่องอะไรอีกหรือ
(ไม่ปล่อยวาง, มีห่วง, มีกิเลิส) รู้ทั้งรู้ว่าถึงเวลาเราก็ทำอะไรไม่ได้ ทำหน้าที่ของตัวเองให้ดีที่สุด ไปควบคุมอะไรให้ทุกอย่างเป็นอะไรดั่งใจไม่ได้ แค่เรายอมรับความจริง
(ความไม่รู้จักพอ) ถึงที่สุดหาไปแล้วก็ไม่รู้ว่าจะหาไปเพื่ออะไร ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าเกิดเราพอสิ่งที่ดูเหมือนไม่มีก็กลายเป็นมีและมีค่า แต่ถ้าเราไม่พอสิ่งที่มีก็เหมือนไร้ค่าอยู่ทุกวัน (ไม่ปล่อยวาง) เเล้วตอนนี้ปล่อยได้หรือยัง (ปล่อยได้แล้ว) เเค่ทำหน้าที่ของตนเองให้ดีที่สุดเเละยอมรับสิ่งที่เป็น ยากนะศิษย์ยอมรับสิ่งที่เป็น
(ตัณหา) เเปลได้สองอย่าง ทะยานอยากกับกามตัณหา ความอยากใช่ไหม อย่างนั้นก็รู้จักพอ รู้พอก็พบสุขไม่รู้พอก็ไม่มีสันติสุขสักที
(ความยึดติดอยู่ตลอดเวลา) เเล้วตอนนี้ยังยึดอยู่อีกไหม (ไม่อยากยึด) ไม่อยากยึดเพราะยึดไม่ได้ ไม่มีอะไรยึดได้เลยเงินทองก็ยึดไม่ได้ ล้วนเกิดจากการได้มาเเล้วเสียไป เสียไปแล้วถึงจะได้มา
(มีกรรมที่ต้องชดใช้อยู่) ลูกหลานเรียกว่ากรรมหรือ อาจเป็นกรรมดีแต่อยู่ที่เราปลูกฝังเเละวางรากฐานอย่างไร พ่อเเม่คือแบบอย่างลูกหลานก็เลียนแบบพ่อเเม่ สอนได้ดีก็เป็นกรรมดี สอนไม่ดีกรรมนั้นก็เป็นกรรม
(ทุกข์เพราะว่าขี้หวง) ทำไมจึงหวง เพราะกว่าจะได้แต่ละอย่างมาช่างยากเลยทำให้ศิษย์มีอะไรจึงไม่อยากให้ใคร เเต่ศิษย์เคยได้ยินไหม ยิ่งให้ยิ่งได้ ยิ่งหวงยิ่งไม่มี
(ทุกข์เพราะไม่มี) แค่เรายอมรับความจริง ความจริงเป็นสิ่งที่เราต้องเรียนรู้เเละเข้าใจ ทุกข์ไม่ใช่สิ่งที่เราต้องทนทุกข์ เเต่เรียนรู้ทุกข์เพื่อเข้าใจเเละปล่อยวาง เหมือนความไม่มีมาเข้าใจเเละเรียนรู้เพื่อให้เกิดปัญญา
(กลัวลำบาก) ถ้าเรายอมแพ้เราจะลำบากไหม ถ้าเราสู้ไม่ถอยเราจะลำบากไหม ที่เรากลัวลำบากเพราะเราคิดหวังจะพึ่งพิงคนอื่น แต่ถ้าเราพึ่งพิงตัวเองจะกลัวลำบากทำไม ถ้าใจเรามันสู้ ไม่มีคำว่าลำบาก แต่ใจศิษย์ไม่สู้
(มัวแต่ไปคาดหวัง แล้วไม่ได้ก็ทุกข์) แล้วก็ต้องมาผิดหวังที่คาดหวัง สู้กล้ายอมรับความจริง ทำให้เต็มที่ อะไรจะเกิดก็กล้ายอมรับดีกว่าไหม
(จำแล้วไม่ลืม) แล้วศิษย์รู้ไหมว่าความเคียดแค้นจำไม่ลืมคือการจองเวรจองกรรม คือการอาฆาตพยาบาท การผูกใจเจ็บผูกกรรมแล้วเราควรมีไหม (ไม่ควรมี) อย่างนั้นแปรเปลี่ยนจากเคืองแค้นเป็นอภัยไม่ถือโทษและขอบคุณ (จะพยายาม) ศิษย์มันต้องทำตั้งแต่ตอนนี้เลย เพราะจิตที่ผูกใจเจ็บเวลาตายไปจะตกลงอบายภูมิทันที แต่จิตที่ให้อภัยไม่โกรธ ดีใจขอบคุณที่ได้ชดใช้ มันคือการได้สิ้นเวรสิ้นกรรมนะ ศิษย์อยากไปเจอคนที่ศิษย์เคืองแค้นอีกไหม (ไม่อยาก) อย่างนั้นอย่าผูกใจเจ็บ เพราะถ้าอยากศิษย์จะต้องกลับมาเจอเขาอีกดีใจและขอบคุณที่ได้ชดใช้กรรม
(ขอพ้นทุกข์สักที) พ้นนานแล้ว ตอนนี้ก็พ้นแล้ว ธรรมะสอนว่าจงอยู่กับปัจจุบัน ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ความเสียใจ) ทุกข์เพราะความเสียใจใช่ไหม เสียใจเกิดจากใจที่คาดหวัง ใจที่ยึดติดว่ามันต้องดี สิ่งหนึ่งที่ศิษย์มักเป็นในการบำเพ็ญธรรมคือ ติดดีไม่ชอบความไม่ดี ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่อาจารย์จะบอกว่าในสิ่งที่ไม่ดีมันก็มี (ดี) ในสิ่งที่ดีมันก็มี (ไม่ดี) ฉะนั้นเรามองเห็นชัดหรือยัง (ชัดแล้ว)
(ยึดติด) ถ้าอยากพ้นทุกข์เราก็แค่อย่ายึดติด เพราะว่าธรรมที่แท้จริงไม่มีอะไร ผู้ที่เข้าถึงธรรมคือผู้ที่เข้าถึงความว่าง อิสระ ปลอดโปร่ง ทำให้ได้นะ อาจารย์รู้ศิษย์ทำได้
(ทุกข์เพราะความกลัว) กลัวอะไรศิษย์เอ๋ย (กลัวอนาคตไม่เป็นอย่างที่เราหวัง) ปัจจุบันถ้าทำได้ดี อนาคตก็สดใส แต่ถ้าปัจจุบันทำไม่ดี อนาคตก็เหี่ยวเฉาใจ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นจงพึ่งตัวเองไม่พึ่งผู้อื่น ยึดมั่นความเข้มแข็งในตัวเอง อย่าไปหวังพึ่งพิงใคร แล้วเมื่อเราพลาดหรือเราล้ม เราก็เรียกตนลุกขึ้นสู้ใหม่ แต่ถ้าไปยึดคนอื่นพอเขาพลาดเขาทำให้เราผิดหวัง เราแก้ไขอะไรไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ทุกข์เพราะเป็นหนี้) หนี้ใจหรือหนี้ชีวิต (หนี้ชีวิต) เเล้วใครเป็นคนสร้างหนี้ (ตัวเอง) อย่างนั้นควรมีสุขกับการใช้หนี้ดีไหม ทุกคนมีหนี้ทั้งนั้นไม่ใช่ศิษย์คนเดียว เเต่จงมีสุขที่ได้ใช้หนี้เเล้วซื่อตรงกับการใช้หนี้ เเล้วศิษย์จะเป็นคนที่พ้นทุกข์ในการมีหนี้ เชื่ออาจารย์ เเต่ถ้าเกิดเป็นหนี้เเล้วทุกข์จะช่วยให้อะไรดีขึ้นไหม
(ทุกข์เพราะความรักโลภโกรธหลง) อยากหยุดรักโลภโกรธหลง จะเอาแบบตัดครั้งเดียวขาดหรือแบบค่อยๆ ตัด ค่อยๆ ขาด ถ้าอยากตัดครั้งเดียวขาดต้องแก้ที่ใจ ถ้าใจไม่ยึดติดว่าอะไรชอบจะมีอะไรชังไหม ถ้าใจเราไม่ยึดติดว่าอันนี้ชอบจะมีชังไหม ถ้าใจเราไม่ยึดติดสุขจะมีทุกข์ไหม (ไม่มี) นี่คือตัดครั้งเดียว มองให้เท่ากัน ศิษย์เอยในโลกนี้ใครสวยกว่าใคร ใครใหญ่กว่าใคร ใครดีกว่าใคร จริงๆ ไม่มี มีเเต่การหมุนเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันไป ทำไมอยู่ๆ มาเจอกัน ทำไมอยู่ๆ มาชอบกัน ต้องมีเรื่องกรรมสัมพันธ์กัน ถูกหรือไม่ (ถูก) ถ้าเราไม่อยากรักไม่อยากหลงก็ต้องมองให้ชัดด้วยการอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เรียกว่าการมองแบบค่อยเป็นค่อยไปมองทุกวันจะเห็นว่าไม่เที่ยง มันทุกข์ควรจะรักไหม ควรหลงไหม ศิษย์รู้ไหมถ้าเข้าใจความไม่เที่ยงเป็นทุกข์ ศิษย์จะปลดปลงความโลภโกรธหลงได้ทีละเรื่อง เมื่อไม่เที่ยงเมื่อเป็นทุกข์เมื่อว่างเปล่า เราจะอยากไหม เราจะโกรธหรือ เราจะหลงหรือ
กินอย่างไรไม่ให้เกิดโลภ โกรธ หลง รู้ไหม (กินแบบมีสติ) ศิษย์รู้ไหมว่าบางครั้งแค่การกิน มันก็ก่อเกิดกลายเป็นโลภ โกรธ หลงได้ พอเวลาเรากินผลไม้ กัดคำแรกหวาน เจ้านี้ไม่โกหก มีโอกาสจะกินอีก ใช่หรือไม่ แต่ถ้าเปรี้ยว เป็นอย่างไร (ไม่ซื้อแล้ว) แอปเปิลอะไร หวานก็ไม่หวาน เห็นไหมว่าแค่กิน ก่อเกิดเป็นกรรมเลยใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเวลาทำอะไรจึงต้องมีสติ กินด้วยความไม่ยึดติดสำคัญมั่นหมายในตัวตน รักโลภโกรธหลงมันก็จะทำอะไรเราไม่ได้
(ทุกข์เพราะไม่เข้าใจชีวิต สัจธรรมชีวิต) ที่อาจารย์พูดมาไม่เข้าใจเลย (ตอนนี้เข้าใจแล้วครับ) แล้วศิษย์รู้ไหมว่า เมื่อไรที่เห็นธรรมในตัวตน เมื่อนั้นศิษย์ก็จะเห็นธรรมในผู้คน เมื่อใดประจักษ์แจ้งธรรมในตัวตน เมื่อนั้นศิษย์ก็จะประจักษ์แจ้งธรรมในผู้คน ทำให้ได้นะ
(ทุกข์จากการไปรู้เรื่องราวมา ซึ่งรู้ว่าสิ่งนี้ไม่ถูกต้องหรือว่าสิ่งนี้ถูกต้อง แต่ไม่สามารถไปเปลี่ยนการกระทำหรือการที่เรารับรู้เรื่องราวนั้นได้) อย่างนั้นศิษย์ต้องยอมรับนะ เมื่อวานศิษย์พี่พระนาจาสอนไว้ว่า “รู้คนอื่นไม่สู้รู้ตัวเอง เห็นคนอื่นไม่สู้เห็นตัวเอง” เพราะการที่จะไปคาดหวังให้คนอื่นเป็นดั่งใจ แล้วกำหนดว่าต้องเป็นแบบนั้นเป็นแบบนี้ หนีไม่พ้นโทษและเวรกรรมในการก่อกรรม แต่ถ้าเรามุ่งแก้ไขตัวเอง เราจัดการที่ตัวเอง เราจะหยุดกรรมที่ตัวเองได้ ไม่ก่อให้เกิดการเบียดเบียน ไม่ก่อเกิดโทษ ไม่เกิดการผูกเวร เพราะเรามุ่งแก้ที่ตัวเอง ไม่ได้แก้ที่เขา ฉะนั้นธรรมจึงสอนว่า รู้ผู้อื่นไม่สู้รู้ใจตน แก้ไขผู้อื่นไม่สู้แก้ไขที่ตัวเอง รู้คนอื่นมีประโยชน์อะไร รู้เขาไม่ดีเราก็เกลียด รู้เขาดีเราก็ชอบ ก็กลายเป็นอารมณ์ขึ้นๆ ลงๆ ที่เรียกว่า ทุกข์สุขดีร้าย ตกนรกขึ้นสวรรค์ แต่มิสู้รู้ใจตัวเองแล้วหยุดให้ได้ ไม่ให้ตกนรกไม่ให้ขึ้นสวรรค์ แต่ให้เข้าถึงฝั่งพระนิพพานที่เรียกว่า “เสมอ” ดีกว่าไหม (ดี)
(ทุกข์เวียนว่ายตายเกิดอยู่ในวัฏฏะ) ยกตัวอย่างนะ ถ้าอาจารย์เห็น แล้วอาจารย์ไม่โกรธ ไม่เกลียด ไม่รัก ไม่ชอบ เป็นภาวะเฉยที่เรียกว่าตรงกลาง หรือเรียกว่าสัมมา หรือแปลว่ามัชฌิมาซึ่งก็คือทางสายกลาง แปลว่าการกระทำของอาจารย์สิ้นกรรม แต่ถ้าเมื่อไรที่อาจารย์ทำแล้ว อาจารย์บอกว่าคนนั้นดี คนนั้นไม่ดี ฉันชอบแบบนั้น ฉันไม่ชอบแบบนี้ เขาเรียกว่าการดำเนินชีวิตแบบผูกสร้างกรรมไม่จบกรรม แต่ศิษย์จะสิ้นกรรมได้อย่างไรก็แค่เห็นแล้วเท่านั้น เห็นแล้วจบกัน แค่นี้คือสิ้นกรรม ไม่ต้องสิ้นกรรมตอนตาย สิ้นกรรมตอนนี้เลย ทำได้ไหม (ทำได้) ขอแค่มีสติ แต่อย่าสูบบุหรี่ อย่ากินเหล้า เลิกไปนานแล้วใช่ไหม (เหล้าเลิกไปยี่สิบปีสามสิบปี) กินไปเกือบค่อนชีวิตแล้วนะศิษย์ ต่อไปตั้งใจทำให้ดีนะศิษย์เอ๋ย
(คิดแทนคนอื่น) ทุกข์เพราะคิดแทนคนอื่น เป็นห่วงแทนเขา กังวลเขา แล้วเราช่วยอะไรได้ไหม (ไม่ได้) ถึงที่สุดเราก็ต้องยอมรับความจริงว่า เราทำดีที่สุดแล้ว เราเปลี่ยนเขาไม่ได้ อย่าเอาเขามาเป็นกรรมให้ทุกข์ใจ เพราะถ้าเราทำได้ดี ทำได้สุข ทำได้สงบ เขาจะย้อนกลับมาถามเราว่า เราทำอะไรทำไมเราไม่ทุกข์เลย ดียิ่งกว่าเราพูดเองอีกนะ
(ทุกข์เพราะเสียลูก) สิ่งใดเกิดสิ่งนั้นดี ทุกอย่างที่เกิดบนโลกล้วนมีประโยชน์ เพื่อให้เราเรียนรู้เข้าใจและปล่อยมันอย่างสันติสุข ไม่ใช่ไปเกี่ยวให้เป็นกรรม อย่าเสียใจนะ
(ทุกข์เพราะคำว่าอยาก) เพราะคำว่าอยากคำเดียวที่ทำให้มนุษย์ในโลกเหนื่อยไม่จบ วุ่นไม่สิ้น และคำว่า “อยาก” มันออกมาจากคำว่ามีตัวตน เพราะถ้าศิษย์เข้าใจแก่นแท้ว่าตัวตนมันไม่มี แล้วจะอยากไปทำไม อยากเพื่อไปให้ใคร เพราะถึงที่สุดเอาไปได้ไหม (ไม่ได้) แล้วยังอยากอีกไหม ถ้าเราเข้าใจธรรม ศิษย์จะเข้าใจว่าได้หรือไม่ได้ก็เท่ากัน โดนชมหรือโดนด่าก็เสมอกัน มีหรือไร้ก็ไม่ได้เลือกทุกข์หรือสุขให้เจ็บปวดเลย พิจารณาอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ให้เนืองๆ แล้วศิษย์จะไม่อยากมีตัวตนในโลกใบนี้ให้เจ็บปวดเลยพอความอยากมา ได้ไม่ได้ก็ทุกข์ ได้มาเเล้ว จะอยู่ไม่อยู่ก็ทุกข์ อยู่เเล้วรักษาได้ไหม เเล้วจะมีเพิ่มอีกไหมก็ทุกข์อีก เเล้วที่ทำไปทุกอย่าง ความอยาก ความโกรธ ความหลงมาจากไหน ก็มาจากตัวตนที่ศิษย์ยึดว่ามี ทั้งที่จริงๆ ถึงที่สุดก็เอาอะไรไปไม่ได้ ถึงที่สุดเเล้วก็ไม่มีอะไร ฉะนั้นถ้าศิษย์อยากมี ถ้ายังอยากยึดตัวตน ผลของการยึดตัวตน เมื่อเราสิ้นสังขารเเล้วเราคิดว่ายังมีตัวตนอยู่ ยังมีตัวตนที่ออกจากสังขารนี้ไป มันเป็นตัวของฉัน รู้ไหมว่าการที่ยึดตัวตนที่ออกไปจากสังขารนี้คือตัวตนที่จะไปสนองผลกรรมที่ศิษย์สั่งสมไว้ในจิตใจ ศิษย์เกลียดใคร ศิษย์ทำบุญอะไร ศิษย์ทำบาปอะไร กรรมนี้จะพาให้ศิษย์สนองไปตามวัฏฏะและกรรมที่ศิษย์สั่งสม เเต่ถ้าศิษย์สามารถดำเนินชีวิตอยู่บนโลก เข้าถึงสภาวธรรมอันเดิมแท้ จนวางสิ้นตัวตน พอตายไปเเล้วธรรมก็คืนสู่ธรรม ไม่มีตัวตนให้ต้องเวียนว่ายอีกต่อไป เเละเมื่อไรที่เกิดอะไรขึ้นในตัวเรา เราก็คิดเพียงว่ามันเป็นวิบากกรรม เราจะไม่โกรธ เราจะไม่ผูกใจเจ็บ เราจะไม่เกลียด เพราะเป็นเรื่องของสังขารไม่ใช่เรื่องของจิตเดิมเเท้ อาจารย์กระแทกกระทั้นเพราะอยากให้ทะลุไปให้ถึงใจศิษย์ ให้กิเลสที่เกาะหนาๆ นั้นหลุดออกมาจากใจ เเล้วศิษย์จะบอกว่าเเท้จริงโลภโกรธหลงไม่เคยมี เเต่มีเพราะความยึดติดตัวตน จริงไหม (จริง)
(ทุกข์เพราะอยากหนุ่มกว่านี้ ทุกข์เพราะอยากมีภรรยาสิบคน) อาจารย์ดีใจนะ มีศิษย์แบบนี้กล้ายอมรับ แต่อย่าให้ความคิดนี้ฝังลงไปในจิต เพราะถ้าความคิดนี้ฝังลงไปในจิตว่าผมอยากมีภรรยาสิบคน แล้วถ้าชาตินี้ไม่มีไม่เป็นไร เดี๋ยวชาติหน้าก็คงมี ศิษย์ต้องระวังนะ เพราะจิตเป็นสิ่งที่กระทบแล้วเก็บง่าย แล้วถ้าหยั่งลึกไปถึงจิต ก่อเกิดเป็นกรรมในการหมุนเวียน จะสร้างวิบากกรรมให้ศิษย์ไม่สิ้นสุด ฉะนั้นอย่าไปปลูกฝังความคิดอะไรผิดๆ เพราะแค่คิดก็ผิดแล้ว ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่าเผลอหยั่งอะไรลงไปในเนื้อนาอันเป็นพุทธจิตเดิมแท้ ถ้าฝังลงไปแล้ว จะทำให้เราต้องไปสนองตามจิตที่เราสั่งสม หมา แมว หมู ควายมีเมียเป็นสิบ ถ้าอย่างนั้นเราหยุดความคิด บำเพ็ญเพื่อรู้เท่าทันจิต ไม่ใช่ต้องรู้ใคร หยุดที่ตัวได้ ไม่ต้องหยุดใคร ไม่ต้องไปเห็นใคร เห็นที่ตัวเอง หยุดที่ตัวเองก่อนที่จะตกผลึกเป็นผลของกรรมและผลของความคิด ฉะนั้นรู้แล้วหยุด ถ้าจะคิดให้หยุดคิดทันที ถ้าศิษย์อยากมีภรรยาเป็นสิบแล้วได้เกิดเป็นคน ศิษย์รักษาศีล ๕ ครบไหม (ไม่ครบ) อย่างนั้นศิษย์ได้เกิดเป็นหมา ได้เกิดเป็นแมว ได้เกิดเป็นวัว ได้เกิดเป็นควายแน่เลย ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นปลูกฝังคุณธรรมเพื่อยับยั้งจิตไม่ให้หลงผิด ปลูกฝังศีลธรรมเพื่อป้องกันจิตไม่ให้คิดคดคิดร้าย ด้วยการฝึกเมตตาจิต มีใครบ้างอยากมีสามีที่มีแฟนเป็นสิบคน เอาใจเขามาใส่ใจเรานะศิษย์ แล้วมีไหมที่อยากให้สามีฉันหนุ่มอยู่คนเดียวแล้วฉันเหี่ยวอยู่คนเดียว ก็ไม่เอาใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นคิคอะไร คิดให้ถูกธรรมถูกต้อง ไม่อย่างนั้นคิดผิดก็ทำร้ายจิตตัวเองนะ
(พระอาจารย์เมตตาประทานพระโอวาทซ้อนพระโอวาท คำว่า “แสงธรรมส่องใจชน” )
กรรมของศิษย์นั้นคือธรรม ใจของศิษย์นั้นก็คือธรรม ผู้ค้นพบธรรมในตัวตนก็จะพบธรรมในผู้คน ผู้สามารถเอาธรรมะส่องสว่างในใจตนได้ คนๆ นั้นจะสามารถยังแสงสว่างเพื่อมวลชนได้ ฉะนั้นเมื่อไรที่ศิษย์สามารถพ้นทุกข์ได้ ศิษย์ก็จะสามารถนำพาผู้อื่นให้พ้นทุกข์ได้เช่นกัน ฉะนั้นอย่าดูเบาคุณค่าแห่งความเป็นพุทธะในจิตเดิมแท้ของตน ศิษย์ของอาจารย์ทุกคน ธรรมะอยู่ในใจ แต่อยู่ที่ว่า เคยหันไปมองธรรมในใจด้วยความสงบและยอมรับความจริงอันว่างเปล่า ไร้พันธนาการ และเป็นสุขกับมันบ้างไหม ถ้าทำได้ ศิษย์จะพบความปิติสุข สงบเย็น โดยที่ไม่ต้องมีอะไรหรือมีใครนะศิษย์เอ๋ย ความสงบเย็น ความสุข ความปิติ มันมีอยู่ในนี้ แค่ศิษย์หันมามอง และรู้จักพอบ้างไหม แสงสว่างใดก็ไม่ประเสริฐเท่ากับแสงสว่างที่มันเกิดจากใจที่เข้าถึงธรรม ไม่มีอะไรให้ต้องยึดถือ และกล้ายอมรับความจริง ตายก็ตาย เจ็บก็เจ็บ เสียก็เสีย มันไม่มีอะไรเป็นของเรา แล้วเรากำลังร้องไห้ ฟูมฟายทุกข์กับอะไร เรากำลังทุกข์กับความหลอกลวงตัวเอง เรากำลังทุกข์กับการไม่ยอมรับความจริง ทั้งที่จริงๆ แล้ว ความทุกข์ไม่ใช่ความเจ็บปวด แต่ความทุกข์คือความรู้แจ้ง ที่ทำให้เราเข้าถึงเพื่อปลดปลงและปล่อยวาง
อาจารย์คงต้องกลับแล้ว ในนี้ยังมีใจความอยู่ ลองเอาไปศึกษา แล้วจงหยั่งให้เห็นธรรมอันสว่างในตัวเอง พระพุทธะไม่เคยสอนให้พึ่งพิงพระ แต่ท่านสอนให้พึ่งพระในใจตัวเอง ธรรมในใจตัวเอง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่ใช่ยารักษาโรค ไม่ใช่เครื่องรางของขลัง เพราะถึงเวลาที่ศิษย์ต้องทุกข์และปลดทุกข์ พระเก้าวัดพระร้อยวัดก็ปลดทุกข์ของศิษย์ไม่ได้ นอกจากศิษย์ต้องปลดด้วยตัวเอง รู้ด้วยตัวเอง จริงไหม (จริง) หนทางมีให้เดิน อยู่ที่ศิษย์จะเดินหรือไม่เดินเท่านั้นเอง มีโอกาสกลับมาผูกบุญกันอีก อย่าปล่อยให้ความวุ่นวายทางโลกชักนำศิษย์ให้หลงทางเลย ชะตาชีวิตจะเป็นอย่างไรจง เข็มแข็งและต่อสู้ เป็นศิษย์อาจารย์กันแล้วต้องเป็นไปตลอดชีวิต ทำให้ได้นะศิษย์ หลงไปถึงไหนแล้วศิษย์ของอาจารย์ ตั้งใจบำเพ็ญนะ มีโอกาสมาศึกษาเข้าชั้นให้ครบนะศิษย์เอ๋ย ไม่กลัวทุกข์ ไม่กลัวลำบาก อุทิศเพื่อประชาทำให้ได้นะ ตั้งใจบำเพ็ญให้ดี เรามีกรรมก็ยังต้องชดใช้ ฉะนั้นอุปสรรคอย่ายอมแพ้ ธรรมอยู่ในใจเราแล้ว ไม่กลัวลำบากนี่คือหัวใจของการทำงานเพื่อมวลชน อุทิศเสียสละเพื่อมวลชน
ศิษย์เอ๋ย ภาวะธรรมเป็นภาวะที่สงบ เป็นภาวะที่สดใส ว่างเปล่า แต่ก็เป็นสุขเย็น อาจารย์อยากให้ศิษย์เข้าถึงสภาวะนั้น สภาวะที่ไม่ต้องทุกข์อีก แต่เข้าใจในทุกข์อย่างคนที่แจ่มแจ้งเห็นชัด ไม่ต้องเจ็บปวดกับความเป็นจริงในโลกใบนี้ เพราะเข้าใจในสภาวธรรม ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิดกับโลกใบนี้ เพราะเห็นแจ้งในธรรม ซึ่งไม่ใช่เกิดจากอาจารย์เป็นผู้ยัดเยียดให้ศิษย์ แต่เกิดจากการที่ศิษย์ตื่นรู้ด้วยสติและปัญญาที่เข้าถึง ธรรมะนั้นอยู่ในตัวศิษย์นะ ไม่ใช่อยู่ในตัวอาจารย์ ความรู้แจ้งพ้นทุกข์ก็อยู่ในตัวศิษย์ที่กล้าหาญปฏิบัติอย่างไม่ย่อท้อ ถ้าบำเพ็ญแล้ว ต้องทำให้ถึงที่สุด ถึงจะสมกับเป็นศิษย์ของอาจารย์หรือเป็นจี้กงน้อยๆ ที่อยู่ในใจของศิษย์ ฉะนั้นนำความเป็นพุทธะไปใส่ไว้ในใจเพื่อเข้าให้ถึงธรรม แล้วศิษย์จะพบความปิติสุขที่อยู่บนโลก แต่สุขใดก็เทียบกับสุขที่เกิดจากความสงบเย็นในธรรมไม่ได้เลย ลองทำดูสักครั้งหนึ่ง แล้วหันกลับมาดูว่ามันไม่ยาก มันเป็นความสงบที่ดี ดีกว่าการวิ่งแสวงหาทุกข์ไม่จบสิ้นอีกนะ
พระโอวาทซ้อนพระโอวาท “แสงธรรมส่องใจชน”
เอกธรรมสว่างโพลง ณ กลางจิต รู้ปัญญาเป็นดั่งมิตรคอยหนุนส่ง
ดับการเกิดแห่งสัญญาเป็นมั่นคง รู้ปลดปลงมีหรือไร้ก็เท่ากัน
จิตเป็นกลางอยู่เสมอด้วยสติ รู้ทุกขณะด้วยจิตว่าแค่นั้น
ทุกอย่างเป็นอนัตตาเอนกอนันต์ ถึงสำคัญที่สุดนั้นก็ต้องวาง
กายก็เบาจิตก็เบามีเสรี ใจยืมใช้ทำหน้าที่ไม่มีต่าง
รู้ใช้ธรรมมียิ่งในทุกทาง ก็คือธรรมแลธรรมสร้างเท่านั้นเอง