西元二〇一七年嵗次丁酉二月二十一日 仙佛慈悲訓
วันเสาร์ที่ ๑๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ สถานธรรมสิงเต๋อ จ.พะเยา
พระโอวาทท่านต้าเซี่ยวฝอถง
ความคิดผิดทำคนจมห้วงแห่งทุกข์ ความคิดถูกนำคนสุขได้ฉันนั้น
เมื่อพ้นจากความคิดทั้งสองด้าน คือหนทางบริสุทธิ์อันแท้จริง
เราคือ
ต้าเซี่ยวฝอถง รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก แฝงกายน้อมกราบ
องค์มารดาแล้ว ถามเมธีทุกท่าน หายง่วงไหม
จิตคนตื่นไม่ใจดำทำเรื่องแย่ ลืมตาแต่ว่าตื่นรู้ในจิตไหม
คนมีเรื่องเรื่องเอาตัวเองเป็นใหญ่ จะพูดผิดถูกก็ได้อยู่ที่เจตนา
ยอมจบไม่ไปมองจับผิดฝังจำ การบำเพ็ญธรรมย้อนตนแบบซึ่งซึ่งหน้า
เมื่อไม่สิ้นกรรมเวรโดนบ่นโดนว่า ธรรมเป็นอาจิณเมื่อมีมาก็มีไป
คนกลับดินผืนแห่งจิตคืนกลับฟ้า ข้างหน้าเหลือแต่บาปกรรมการเวียนว่าย
สติบังเกิดดั่งประกายแสงรู้ตื่นกว้างไกล แค่รู้สำนึกไฟดับได้ในใจตน
บอกให้ปล่อยอย่าไปยึดถือยึดมั่น คุณค่าไร้ต้องตั้งมั่นหมั่นฝึกฝน
เหมือนดั่งฝุ่นจักเป็นดินต้องเปี่ยมล้น ทั่งหมั่นฝนคอยไม่มีโชคใดใด
ฮิ ฮิ หยุด
พระโอวาทท่านต้าเซี่ยวฝอถง
“ความคิดผิดทำคนจมห้วงแห่งทุกข์ ความคิดถูกนำคนสุขได้ฉันนั้น
เมื่อพ้นจากความคิดทั้งสองด้าน คือหนทางบริสุทธิ์อันแท้จริง”
มีคำกล่าวคำหนึ่งกล่าวว่า “หินหนักเมื่อคิดจะแบกฉันใด ความยึดมั่นถือมั่นในความคิดที่ปล่อยวางไม่ได้ ถ้าเรายังปล่อยวางไม่ได้มันก็หนัก
ฉันนั้น” ถ้าเรายึดกับความคิดอยู่ เรานั่งตรงนี้เราก็จะหนักเราก็จะทุกข์ แต่ถ้าเราบอกว่า “อืม ช่างมันอะไรจะเกิดก็ต้องเกิด” เราฟังธรรมเพื่อเบาบาง เพื่อทำให้เกิดความสบายใจ ไม่ทุกข์ใจไม่ใช่หรือ แล้วทำไมยิ่งฟังยิ่งทุกข์ ตกลงท่านกำลังฟังธรรมหรือท่านกำลังจมกับความคิดตัวเอง (กำลังฟังธรรม) เพื่อเบาบางใช่ไหม เพื่อโปร่งโล่งสบายใช่ไหม แต่รู้สึกว่ายิ่งฟังทำไมยิ่งหนัก
ฉะนั้นเรามาฟังธรรมเพื่อจางคลายความยึดมั่นถือมั่น เพื่อรู้จักละรู้จักปลดปลงและปล่อยวางบ้าง ใช่ไหม (ใช่) มาฟังธรรมเพื่อศึกษาปฏิบัติธรรม ไม่ใช่มาฟังธรรมเพื่อกลับไปเป็นตัวเองเหมือนเดิมที่ไม่เคยฟังใคร ใช่หรือเปล่า (ใช่)
ธรรมะเคยสอนไว้ไม่ใช่หรือว่าให้เรารู้จักรักษาความเป็นกลาง ใช่ไหม (ใช่) เอียงเข้าข้างตัวเองก็หลงผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) เอียงเข้าข้างด่าผู้อื่นก็หลงผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเราต้องอยู่ตรงกลาง อะไรจะเกิดก็ดี ใช่ไหม (ใช่)
ทุกท่านล้วนเป็นผู้ที่ใฝ่ปฏิบัติดี ประพฤติดีให้ถึงที่สุดใช่หรือไม่ (ใช่) และทุกท่านก็เป็นผู้หนึ่งที่สนใจในการศึกษาเรื่องหลักธรรมใช่หรือไม่ (ใช่) เช่นนั้นเรามาขอเรียนรู้ศึกษาหลักธรรมร่วมกับท่านได้หรือไม่ หลักธรรมที่ไม่ได้แบ่งแยกพุทธ คริสต์ อิสลาม เป็นธรรมอย่างเดียว หากพูดถึงธรรมแล้วเป็นกลางไม่มีการแบ่งแยก ไม่ว่าศาสนาไหน ธรรมนั้นก็สามารถเอาไปประพฤติปฏิบัติได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นสิ่งที่เรามาศึกษากันวันนี้คือหลักธรรมในการดำเนินชีวิต ในการประพฤติปฏิบัติในการเป็นคนดีให้ถึงที่สุด ศึกษาแล้วเอาไปปฏิบัติเพื่อหาทางพ้นทุกข์โดยที่ไม่เกี่ยวกับศาสนาหรือลัทธิใด คือหลักธรรมอันเป็นกลางไม่เป็นของใคร ใช่หรือไม่ (ใช่)
อย่างนั้นเราขอถามสักข้อสองข้อ ว่า ธรรมะสอนให้เราหลงหรือเปล่า (ไม่) แล้วทำไมเราถึงบอกว่า “วัดนั้นมีพระดี มีหลวงพ่อชื่อดัง ขอไปไหว้วัดนั้น แต่วัดนี้ไม่มีชื่อ ไม่มีอะไรดัง เราไม่ไปไหว้ไม่ไปปฏิบัติธรรม” ตกลงธรรมสอนให้เราหลง ให้เรายึด หรือสอนให้เราไม่หลงยึด (ไม่ให้หลง ไม่ให้ยึด) เราไปไหว้พระเพื่อนำธรรมมาปฏิบัติ หรือไปไหว้เพราะ ท่านเป็นเกจิอาจารย์ชื่อดัง “ก็แหมท่านดังขนาดนี้ก็ต้องไปไหว้เป็นอาจารย์หน่อย” ใช่ไหม ใครที่ไม่ดังก็ไม่ต้องไหว้เป็นอาจารย์ ใช่ไหม (ไม่ใช่)
ถ้าท่านเป็นคนหนึ่งที่สนใจใคร่ศึกษาปฏิบัติ ทำให้ถูกต้อง อย่างนั้นเราใคร่ขอถามหน่อยว่า ธรรมสอนให้เราหลงหรือไม่หลง (ไม่หลง) ถ้าอย่างนั้นถ้าไปไหว้แล้วหลง เรากำลังปฏิบัติถูกทางหรือผิดทาง (ผิดทาง) ธรรมสอนให้เราคลายความยึดมั่นหรือหลงยึดมั่นถือมั่น เวลาที่เราไปไหว้พระ เราไหว้แล้วขอหรือไม่ (ขอ) แล้วตกลงเราไปไหว้พระหรือปฏิบัติธรรมเพื่อคลายความยึดมั่นถือมั่น ไม่ลุ่มหลงหรือไปลุ่มหลงยึดมั่นถือมั่น ถ้าท่านคือคนหนึ่งที่สนใจในการศึกษาหลักธรรม ท่านคือคนหนึ่งที่สนใจศึกษาในการปฏิบัติธรรมให้ถึงที่สุด ธรรมสอนให้ละหรือธรรมสอนให้ยึด ธรรมสอนให้หลงหรือ ธรรมสอนให้เราปล่อยวางและปลดปลง (ปล่อยวาง) อย่างนั้นตอนนี้เราหลงหรือเรายึด ใช่ไหม ท่านพูดว่า “ ที่ที่จะไปปฏิบัติ ไปไหว้ไม่เห็นมีชื่อเสียงเลย ไม่เห็นมีอะไรศักดิ์สิทธิ์เลย ไม่ไปไหว้แล้ว” ตกลงเราศึกษาปฏิบัติดีหรือเรากำลังศึกษาปฏิบัติเพื่อหลงยึดถือ ถูกไหม อย่างนั้นเราถามหน่อยนะว่า เราเป็นคนหนึ่งที่รักการปฏิบัติธรรม รักการปฏิบัติดี เวลาเจอคนที่ปฏิบัติไม่ดี เราจะด่าเขาหรือไม่ จะแช่งหรือจะโกรธเขาหรือไม่ ไม่โกรธ ใช่ไหม อย่างนั้นเราขอถามผู้ที่ใคร่ศึกษาปฏิบัติธรรมแล้วมุ่งที่จะปฏิบัติดีหน่อย ว่า เมื่อเวลาตัวเองปฏิบัติดีแล้วเจอคนปฏิบัติไม่ดี เราจะด่าเขาหรือไม่ จะโกรธหรือจะบ่นเขาหรือไม่ ถ้าเรามุ่งปฏิบัติดี เราจะสนใจคนอื่นทำไม อย่างนั้นถามหน่อย คนที่ปฏิบัติดี เวลาโดนคนอื่นว่า ว่าไม่ดี โกรธไหม (ไม่โกรธ) น้อยใจหรือไม่ (ไม่น้อยใจ) เลิกทำดีไหม (ไม่เลิก)
ถ้าเช่นนั้นคนที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบจะเป็นแบบนี้ไหม “ทุกคนต้องมีหน้าที่ทำดีให้กับฉัน ใครไม่ดีไม่ได้เรื่อง บอกว่าแกมันไม่ดี” ใช่ไหม คนที่ใฝ่ดีปฏิบัติดีมักจะติดอยู่อย่างหนึ่งว่าทุกคนมีหน้าที่ต้องทำดีกับฉัน ถ้าใครทำไม่ดี คนนั้นก็ผิด คนนั้นเลว ใช่ไหม นี่คือผู้ปฏิบัติธรรมที่ใฝ่ดี ใช่ไหม (ไม่ใช่) แต่เราเป็นอย่างนี้กันทั้งนั้น เราพูดว่าเราปฏิบัติดี เราชอบสิ่งที่ดี แต่พอเรายึดสิ่งที่ดีมากเกินไป แล้วเราไปต่อว่าคนอื่น นั่นใช่หนทางของการปฏิบัติที่ถูกต้องไหม (ไม่ถูก) ท่านนับถือพระพุทธเจ้าไหม เวลาโดนพระเทวทัตว่ากล่าว หรือโดนคนใส่ร้ายพระพุทธเจ้าเคยย้อนด่ากลับไหม (ไม่เคย) แล้วพระพุทธเจ้าเคยแช่งชักหักกระดูกเขาไหม (ไม่เคย) แล้วพระพุทธเจ้าเคยเคียดแค้นชิงชังเขาไหม (ไม่เคย) พระพุทธเจ้าเคยบอกว่า “พวกเธอต้องดีกับฉัน” ไหม (ไม่เคย) อย่างนั้นท่านเป็นศิษย์ของพระพุทธองค์ไหม ท่านทำเหมือนกันไหม
ใครๆ ก็อยากทำดี ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เราต้องไม่หลงทาง ท่านต้องเข้าใจอย่างหนึ่งว่า หลักธรรมโดยทั่วไปไม่เคยสอนให้คนหลง แต่มนุษย์มักจะหลงกับการปฏิบัติธรรม ถูกหรือไม่ (ถูก) หลักธรรมโดยทั่วไปไม่สอนให้มนุษย์ยึดติดแบ่งแยก ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่มนุษย์ชอบแบ่งแยกและยึดติด (ถูกหรือไม่) แปลว่าหลักธรรมสอนให้เราเข้าใจชีวิต มองตามความเป็นจริง และเรียนรู้ที่จะนำมาศึกษาและปฏิบัติดี จุดประสงค์ใหญ่ในการที่เราศึกษาธรรม หนึ่งก็คือเพื่อไม่ตกเป็นทาสของกิเลส เพื่อจะได้ไม่ต้องทุกข์บนโลกใบนี้ เพื่อสามารถพ้นทุกข์ ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นที่เราทำดีก็เพื่อที่เราจะได้ไม่ต้องทุกข์ ใช่หรือไม่ (ใช่) แล้วทำดีเราทุกข์ไหม (ไม่ทุกข์) ถ้าทำแล้ว ตรวจสอบแล้ว ไม่ผิดศีล ไม่ผิดธรรม เงยหน้าไม่อายฟ้า ก้มหน้าไม่อายดิน ปฏิบัติถูกต้องต่อผู้คน ถึงเวลาผลจะเป็นอย่างไรไม่ต้องทุกข์ แต่ถ้าทำแล้วศีลก็ยังขาด ธรรมก็ยังปฏิบัติไม่ชอบ มองฟ้าก็ไม่เต็มตา มองดินก็ละอายใจ อย่างนี้แปลว่ายังปฏิบัติไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าปฏิบัติดี รับผิดชอบต่อหน้าที่ ดำรงตนแห่งความเป็นคนได้ถูกต้อง มีความซื่อตรง มีมโนธรรม มีจริยธรรม ทำได้ดีแล้วถึงที่สุดเราก็ต้องปล่อยวาง ใช่หรือไม่ (ใช่) หรือเรียกว่าคลายจางไม่ยึดถือ ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนเราทำดีแล้วต้องหวังคนชมว่าดีไหม เมื่อเราทำดีหวังผลว่าต้องได้ดีไหม (ไม่หวัง)
การปฎิบัติธรรมคือการพ้นทุกข์ แล้วเราจะพ้นทุกข์ได้อย่างไรถ้าเรายังมีกิเลสแห่งความโลภและหลง ใช่หรือไม่ เพราะถ้าทำดีแล้วหวังผลก็แปลว่าเรายังโลภยังยึดติด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงนั้นทำแล้วต้องไม่ยึดถือเพราะถ้ายึดถือแปลว่าเราอยากจะมีตัวตนเพื่อกลับไปรับผลบุญแห่งการกระทำนั้นหรือพูดง่ายๆ ก็คือเราอยากกลับไปเวียนว่ายตายเกิดเพื่อรับผลแห่งการกระทำนั้นอีกหรือ แล้วบุญที่ทำมันพอที่จะทำให้เรากลับมารับบุญที่สมบูรณ์ไหม เราทำบุญถึงแค่ทานบารมี แล้วปัญญาเราทำถึงไหม เราทำบุญแค่ให้ทาน แต่ศีลธรรมเราครบไหม แล้วเรามั่นใจหรือว่าการทำของเราเพื่อจะกลับมารับผลบุญจะทำให้เราได้รับบุญที่ครบสมบูรณ์ ฉะนั้นท่านต้องเข้าใจหลักธรรมให้ถ่องแท้เพราะธรรมที่แท้จริงไม่ได้สอนให้คนหลง แต่คนมักหลงต่อการปฏิบัติธรรม ธรรมไม่ได้สอนให้คนยึดแต่คนมักจะยึดมั่นจนปฏิบัติธรรมผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นธรรมจึงสอนให้เราคลายจางจากความยึดถือและทำหน้าที่ของตนให้สมบูรณ์และดีที่สุด และมองให้เห็นความเป็นจริงอันเป็นความธรรมดาที่เรียกว่าธรรม แต่เรามองไม่ค่อยเห็น
ท่านเคยได้ยินสำนวนสำนวนหนึ่งไหมว่า “เมื่อพระอาทิตย์ฉายส่อง จันทราใช่จะลาลับ” หมายความว่า เมื่อเราเห็นสิ่งหนึ่งเกิด ใช่ว่าอีกสิ่งหนึ่งจะไม่มี ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนดั่งคำว่า “เมื่อมีสุขก็ต้องมีทุกข์” แยกกันเป็นสองสิ่งไหม ก็ไม่แยก ใช่หรือไม่ (ใช่) ในบางครั้งก็อาจจะอยู่ที่เดียวกัน ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนกันที่มนุษย์ชอบพูดว่า เมื่อมีฟ้าก็ต้องมี (ดิน) ฉะนั้นเมื่อมีสิ่งที่สูงก็ต้องมีสิ่งที่ (ต่ำ) ส่วนมนุษย์นั้นอยู่ระหว่างกลางระหว่างสูงและต่ำ ฉะนั้นถ้าเราดำรงความเป็นคนได้อย่างถูกต้อง ไม่ว่าสูงหรือต่ำ เราก็อยู่ได้ แต่มนุษย์ไม่ใช่อย่างนั้น ทำไมธรรมจึงสอนให้เราเป็นกลาง ถ้าตัวเราเป็นกลาง ทุกสิ่งก็เป็นกลาง แต่ใจเราไม่เคยกลาง ใช่ไหม (ใช่) บอกว่าเขาไม่ดี บอกว่าเขาแย่ บอกว่าเขานิสัยเสีย บอกว่าเขาเห็นแก่ตัว บอกว่าเขาเห็นแก่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ก็ทุกสิ่งที่เกิดล้วนเป็นธรรมอันเป็นธรรมดา ถ้าเข้าใจธรรมก็เข้าใจธรรมชาติของชีวิต ฉะนั้นเมื่อมีสูงก็มีต่ำ และมีสูงก็ต้องมีสูงกว่า ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นถ้าเราไม่ยึดติดความคิดตัวเอง เราก็จะเห็นสิ่งที่สูงกว่าและสิ่งที่ต่ำกว่าจริงไหม (จริง) แล้วเราจะรังเกียจสิ่งที่ต่ำไหม (ไม่รังเกียจ) เพราะถ้าไม่มีต่ำก็ไม่มีสูง ถ้าไม่มีแย่อย่างเขาแล้วจะมีดีอย่างเราไหม ฉะนั้นการเรียนรู้หลักธรรมจึงไม่ใช่เป็นไปเพื่อยึด แต่เป็นไปเพื่อคลายจางและเข้าใจความเป็นจริงจนบังเกิดธรรม ขอเพียงท่านเปิดใจให้กว้างและกล้ายอมรับความจริงต่อชีวิตและการกระทำของตน ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น ลองย้อนมองดู ไม่มีใครร้าย ไม่มีใครน่ารังเกียจและไม่มีใครน่ารักเกินไป แต่คนที่ร้ายและคนที่น่ารังเกียจ และคนที่น่ารักคือตัวเราที่หาเหาใส่หัวทั้งนั้นเลย ถ้าความคิดมันบริสุทธิ์ทุกคนก็ดีหมด แต่ถ้าความคิดมันคอยจับผิดมองแง่ดีแง่ร้ายทุกคนก็มีข้อให้ตำหนิหมด ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นถ้าเราเปิดใจกว้างและกล้ายอมรับความเป็นจริงต่อชีวิตและการกระทำของตน และพร้อมจะมองตัวเองก่อนที่จะไปว่าใคร เราจะเข้าใจว่าไม่มีใครน่ารังเกียจเพราะตัวเราก็เคยน่ารังเกียจมาก่อน ไม่มีใครร้ายเพราะตัวเราก็เคยร้ายมาก่อนและไม่มีวันที่เราจะทำใครเจ็บเพราะเราเคยเจ็บมาก่อน เราเคยเจ็บต่อการดูถูกยังไง เราเคยเจ็บต่อการอกหักยังไง เราก็จะไม่หักอกใคร ใช่ไหม เราเคยเจ็บปวดต่อการที่ถูกคนข่มเหงเอาเปรียบ เอาแต่ใจ เอาแต่ได้ อย่างไรเราก็จะไม่เอาเปรียบ เอาแต่ใจ เอาแต่ได้กับใคร ใช่ไหม และถ้าเราเข้าใจอีกก้าวหนึ่งว่าการที่เราพยายามรักษาความดีของเรามากแค่ไหน ก็เป็นการที่ทำให้เรารู้ว่า คนที่ตรงข้ามกับความคิดเราคือคนเลว ใช่ไหม (ไม่ใช่)
การที่พยายามยึดว่าเราเป็นคนดีมากแค่ไหนก็เท่ากับว่าเรากำลังสร้างคนไม่ดี มากเท่านั้น ใช่ไหม “ก็หนูอยากเป็นคนดี หนูอยากทำดี ก็หนูหวังดี” แต่เชื่อไหมว่าความดีที่ท่านมีอยู่ ยิ่งมากเท่าไรมันก็ยิ่งปรากฏให้คนอื่นกลายเป็นคนไม่ดีโดยที่ตัวท่านเป็นคนตัดสิน ในเมื่อไม่ชอบให้ใครมาตัดสินแล้วใยท่านจึงตัดสินผู้คนด้วยความคิดเข้าข้างตน ฉะนั้นยิ่งถ้าท่านศึกษาธรรมมากเท่าไร ยิ่งถ้าท่านเข้าใจหลักธรรมมากเท่าไร ท่านเชื่อไหมว่าท่านจะสิ้นกิเลสโดยที่ไม่ต้องพยายามอะไรเลยแค่ “เข้าใจ” แล้วท่านจะไม่ทุกข์กับใครเลยเพราะท่านเข้าใจ เข้าใจในธรรมแห่งความเป็นจริงทั้งปวง
ยากหรือไม่ (ไม่ยาก) ไม่ยากเลย แค่เข้าใจธรรม แล้วธรรมที่เราพูดถึงนั้นอยู่ที่ไหน อยู่ในหนังสือ อยู่ในคนพูด อยู่ในพระไตรปิฏก ในคัมภีร์ หรืออยู่ที่ใจเรา (ใจเรา) แล้วใจแบบไหนที่ทำให้เราพบธรรม ต้องทำใจแบบไหนถึงจะเข้าถึงธรรม มีใครตอบได้หรือไม่ (ทำจิตใจให้เป็นกลาง, ทำตัวเหมือนน้ำ) ทำตัวเหมือนน้ำที่ไหลไปได้ทุกที่ (ทำใจเป็นกลางไม่ยึดติดไม่หวังผลตอบแทน) มีใครจะตอบอีกหรือไม่ (ทำใจให้ว่างเปล่า, ทำความเข้าใจแล้วปล่อยวาง) ตอบได้ดี
ใครตอบเราจะให้รางวัลเป็นซาลาเปา (เปิดใจให้กว้าง ทำใจให้เป็นธรรมชาติ) ทำใจให้สบายๆ เปิดใจให้กว้าง บางคนเปิดได้ แต่ยากจะยอมรับความจริงใช่หรือไม่ สิ่งที่ทำให้มนุษย์ไม่สามารถมองเห็นธรรมได้ เพราะหัวใจมนุษย์มักจะยึดติดมั่นหมาย รู้ว่าต้องทำใจเป็นกลาง แต่ใจลึกๆ ก็รู้สึกยึดติดว่าการฟังธรรมต้องฟังพระเทศน์เท่านั้น แต่เด็กคนนี้พูดดูไม่ค่อยน่าฟัง ไม่ค่อยน่าเชื่อเท่าไรนะ ใช่หรือไม่ (ไม่ใช่) บางครั้งที่เราไม่สามารถมองเห็นหรือวางใจเป็นกลางได้ เพราะมนุษย์ทุกคนมีความยึดติดมั่นหมาย มีความจำได้หมายรู้ในใจ และรู้สึกว่าที่ตัวเองรู้นั้นถูกต้องและใช่เสมอ ฉะนั้นเมื่อมีใครมาพูดตรงข้ามสิ่งที่ตัวเองมั่นหมาย เราจะรู้สึกว่าไม่ใช่ แล้วธรรมจริงๆ สอนอะไร (สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาให้นักเรียนคนหนึ่งเป็นหญิงสาว ออกมายืนหน้าชั้น) เหมือนเรามองอะไรสักอย่างหนึ่ง ท่านมองเห็นธรรมหรือไม่ (ไม่เห็น) ไม่เห็นธรรมเลยหรือ อย่างนั้นเรารบกวนท่านอีกคนหนึ่งมายืนใกล้ๆ กัน (สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาให้นักเรียนที่สูงวัยอีกคนออกมายืนหน้าชั้น) ตอนแรกท่านมองคนแรกแล้วไม่เห็นธรรม แต่พอหันมามองท่านนี้ท่านเห็นธรรมหรือไม่ (เห็นธรรม) ท่านเห็นธรรมเลยใช่หรือไม่ (ใช่)
ธรรมะสอนให้เรารู้ว่าแม้อาทิตย์จะฉายแสง ก็ใช่ว่าจันทราจะลาลับหาย แต่มนุษย์มักจะไม่ค่อยเห็นธรรมหรือเห็นความเป็นจริงในชีวิตจนกว่าตัวเองจะทุกข์จนถึงที่สุด จนกว่าตัวเองจะแย่จนถึงที่สุด จนกว่าตัวเองจะเปลี่ยนแปลงและร่วงโรยจนถึงที่สุด ถ้าอย่างนั้นเราถามท่านว่า รอจนวัยชราแล้วค่อยเข้าใจธรรมถามว่าทำใจทันไหม อย่างนั้นธรรมะจึงสอนให้เรารู้ว่าการเรียนรู้หลักธรรม อย่ามองคนเป็นคน แต่จงมองคนให้เห็นซึ่งธรรมและทุกที่เราก็จะปฏิบัติธรรม แต่เรานั้นไม่ใช่ เรานั้นเห็นคนเป็นแค่คน ชีวิตก็เลยวกวนและคนไม่จบสิ้น เห็นแค่คนเป็นความชอบ ความชัง ความยึดติดในความคิดเราก็เวียนวนในอัตตาตัวตนและสร้างเมล็ดพันธุ์แห่งความอยากไม่จบสิ้น ถ้าเมื่อไรเราเห็นคนเป็นธรรม เห็นคนคือธรรมเราก็จะได้ปฏิบัติธรรมกับธรรม และเราก็จะได้พบธรรมโดยไม่ต้องรอไปวัด จริงหรือไม่
เราจะเห็นธรรมในคนได้อย่างไร เราถามท่านว่าพระอาทิตย์ฉายแสงใช่ว่าจันทราจะลาลับ ในความเต่งตึงไม่มีความเหี่ยวย่นหรือ ถ้าเราบอกว่าใครจะแต่งงานกับเขาต้องเอาคนแก่ไปด้วยอีกคนจะเอาหรือไม่ เป็นความจริงว่ามีใครที่สวยแล้วไม่สวย มีใครสวยแล้วไม่แก่ มีใครดีแล้วไม่ร้าย มีใครน่ารักแล้วไม่น่ารังเกียจ (ไม่มี) ฉะนั้นธรรมสอนให้เรามองเห็นความจริงที่เป็นธรรม ธรรมอันเป็นธรรมชาติที่มีอยู่ในร่างกายนี้ และอยู่ในใจนี้ ถึงเวลาเราเกลียดเขาหรือไม่ เราก็เคยทำตัวน่ารังเกียจใช่หรือไม่ ถึงเวลาเราชอบเขาหรือไม่ เพราะเราก็เคยทำตัวน่ารัก แต่ถ้าเรามองเห็นความจริงเราก็จะไม่รักใครมาก ไม่ชอบใครมาก ไม่เกลียดจนกลายเป็นความโกรธที่ดับไฟสุมทรวงไม่ลง ไม่รักจนกลายเป็นความหลง เพราะเรามองเห็นความจริงที่ว่ามันมีอะไรที่มากกว่านั้น ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเรียนรู้ธรรมจงมองให้เห็นธรรม อย่างมองเห็นแต่ความเป็นคน เพราะเมื่อไรพบความเป็นธรรมเราก็จะมีธรรมในตัวเอง จริงหรือไม่ (จริง) แต่เรามักจะพบกิเลส ความโกรธ ความโลภ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นสิ่งที่เราพูดวันนี้ไม่ใช่เรื่องยากเลยนะ ใช่หรือเปล่า (ใช่)
ฉะนั้นการเรียนรู้ปฏิบัติธรรมจึงสำคัญที่การกล้ายอมรับความจริงในสิ่งที่เกิดขึ้น จนบังเกิดเห็นธรรม ไม่ใช่เห็นนิสัยเห็นตัวตน การศึกษาหลักธรรมจึงไม่ใช่แค่มองออกหรือปฏิบัติเท่านั้น แต่ยังเป็นการที่จะปฏิบัติภายนอกและตรวจสอบภายในจิตใจของตัวเอง ว่าเราเข้าใจธรรมะถูกต้องเพียงใด พรุ่งนี้คงได้มาศึกษาธรรมกันต่อนะ มีโอกาสโปรดติดตามตอนต่อไปนะ ดีไหม ฟังธรรมวันเดียวไม่มีวันตื่นรู้ได้ จนกว่าที่เราจะกระแทก กระแทก จนมันทะลุเข้าไปถึงใจนะ เราจะบอกให้ท่านรู้อีกอย่างหนึ่งว่าธรรมที่แท้จริงไม่ได้อยู่ภายนอก แต่อยู่ที่การเรียนรู้และย้อนมองกลับมาสู่ภายในและมองจนเห็นว่าหัวใจเรามันไม่มีตัวตน แต่หัวใจเราคือธรรม เมื่อพบธรรมในตนก็จะพบธรรมในผู้คน เมื่อยังพบความเป็นคนก็ยังหนีไม่พ้นการเวียนว่ายตายเกิด เราอยากจะพบธรรมในตนและพบธรรมในผู้คนแล้วพ้นทุกข์หรือไม่
ฉะนั้นสิ่งสุดท้ายที่เราจะบอก พุทธะจึงบอกว่าอยู่ในโลกจงมองให้ บังเกิดธรรมเพราะการมองให้บังเกิดธรรมทำให้เราคลายกิเลสสิ้นทุกข์ได้ แต่ถ้าเรายังมองแบบยึดติดในความเป็นคน คนยังมีเปลี่ยนแปลง คนยังมีพลิกผัน คนยังมีความไม่แน่นอน แต่ไม่เหมือนการพบธรรม ทำให้เราดับทุกข์ สิ้นทุกข์ สิ้นกิเลส โดยตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เข้มแข็งได้ด้วยตนไม่จำเป็นต้องยืมขาใครยืน เมื่อเราสุขได้ เราก็ทำประชาราษฎร์สุขได้ เมื่อเราพ้นทุกข์ได้เราก็ทำให้ผู้อื่นพ้นทุกข์ได้ ใช่ไหม
วันอาทิตย์ที่ ๑๙ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ สถานธรรมสิงเต๋อ จ.พะเยา
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
ทบทวนให้เป็นคุณโลกต้องการสุข ไร้ดุลย์ญาณต้องทุกข์จนชอบฝันใฝ่
กายใจจิตสมบูรณ์จะไม่โลภอยากได้ ฟื้นสำนึกได้อะไรอะไรก็ดีขึ้นเอง
มีสำนึกดีก็ดีได้ศีลเป็นหลัก คิดเรื่องยากก็ต้องคิดแบบไม่เร่ง
คิดไม่เป็นง่ายคิดเข้าข้างตัวเอง ใจจะได้คิดดีเองถ้าคิดบวก
เราคือ
จี้กงสงฆ์วิปลาส รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก แฝงกายกราบ
องค์มารดาแล้ว ถามศิษย์รักอาจารย์ทุกคน คิดถึงกันไหม
บางทีก็เรื่องเดิม เหตุการณ์ก็เหมือนเดิม อารมณ์ก็เดิมเดิม คนเดิมไม่เคยไปไหน ในความกลุ้มหนักหนาเหมือนไม่ได้หายใจ ความจริงที่เข้าใจไม่ชี้ให้รอดปม
*วังวนเรื่องนั้นนั้น ต้องทำใจแก้ไข ความโลภหลงรักตักตวงไปตั้งเท่าไหร่ แค่วันละหน่อย แค่วันละหน่อย ไม่มัวแต่คอย แก้ได้แก้ไป
**แค่รู้เท่านั้นไม่ได้ฝึกตัวเอง บางเรื่องก็ยังปิดไว้ แค่รู้เท่านั้นไม่ได้ฝึกบำเพ็ญ ง่ายเลยไม่เคยง่ายดาย แค่คิดเท่านั้นไม่ได้ลงมือทำ ศิษย์ทำให้สายไป เรื่องบางที
ที่ใช้เพื่อบำเพ็ญ
ยากที่ทำไม่รู้ หยุดใจก็ไม่เป็น ไม่เย็นก็ต้องเย็น ถ้าตั้งใจจะดีขึ้นเอง
วันนี้อาจารย์มีเรื่องคุยกันนิดหน่อยก่อนที่จะมารู้จักกัน ดีไหม (ดี) ศิษย์เกิดเป็นคน เรายกตัวเองได้ไหม ชมตัวเองได้ไหม อาจารย์เคยได้ยินแต่ว่าในโลกนี้เรายกใครก็ยกได้แต่ยกตัวเองไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ศิษย์เอย ถ้ายกตัวเองเขาเรียกว่าหลงตัวเอง ฉะนั้นไม่ต้องให้ตัวเองพูด ให้คนอื่นพูดเขาเรียกว่าสรรเสริญ แต่ถ้าตัวเองชมตัวเองเขาเรียกว่าบ้ายอ หลงตัวเอง ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นเชื่ออาจารย์นะ เกิดเป็นคนศิษย์ไม่ต้องชมตัวเอง ให้คนอื่นเขาชมดีกว่า ให้คนอื่นเขาพูด ให้เขาเห็นคุณค่าเรา เรียกว่าสรรเสริญ
ถ้าชมตัวเองเขาเรียกว่า “ยกตนข่มท่าน” คุณค่ามันต่างกันเลยนะ จริงไหม
สมมติว่าถ้าเราเห็นคนอื่นไม่ดี เราควรว่าเขาไหม (ไม่ควร) ควรนินทาเขาไหม (ไม่ควร) ควรพูดถึงเขาไหม (ไม่ควร) ถ้าตัวเราเองไม่ดีล่ะ ควรพูดออกมาไหม หรือเก็บไว้ (ควรพูด) อาจารย์จะบอกนะว่าเรื่องคล้ายๆ กันแต่ว่าการกระทำไม่เหมือนกันจะให้คุณค่าต่างกัน ศิษย์รู้ไหมอาจารย์จะเตือนให้ฟัง เรื่องไม่ดีของตัวเอง เรากล้าพูด เรากล้าเปิดเผย เขาเรียกว่าคนๆ นั้นมีจิตสำนึกดี รู้จักผิดชอบชั่วดี รู้จักถูกต้องชอบธรรม เพราะตัวเองยังกล้าว่าตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่คนเรามักจะกลับกัน ชมตัวเองแต่ไม่กล้าว่าตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าเราพูดเรื่องคนอื่น เขาเรียกว่าเป็นพวกแล้งน้ำใจ มีนิสัยอันธพาลชอบจับผิด ชอบมองแง่ร้าย “กับฉันเธอยังนินทาคนอื่นให้ฉันฟังเลย แล้วเดี๋ยวไปกับคนอื่นเธอจะเอาเรื่องฉันไปนินทาให้คนอื่นฟังหรือเปล่า” ถ้าจะพูดอะไรไม่ต้องชมตัวเอง กล้าติตัวเองแล้วคนอื่นเขาจะให้เกียรติ ถูกหรือไม่ อย่าเผลอเอาความไม่ดีของคนอื่นมาพูดเพราะไม่อย่างนั้นเขาจะว่าเราใจดำ ไม่มีน้ำใจนักกีฬา เขาแพ้แล้วเขาผิดแล้วยังเหยียบย่ำซ้ำเติม ถูกไหม (ไม่ถูก)
เมื่อทำดีแล้วต้องงำประกายไม่สำแดงเด่น เพราะถ้าอวดสำแดงเด่นสักวันจะเป็นภัย เหมือนคนอวดตัวว่าเก่ง อันตรายแน่ๆ จริงไหม (จริง) ฉะนั้นอย่าไปอวดตัว ไม่อวดว่าตัวเองฉลาด จะมีใครมาชี้หน้าด่าว่า “ไอ้โง่” ไม่อวดตัวว่าร่ำรวย ใครจะชี้หน้าด่าเราว่า “ไอ้ขี้เหนียว”
คนในสมัยโบราณ ไม่ค่อยทุกข์ร้อนกับการดำเนินชีวิตมากเท่าไรใช่ไหม มีแค่ไหนก็กินแค่นั้น ทำแค่ไหนก็ได้แค่นั้น ใช่หรือไม่ (ใช่) ดูเป็นชีวิตที่สงบเงียบเรียบง่ายแล้วก็สบายไม่เร่งรีบไม่รีบร้อน ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นมีคำกล่าวคำหนึ่งของคนโบราณที่เคยกล่าวไว้ว่า “ถ้าเราไม่รักชีวิตมากมายเมื่อความตายมาถึงเราก็ไม่เกลียดกลัว เราก็ไม่ดิ้นทุรนทุราย” เกิดมาอย่างไรเราก็ตายไป เมื่อไม่รักมาก ถึงเวลาจะจากก็จากได้ง่าย ใช่หรือไม่ (ใช่)
คนโบราณยังกล่าวต่ออีกว่า “เมื่อไรที่เราไม่หลงชื่นชมในสังขารตัวเองมาก การอยู่ก็ไม่วุ่นวาย การจากไปก็สงบเรียบง่าย”
“คนโบราณเมื่อรู้ว่าตัวเองมาจากไหนก็ดำเนินชีวิตแบบไม่ต้องพยายามไปสิ้นสุด ณ ที่ใด” เมื่อไม่รักชีวิตก็ไม่เกลียดกลัวการไร้ชีวิต เมื่อไม่ชื่นชมในสังขารมากมายก็ไม่วุ่นวายและสามารถสงบเมื่อจากไป เมื่อรู้ว่าตัวเองมาจากไหน ที่เดิมตัวเองคือที่ใด ก็ไม่พยายามดำรงชีวิตอยู่เพื่อค้นหาว่าตัวเองต้องไปไหน เข้าใจไหม แต่มนุษย์ไม่ใช่ แต่ศิษย์อาจารย์ไม่ใช่ รักตัวเองมากก็กลัวตายมาก ชื่นชมลุ่มหลงในสังขารตัวเองมากก็วุ่นวายและสงบได้ยาก ถามว่าตัวเองมาจากไหนและตัวเองจะไปที่ใดก็ยังไม่รู้ ใช่ไหม (ใช่) อาจารย์ถามนะ คนที่รักตัวเองมากกลัวตัวเองตายเหลือเกิน คนที่หลงตัวเองมากแล้วก็วุ่นวายสาละวนเพื่อความหลงตัวเองนี้ ถามจริงๆ นะ รู้ไหมตัวเองมาจากไหน (ไม่รู้) ไม่รู้เลย ศิษย์จึงพยายามไปหา “ฉันจะต้องไปสวรรค์ให้ได้ ฉันจะต้องไปนิพพานให้ได้” อาจารย์จะบอกให้ว่ามนุษย์โดยส่วนใหญ่มักจะบอกว่า ถ้าคิดดีหน่อยหนูก็มาจากฟ้าเบื้องบน ไม่เทพก็เทวดาองค์ไหน ถ้าคิดแย่หน่อย หนูก็อาจจะมาจากนรกเบื้องล่างไม่รู้ปีศาจ
ตนใดมาเข้าสิง” อย่างนั้นอาจารย์จะบอกให้ไขความกระจ่าง ศิษย์เอย
ถ้าศิษย์ไม่ลืมว่าศิษย์มาจากไหน ศิษย์จะไม่ต้องพยายามดิ้นรนเพื่อไปสิ้นสุดที่ใด อาจารย์จะตอบให้ไหมว่าศิษย์มาจากไหน
“เรามาจากธรรม และเราก็กำลังกลับสู่ธรรม” เรามาจากธรรม เราไม่ได้มาจากฟ้า เราไม่ได้มาจากนรก แต่เรามาจากธรรม เพื่อกลับคืนสู่ธรรม แต่มนุษย์ลืมไป คิดว่าเราไม่ได้มาจากธรรม เรายังมีตัวมีตน ใช่หรือเปล่า (ใช่) แต่ถ้าเราไม่ลืมว่าจริงๆ แล้วเรามาจากธรรม ไม่ต้องดิ้นรน ไม่ต้องทำอะไรมาก สักวันเราก็ต้องกลับคืนสู่กระแสแห่งธรรม
แต่ที่เรากลับคืนสู่กระแสแห่งธรรมไม่ได้ กลับสู่ความว่างเปล่าที่แท้จริงไม่ได้เพราะอะไร เคยคิดไหม เราคิดแต่เพียงว่าวันนี้เราจะกินอะไรแค่นั้นเอง
ใช่ไหม สังขารศิษย์ยังห่วง แล้วถ้าศิษย์เชื่อมั่นว่าตัวเองมีจิตญาณ แล้วศิษย์ไม่ห่วงจิตญาณของตัวเองหรือ ว่าจะไปไหน และจะกลับที่ไหน ถ้าจะกลับบ้าน แล้วบ้านอยู่ไหน หาบ้านของตัวเองเจอหรือยัง อาจารย์จะบอกว่า
ที่แท้จริงจิตญาณมีธรรมเป็นบ้าน มีธรรมเป็นจิต และมีธรรมเป็นตัวตนที่แท้จริง แต่เรามักชอบเอาตัวตนมาเกาะเกี่ยวผูกพัน แล้วบอกว่าเราไม่เห็นธรรม เห็นแต่คนแบบนี้ ใช่ไหม (ใช่) อย่างนั้น ตัวแบบนี้ที่เอามาบังธรรมนั้นมันมีธรรมอยู่ไหม (ไม่มี) แล้วมันมีธรรมเป็นใจเดิมแท้ไหม (ไม่มี) ไม่ว่าเหนือใต้ตะวันออกตะวันตก ไม่ว่ารวยจน ไม่ว่าคนภาคไหน ไม่ว่าเด็ก ไม่ว่าแก่ ทุกคนล้วนมีธรรมอันเป็นใจเดิมอยู่ และธรรมอันนั้นก็อยู่ในใจของเราทุกคน แต่เราไม่เคยชะแง้แลดูถึงหัวใจแห่งธรรม และไม่เคยกุมใจแห่งธรรมนั้นไว้ เราเอาแต่กุมใจว่าเราเป็นคนอย่างนี้ เรานิสัยแบบนี้ เราชอบแบบนี้ เราจะชั่วก็ชั่วอย่างนี้ จะดีก็ดีได้แค่นี้ เราจึงไม่เคยมองเห็นธรรมที่แท้จริงที่อยู่ข้างใน ที่คอยย้ำเตือนว่า เราแก่แล้ว ทุกข์แล้ว เจ็บแล้ว ตายแล้ว แล้วเราจะรอให้ตัวเองเกี่ยวกรรมไม่จบสิ้น แล้วเราค่อยมาเข้าใจภายหลังว่า เราได้ทิ้งธรรมไปแล้วและก็ได้สร้างกรรมแห่งการเวียนว่ายและการยึดมั่นถือมั่นในตัวตน เอาตัวตนนี้ไปเกาะเกี่ยวกรรมไม่จบ แล้วสร้างเหตุวิบากกรรมให้เวียนว่ายไม่จบสิ้นถูกไหม (ถูก) เรายังประมาท ยังหลงมัวเมา และยังยึดติด
ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นใช่เวลาที่เราควรมาจะสนุกสนาน หรือเราควรจะเตรียมตัวเตรียมใจที่จะหันกลับมาทำตัวเราให้พร้อมว่า ถ้าวันหนึ่งฉันต้องไป ก็จะไม่มีตัวตนให้ฉันยึดถืออีกต่อไปแล้ว แต่ถ้าศิษย์ยังยึดถือก็เท่ากับว่าศิษย์ก็ยังสร้างวัฏฏะแห่งการเวียนว่ายไม่จบสิ้น ที่เรียกว่าเมื่อยังคงมีตัวตน ทำดีก็เรียกว่ากรรมดี ทำชั่วก็เรียกว่ากรรมชั่วหรือทำดีก็เรียกว่าบุญ ทำชั่วก็เรียกว่าบาป
แต่ถ้าเกิดว่าไร้ธรรมแล้วคือธรรม เป็นอย่างไร ศิษย์เคยได้ยินคำว่า ไร้ธรรมก็คือธรรมไหม อะไรเรียกว่าไร้ธรรมก็คือธรรม
(พระอาจารย์เมตตาให้หัวหน้าชั้นออกมายืนข้างหน้า เพื่อเป็นตัวอย่าง)
ถ้าเวลาเราถูกตีเจ็บไหม (ไม่เจ็บ) ตีอีกโกรธไหม (ตอนนี้ไม่โกรธ) ถ้าตีสิบๆ ที (ต้องดูว่าตีเพราะอะไร ตีเพื่อแสดงไม่โกรธ) ไม่มีเพื่ออะไร แค่อยากตีโกรธไหม (ไม่โกรธ) ศิษย์เอยอาจารย์จะถามว่าถ้าศิษย์ถูกตีแล้วศิษย์จะเลือกเกี่ยวกรรม ละลายหนี้กรรม หรือสิ้นเวรสิ้นกรรมสิ้นทุกข์ ถ้าโกรธมันก็คือการเกาะเกี่ยวคิดร้ายสร้างบาป ถ้าไม่โกรธแล้วคิดว่า “ไม่เป็นไร ได้ละลายหนี้บาปเวรกรรม เขาตีบ้างก็ไม่เป็นไร ชาติก่อนฉันอาจจะไปตีเขามา ชาตินี้ก็เลยโดนเขาตีกลับ” นี่เรียกว่าละลายหนี้บาปเวรกรรม แต่ถ้าโดนตีแล้วยังคงมีสติ ศีล สมาธิ ปัญญา ศีลคือรักษาใจให้ปกติ สมาธิคือทำจิตให้สงบไม่หวั่นไหวเมื่อโดนกระทบ ปัญญาคือความเห็นแจ่มแจ้งว่า “อ๋อ ก็แค่นั้น ก็เท่านั้น” ก็จบสิ้นกรรมสิ้นทุกข์ ตั้งใจละลายหนี้อะไรใครเคยติดหนี้กรรมใครก็จบเพียงเท่านี้ ฉะนั้นเมื่อเวลาศิษย์โดนกระทบศิษย์จะเลือกเกี่ยวกรรม ละลายหนี้กรรม หรือจะเลือกอยู่ตรงกลาง วางจบสิ้นทุกข์สิ้นเวรสิ้นกรรม เพื่อจะได้สิ้นการยึดถือใดๆ อีกต่อไป แต่มนุษย์เราเดี๋ยวนี้เป็นอย่างไร เมื่อถูกกระทบก็ด่ากลับเขา เมื่อถูกกระทบก็แช่งกลับ กระทบทีก็ชอบเขากลับ ฉะนั้นอาจารย์จึงอยากให้ศิษย์รับรู้ว่าธรรมะมีแค่ขณะเดียว ประเสริฐอยู่แค่ขณะเดียว ถ้าในขณะเดียวนั้นศิษย์สามารถทำแล้วแจ้งรู้ แล้วตื่น พ้นทุกข์ตลอด ขณะเดียวเท่านั้นนะศิษย์ ขณะเดียวที่ศิษย์โดนกระทบ กระทบแล้วศิษย์ไม่มีอดีต ไม่มีอนาคต ไม่มีปัจจุบัน มีแต่แค่ตอนนี้ ไม่มีเกิดไม่มีดับ ขณะที่เกิดมันจบ ไม่มีมาไม่มีไปเพราะมันจบแล้วตรงนี้ ฉะนั้นถ้าเราเข้าถึงการบำเพ็ญ ในชั่วขณะหนึ่งที่โดนอะไรกระทบก็ว่างแล้วจบ เมื่อว่างแล้วจบ แล้วจะมีกรรมอะไรให้ยึดเกี่ยว จะมีกรรมอะไรให้ยึดถือ จะมีเวรกรรมอะไรที่เราต้องไปหมุนเวียนว่ายอีก นั่นคือการจบในทันทีเลย ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าตื่นแจ้งในชั่วขณะหนึ่ง สามกาลก็ไม่มี ไม่มีคำว่ามา ไม่มีคำว่าไปและไม่มีคำว่าเริ่มเพื่อจบที่ไหน เพราะทุกขณะคือจบ แต่เราจบหรือไม่จบ ถ้าไม่จบก็ไม่มีวันสงบ เราฟังมาจบไหม มันคั่งค้างใจนะอาจารย์ มันทำไมพูดผิดหูอย่างนี้ ไม่จบมันก็ไม่สงบใช่ไหม ไม่จบมันก็ต้องมาเคลียร์กันหน่อยแล้วใช่ไหม (ใช่) อย่างนั้นถ้าทุกเรื่องศิษย์ทำให้ดีที่สุด วางแล้วจบ มีอะไรต้องใช้ มันก็แค่ต้องใช้กรรมเก่า กรรมใหม่ไม่สร้างแล้วใช่ไหม เหมือนอาจารย์ตีศิษย์ จบไม่จบ (จบ) วางไม่วาง (วาง) วางใคร วางอาจารย์หรือวางใจ (วางใจ) การบำเพ็ญธรรมจึงไม่ใช่อยู่ที่การแก้ไขใคร แต่มันแก้ที่ใจตนเอง แล้วจบลงที่ใจตนเอง จริงไหม (จริง) แม้เขาจะด่าเราอย่างไร ศิษย์ก็จะเข้าใจแล้วจะจบลงที่เรา ไม่ทำเวรให้ยืดเยื้ออีกต่อไป
อาจารย์พูดเรื่องยากไหม ยากถ้าศิษย์ไม่ยอมทำสักที ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าศิษย์ทำได้นะศิษย์เอย มันจะจบแค่ตรงนี้เลย ไม่ว่าเจอใคร มันก็จะจบกันแค่ตรงนี้ แล้วศิษย์จะไม่รู้สึกว่า “ทำไมฉันไม่ทำกับเขาให้ดีที่สุด” ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าทุกขณะศิษย์ทำให้ดีที่สุด ทำแล้วจบ ทำแล้วดีที่สุด ห่วงอะไร กลัวอะไร ใช่ไหม (ใช่) วันนี้ทำดีที่สุดแล้วหรือยัง (ยัง) ยังอีกหรือ อย่างนั้นจะพยายามให้ดีขึ้นดีไหม (ดี)
แค่ชั่วขณะหนึ่งที่เวลาเราโดนกระทบ ถ้าไร้ธรรมก็คือธรรมแต่ถ้ายังทำก็ก่อเกิดเป็นกรรม ใช่ไหม ที่เรียกว่ากรรมดี กรรมชั่ว แต่ถ้าทุกขณะที่เราทำเราไม่ยึด เราไม่ถือ เราไม่เกาะเกี่ยว ทำให้ดีที่สุดถึงเวลาปล่อยวาง ก็ไม่ก่อเป็นกระแสกรรมที่เราต้องเวียนว่ายไปรับ ใช่หรือไม่ (ใช่)
โดยส่วนใหญ่ศิษย์มักจะถามอาจารย์ว่า “อาจารย์การเข้าใจธรรม การบำเพ็ญธรรมมันเป็นสิ่งที่ดี แต่อยู่ๆ การจะเป็นคนดีก็เป็นเรื่องยากแล้วอย่างหนึ่ง แล้วดีให้ตลอดก็ยิ่งยากอย่างหนึ่ง แล้วตอนนี้อาจารย์บอกไม่ใช่แค่ให้ดีแต่ยังต้องบำเพ็ญอีก ไม่รู้จะไปได้หรือเปล่านะอาจารย์” ใช่ไหม แค่ทุกวันหากินก็ยังเอาตัวไม่รอดแล้ว แล้วตอนนี้อาจารย์ยังบอกว่า “ต้องเป็นคนดี แล้วยังต้องบำเพ็ญธรรมอีก มันยากไปหน่อยไหมอาจารย์” อย่างนั้นวันนี้เรามาคุยกัน เหมือนแบบคนคุยกันธรรมดา เริ่มต้นตั้งแต่ง่ายๆ ก่อน “ศิษย์เอย เราเกิดเป็นคนจำเป็นต้องเป็นคนดีไหม” (จำเป็น) จำเป็นต้องเป็นคนดี ใช่ไหม แล้วทำไมชอบถามตัวเองว่า “ทำไมหนูต้องดีอะไรหนักหนาเหนื่อยแล้วนะอาจารย์” ใช่ไหม ทำไมเราต้องดี หลายครั้งศิษย์มักจะถามตัวเองว่าดีไปทำไมอาจารย์ ทำไมต้องดี อย่างนั้นการเป็นคนดีให้มิตรหรือให้ศัตรู แล้วเราชอบมิตรหรือชอบศัตรู (ชอบมิตร) แล้วเวลาเจอเราอยากเจอโจรหรืออยากเจอบัณฑิต (บัณฑิต) ฉะนั้นพอจะเข้าใจหรือยังว่าทำไมเราต้องเป็นคนดี เพราะโดยส่วนใหญ่คนทุกคนชอบคนดี ชอบบัณฑิต ชอบมิตร ใช่ไหม ฉะนั้นการสร้างสิ่งที่ดีก็คือการทำให้เราอยู่ร่วมกับคนได้อย่างเป็นมิตร แล้วการทำดีมันก็ดีอยู่อย่างหนึ่ง คือ ความดีมันเป็นชื่อของความสุข
(พระอาจารย์เมตตานักเรียนชายวัยรุ่นท่านหนึ่ง)
เหมือนที่ศิษย์ถามอาจารย์ว่า ทำไมต้องดี บางทีทำดีก็เบื่อนะ ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าอาจารย์ให้ศิษย์เดินไป เจอใครก็ให้ด่าเลย กับอีกอันหนึ่งเดินไป เจอใครก็ขอบคุณเขา อะไรทำแล้วสบายใจกว่า (ขอบคุณ) ศิษย์รู้ไหมว่า ทำไมต้องทำดี เพราะชื่อของความดี เป็นชื่อที่ทำแล้วอิ่มใจ สุขใจ ไม่หาเรื่องกับใคร และอยู่ที่ไหนก็เป็นที่รักของทุกคน แต่ชื่อแห่งความร้าย ชื่อแห่งอารมณ์โกรธเกลียด เป็นชื่อแห่งความทุกข์ สร้างศัตรูและสร้างความเจ็บช้ำน้ำใจ พอเข้าใจหรือยังว่าทำไมต้องทำดี และอีกอย่างหนึ่งคือ ชื่อแห่งความดีเป็นชื่อที่ใครๆ ก็รัก ใครๆ ก็ชอบ เพราะเป็นหัวใจของทุกๆ คน ลองถามสิ ถ้าให้ใฝ่ชั่วกับใฝ่ดี จะใฝ่สิ่งไหน (ใฝ่ดี) ฉะนั้นอยากมีชื่อว่าดีหรือชั่ว (ดี) ฉะนั้นพอเข้าใจหรือยังว่าทำไมต้องทำดี
อาจารย์สอนทำดีง่ายๆ ก่อนกลับไปนั่ง ให้เดินไปจนสุดแล้วก็อ้อมกลับมานั่ง โดยขอบคุณให้หมดทุกคน ดีไหม (พูดขอบคุณทีเดียวได้ไหม) ศิษย์เอย ไหนบอกว่าเป็นชื่อที่อิ่มใจ แล้วอิ่มใจทีเดียวพอหรือ ไม่อยากอิ่มหลายอิ่มหรือ อิ่มคนนี้ก็เห็นแค่คนนี้ แต่ลองเดินไปใกล้ๆ แล้วอิ่มให้ถึงใจสิ คุณค่าต่างกันนะ จริงไหม (จริง) ทำไหม (ทำ)
(นักเรียนท่านนี้เดินไปรอบๆ ห้อง และไหว้กล่าว “ขอบคุณ” เพื่อนนักเรียนในชั้นทุกคน)
ศิษย์เอ๋ย เมื่อมีคนสร้างบุญมาเราก็ต้องสร้างบุญต่อด้วยการทำดีต่อ ด้วยการอวยพรกลับ “ร่มเย็นเป็นสุขนะหลาน โชคดีมีชัยนะ” ทำไมเราไม่หัดทำดีต่อล่ะ ใช่ไหม (ใช่)
เมื่อทำดีไปได้สักพักหนึ่ง ศิษย์รู้หรือไม่ ความดีนั้นจะกลายเป็นคุณธรรม ความดีจะกลายเป็นคุณธรรมได้เมื่อเวลาที่ไปไหนรู้จักให้เกียรติผู้อื่น เคารพนบนอบผู้อื่น ทำอย่างนี้บ่อยๆ เขาเรียกคนนั้นว่ามีสัมมาคารวะ มีจริยะธรรมที่ดี เหมือนเราเป็นคนชอบให้ ให้บ่อยๆ เขาเรียกคนนั้นเป็นคนมีเมตตาธรรม ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นหนทางแห่งความดีจึงเป็นหนทางแห่งผู้ประเสริฐ หนทางแห่งความดีคือหนทางแห่งการปฏิบัติคุณธรรม แต่คนทำดีบ่อยๆ ก็ท้อ ก็ล้า ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่างนั้นอาจารย์ถามคนที่ตลอดชีวิตไม่พยายามทำดี แต่พยายามไม่ทำชั่วหน่อยนะว่า คนที่พยายามทำดีตลอดมีสัมมาคารวะ มีน้ำใจช่วยเหลือคนแต่เผลอนิสัยขี้โมโห ด่าคนอื่น จับผิดคนอื่น คนนั้นเรียกว่าดีไหม (ไม่ดี) พยายามที่จะไม่ทำชั่ว แม้จะไม่ได้พยายามทำดีสักครั้งหนึ่ง แต่พยายามจะไม่โมโห ไม่โกรธ ไม่โลภ ไม่ถือทิฐิ ไม่ยโสโอหัง คนเช่นนี้ดีหรือไม่ดี (ดี) แล้วที่ศิษย์บอกว่าศิษย์ทำดีแล้วเหนื่อย ศิษย์เป็นอย่างแรกหรือศิษย์เป็นอย่างหลัง ที่ศิษย์เป็นคนดีแล้วศิษย์เหนื่อยก็เพราะศิษย์พยายามดี แต่ศิษย์ไม่ละความชั่ว ศิษย์พยายามดีแต่ศิษย์ไม่ละบาปเวร กิเลสกรรม ศิษย์ก็เลยเป็นคนดีที่ยังเหนื่อย เพราะมันยังอดไม่ได้ “หนูดีก็จริง แต่อดไม่ได้ เดี๋ยวขอด่าก่อนแล้วค่อยกลับไปดีใหม่” หรือไม่ก็บอกว่า “ขอด่าให้มันสะใจก่อนเดี๋ยวไปทำบุญใส่บาตรให้มัน” อาจารย์ถามว่าอย่างนี้ดีไหม (ไม่ดี) แต่อีกคนหนึ่งแม้จะไม่พยายามดีแต่ความชั่วเขาจะไม่ทำเลยดีกว่าไหม ฉะนั้นละชั่วบำเพ็ญบุญ พุทธะก็สอนไว้แล้ว เมื่อใดละชั่วก็คือกำลังบำเพ็ญบุญ หากบำเพ็ญบุญแต่ไม่ละชั่ว แล้วอย่างนี้จะเรียกว่าดีจริงได้อย่างไร ทำบุญใส่บาตรเก่งแต่นินทาคนก็เก่ง ทำบุญตักบาตรสวดมนต์เก่ง แต่พออยู่ข้างนอกก็โลภเบียดเบียน เอาเปรียบเขาก็เก่ง พระพุทธะสอนไว้ว่าละชั่วก็คือการบำเพ็ญบุญ ศิษย์บอกว่า “อาจารย์แล้วอย่างไรที่เรียกว่าชั่ว ไม่ดี ศิษย์ก็ไม่ได้จะชั่วหนักหนา แค่โลภนิดหน่อย ด่านิดหน่อย บ่นนิดหน่อย แล้วก็โกรธมันอีกนิดหน่อย” ใช่หรือไม่ นิดหน่อย นั่นกี่ครั้งที่นิดหน่อย หยุดได้ไหม หยุดยังไม่ได้ ใช่หรือไม่ อาจารย์จึงบอกว่า แล้วอะไรเป็นต้นเหตุที่ทำให้คนดีไปไม่ถึงฟากฝั่งแห่งความดี นั่นก็คือกรรมชั่ว หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าบาป ทำบาปให้ผลคือความทุกข์ แล้วบาปมีมูลเหตุจากอะไร (การกระทำของเรา) การกระทำอะไรที่กลายเป็นบาป แล้วให้ผลเป็นทุกข์ แล้วกลายเป็นคนที่ไม่สามารถเป็นคนดีได้อย่างถ่องแท้ กระทำอะไร
ต้นเหตุแห่งบาป ต้นเหตุแห่งทุกข์เกิดจากกิเลสซึ่งเรียกว่า โลภ โกรธ หลงในตัวตน หลงยึดติดดี ชอบดี แล้วว่าคนอื่นชั่วก็เป็นกิเลส ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าเราอยากละกิเลสและเป็นคนดีที่แท้จริงได้ เราก็ต้องเบาบางเรื่องโลภ โกรธ หลงให้ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) โลภ โกรธ หลง มีตัวตนไหม (ไม่มี) มีแส้คอยเฆี่ยนเราว่า “ให้โกรธเขา ด่าเขา เกลียดเขา” มีไหม (ไม่มี) แล้วทำไมเราต้องตกเป็นทาสมันทุกที จริงหรือไม่
อาจารย์จะบอกเทคนิคนิดหน่อยว่าจริงๆ แล้วโลภ โกรธ หลง ไม่ใช่ไม่ดี แต่ไม่ดีเพราะมันมาอยู่กับศิษย์ โลภ โกรธ หลง ถ้าอยู่กับพระพุทธะ โลภ โกรธ หลงก็เป็นแค่โลภ โกรธ หลง เพราะมันทำอะไรพระพุทธะไม่ได้ แต่ที่มันทำกับศิษย์ได้ เพราะศิษย์ไม่เคยเป็นพระพุทธะสักทีใช่หรือไม่ (ใช่) พอโลภ โกรธ หลง มาทีไรศิษย์ขอเป็นมารก่อน วางพุทธะไว้ก่อน ตอนนี้เขาทำให้โมโห ต้องจัดการเขาก่อน ใช่หรือไม่ (ใช่)
ศิษย์เอย เป็นคนดีแล้วยังไม่พ้นทุกข์ เพราะศิษย์ยังไม่ละชั่ว ยังบำเพ็ญบุญ ยังไปไม่ถึง วิธีที่จะเป็นคนดีแล้วละชั่ว แล้วเข้าถึงการบำเพ็ญบุญแล้วกลับคืนสู่หนทางแห่งธรรมเดิมแท้ นั่นก็คือต้องบำเพ็ญเพื่อเยียวยาจิตใจ ต้องบำเพ็ญเพื่อย้อนกลับมาดูแลและรักษาใจ เพราะว่าความโกรธ โลภ หลง จริงๆ ไม่มีตัวตน แต่ชอบอาศัยคนที่ยึดมั่นถือมั่นในตัวตน
โลภ โกรธ หลง มันไม่มีตัวตนนะ แต่มันชอบอาศัยคนที่ชอบยึดมั่นถือมั่นในตัวตน แล้วคอยให้อาหารเลี้ยงมันจนเติบโต แต่ถ้าเมื่อไรมันมา ศิษย์จำง่ายๆ โลภมันเหมือนลิง โกรธมันเหมือนเสือ หลงมันเหมือนจระเข้ สมมติว่าถ้าสัตว์พวกนี้เข้ามาสู่เรา เราไม่ให้อาหารมัน เราไม่สนใจใยดีมัน เราไม่แคร์มัน เชื่อไหม มันก็เป็นธรรมชนิดหนึ่งที่มันมีเกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วมันก็ดับไป เมื่อไม่ให้ค่า ไม่สนใจ ไม่ใยดี มันจะบอกว่า “ฉันไปก็ได้” จริงหรือไม่ (จริง) เหมือนตอนนี้ถ้าเขาทำให้เราโกรธ อาจารย์สมมติความโกรธมันเป็นแอปเปิล มันโยนมาแล้ว รับไม่รับ (ไม่รับ) เมื่อไม่รับ ถ้ามันโยนมาแล้วทำเราเจ็บ จะเจ็บกี่ครั้ง (ครั้งเดียว) จริงหรือ อาจารย์เห็นศิษย์เก็บแอปเปิลขึ้นมาแล้วมากระแทกหัวตัวเอง โมโหมัน ด่ามัน ใช่หรือไม่ (ใช่) ทำไมไม่ปล่อยมันไป ถ้าเขาตีเรา เขาด่ามา เขาทำร้ายมา เขาทิ่มแทงจิตใจเรามา เราอยากสิ้นทุกข์หรือเกี่ยวกรรมหรือละลายหนี้บาปเวรกรรม (ละลายหนี้บาปเวรกรรม) ฉะนั้นเมื่อมันทุกข์มา มันเกิดมา มันก็จบไปแล้ว เอาแบบน่าเกลียดไปเลย คือมันกลายเป็นขี้ไปแล้ว จะเก็บขี้ปากเขา มานั่งเล่นขี้ทำไม จะเก็บขี้ปากเขามาแล้วเอาไปเล่าให้คนอื่นฟัง “เธอขี้มันอยู่ในใจฉันเต็มไปหมดเลย เธอช่วยเอาขี้ไปหน่อย ไอ้นั่นมันโคตรไม่ดีเลยมันแย่เลย เธอแบ่งขี้ไปหน่อยนะ” เอาไหม (ไม่เอา) แล้วทำไมชอบหูผึ่งจังเลยเวลาใครนินทา ใครให้ทำ ใช่ไหมศิษย์ (ใช่) ฉะนั้นการบำเพ็ญคือการช่วยเยียวยาจิตใจ และช่วยให้เราเข้าใจความเป็นจริงได้อย่างแจ่มชัดขึ้น
อาจารย์ถามนะ ธรรมอะไรที่หมั่นพินิจพิจารณา เมื่อเจออะไรที่มากระทบจิตกระทบใจ แล้วเราจะได้ปลดปลงปล่อยวาง ไม่ข้องเกี่ยว ผูกพัน และสร้างบาปเวรกรรมอีก
(ตั้งสติให้ดี อดทน) เมื่อยังอดทนแปลว่า ลึกๆ ยังยึดมั่นถือมั่นในตัวตน มีคำว่าไม่ยอม จึงต้องพยายามอดทน ใช่หรือไม่ (ใช่) แค่สติยังไม่สามารถพิจารณาและละลายความทุกข์ไปจากใจได้ แต่อะไรที่จะทำให้เราพิจารณาเนื่องๆ จนเกิดปัญญาเห็นแจ้งแล้วเข้าถึงธรรม
(ทำใจ) เห็นก็ยังทำใจไม่ได้ (มีศีล ปัญญา สติ) ศีลคือความปกติ สมาธิคือจิตที่นิ่งไม่หวั่นไหวเมื่อโดนกระทบ ปัญญาคือเห็นแจ้งและสามารถปล่อยวางลงได้อย่างไม่ยึดติด แต่ศีลก็ยังไม่ค่อยครบ สมาธิก็ยังไม่ค่อยมี ปัญญาไม่ต้องพูดถึงเลย ใช่ไหม (อนัตตา ว่างเปล่า อนิจจัง) อาจารย์จะดูว่า เวลาเห็นสาวจะว่างไหม เวลาเห็นเงินหนึ่งพันบาทจะว่างไหม อาจารย์ขอยืมเงินรองหัวหน้า ว่างไหม (ว่างครับ มันไม่ใช่ของเราที่แท้จริง) การคิดว่าทุกสิ่งขาดสูญมันก็ไม่ค่อยดีเท่าไร แต่แค่ให้พิจารณา แต่พิจารณาอย่างไรล่ะ เพราะบางคนพอคิดว่าชีวิตขาดสูญ ก็เลยทำบาปได้ “ไม่เป็นไรเดี๋ยวมันก็ว่าง” อย่างนี้ไม่ถูกต้อง ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าพิจารณาให้บังเกิดธรรมมันต้องมีอีกสองถึงสามอย่างเป็นองค์ประกอบ ใช่ไหม มีอะไรอีก ความมีแท้จริงก็คือความว่าง ความว่างแท้จริงก็คือความมี
(รู้จักปล่อยวาง) แต่ก่อนจะปล่อยวางศิษย์จะต้องทำให้ดีที่สุด มนุษย์มักจะคิดว่า “ทุกข์เหลือเกิน ขอทิ้งทุกอย่างเลยได้ไหม” ธรรมะไม่สอนแบบนั้น ธรรมะสอนว่าทำจนถึงที่สุดก็ต้องวางลง ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นก่อนจะปล่อยวางต้องทำให้ถึงที่สุด
อาจารย์ถามว่า ธรรมข้อไหนที่เอามาใช้เพื่อย้ำเตือนเรา ไม่ให้หลงผิด ไม่ให้คิดผิด ไม่ให้ทำผิด แล้วก่อเกิดเป็นทุกข์ เป็นวิบากกรรมแห่งการเวียนว่าย
(อย่าลืมตนเอง) ก็ตอบได้ดีเหมือนกัน แต่บางทีคนเราก็มักจะชอบหลงตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ละความโลภ โกรธ หลง) ธรรมอะไรที่จะทำให้เราสามารถพึงระลึกเสมอ และไม่ตกเป็นทาสความโลภ ความโกรธ ความหลง ไม่สร้างบาป และไม่ติดยึดในบุญ แล้วศิษย์ละโลภโกรธหลงได้หรือยัง (กำลังจะทำ) ต้องรีบทำให้ได้แล้ว อายุมากแล้ว
อย่างนั้นอาจารย์จะบอกให้นะ แก่นแท้ของชีวิต ไม่ได้อยู่ที่ภายนอก แต่อยู่ที่ภายใน ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนดั่งคำว่า “ดีร้ายไม่ทำให้เราทุกข์ มากกว่าใจที่ไม่รู้พอ ดีร้ายไม่ทำให้เราเจ็บปวด มากกว่าใจเราที่ไม่ยอมรับความจริง” ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นแก่นแท้ของความทุกข์ทั้งมวลอยู่ที่ใจ อาจารย์ถามง่ายๆ เราดีใจที่ได้เงินหนึ่งร้อย แต่ถ้าเพื่อนได้สองร้อยเราใจเป็นอย่างไร อย่างนั้นอาจารย์ถามใหม่ เสียเงินหนึ่งร้อยเสียใจไหม (เสียใจ) แต่ถ้าเพื่อนเสียสองร้อย เราดีใจหรือเสียใจ (ดีใจ)
ฉะนั้นแก่นแท้ของความสุขที่แท้จริงอยู่ที่ไหน (ใจ) แล้วใจนั้นคืออะไร ที่จะทำให้เราสามารถหยุดทุกข์ได้ และแปรทุกข์ให้กลายเป็นคำว่าพ้นทุกข์ได้ ใจนั้นอยู่ตรงไหน ในตัวเรา ใช่หรือไม่ ดังคำกล่าวว่า “ถ้าพอเมื่อไร อะไรๆ ก็มีสุข แต่ถ้าไม่พอ อะไรๆ ก็ไม่สุข” อาจารย์ถามว่า
พอหรือยัง (ยัง) ฉะนั้นก็เลยยังไม่สุข เลยยังทุกข์ “แล้วทำอย่างไรให้มันพอได้ตลอด” ก็คือคนที่สามารถเข้าใจแก่นแท้ของใจที่แท้จริงได้ อาจารย์บอกว่า แค่นี้ก็ดีแล้ว แค่นี้ก็พอแล้ว แค่นี้ก็สุขแล้ว คิดว่าอะไรที่ได้มา อะไรที่เพิ่มมามันคือกำไร ถูกไหม แต่ตอนนี้ถ้าศิษย์ยังบอกว่า แค่นี้ก็ไม่พอ แค่นี้ก็ไม่ดี ฉะนั้นกว่าที่ศิษย์จะได้อะไรมามันก็คือความยากลำบาก เมื่อเป็นดังนี้แล้ว ศิษย์อยากจะสุขตรงนี้ หรือว่ารอข้างหน้าแล้วค่อยสุข ตอนนี้พอหรือยัง
ดีหรือยัง ธรรมจึงสอนว่าสิ่งใดเกิดสิ่งนั้นดี เมื่อพอได้มันก็ดี เมื่อพอได้มันก็สุขดี แต่เมื่อพอไม่ได้ดีไม่ได้มันก็เลยทุกข์ทุกที ใช่หรือไม่ สมมติว่าแฟนอาจารย์เป็นคนนี้ แต่เผอิญไปเห็นอีกคนหนึ่งแล้วคิดว่า “ทำไมแฟนเราแก่มาก ไปเห็นแฟนของคนข้างบ้าน เขายังดูหนุ่มมาก” เมื่อคิดอย่างนี้ เราอยู่กับแฟนของเรา จะมีความสุขไหม มันเป็นเหมือนนรกเผาใจนะ ศิษย์ก็อาจจะคิดว่า “เบื่อพ่อแล้วล่ะ อยากหาพ่อบ้านคนใหม่แล้ว” แต่ถ้าเราคิดอีกอย่างว่า “พ่อบ้านเราก็ดีนะ พ่อบ้านของเธอก็ดีนะ” สุขไหม แต่มนุษย์มักจะคิดว่า “พ่อมึงเมื่อไหร่จะแก้นิสัยล่ะ ขี้บ่นเหลือเกินนะ ไม่เหมือนพ่อบ้านนู้นไม่ขี้บ่นเลยนะ” อย่างนี้อยู่กันไปก็มีแต่ทุกข์ ใช่ไหม ทำให้คนยิ้มได้ ทำให้ผ่องใสเป็นบุญไหม (เป็น) แต่ทำให้คนขุ่นมัวเป็นทุกข์เป็นบาป
ใช่หรือไม่ (ใช่) ศิษย์เอ๋ยเราบำเพ็ญเพื่อเยียวยาจิตใจ เพื่อทำให้คนอื่นเขามีความสุข
อะไรคือสิ่งที่แน่นอนในชีวิต เราเป็นอะไรที่แท้จริงหรือ เรารวยหรือเราจน เราดีหรือเราร้าย เราเป็นคนหรือเป็นเป็ดก็ไม่แน่ ใช่ไหม ฉะนั้นไม่ว่าจะเป็นอะไรเราก็เป็นแค่ชั่วครู่หนึ่งจะไปยึดติดทำไม เต้นเป็ดแล้วทำให้คนยิ้มก็ไม่เป็นไรใช่ไหม อย่าแย่งผ้าจากมือเพื่อนนะศิษย์ น้ำจิตน้ำใจ บำเพ็ญธรรมแล้ว เราฝึกฝนแล้ว ค่อยเป็นค่อยไป ช้าๆ เร็วๆ แล้วระวังสับปะรดจะบาดมือ ใช่หรือไม่ เมื่อสักครู่อาจารย์บอกแล้วว่าเป็นเป็ดก็ไม่เป็นไรนะ
ศิษย์เห็นแถวไหนช้าสุดไหม (ไม่เห็น,ไม่ทันได้มอง) อาจารย์จะบอกให้นะ ศิษย์เอย การศึกษาบำเพ็ญธรรมก็เหมือนกัน ถ้าเรามุ่งมั่นทำสิ่งที่ตัวเองทำให้ดีที่สุด มันไม่มีใครร้าย มันไม่มีใครแย่ เพราะทุกคนต่างพยายามทำให้ดีทีสุด แล้วเราจะมีเวลามานั่งจับผิดใครไหม คนที่มีเวลามานั่งนินทาคนอื่น คนที่มีเวลาจับผิดคนอื่น แปลว่าไม่เคยดูแลตัวเอง ถ้ามัวแต่ดูแลตัวเองจะไม่มีเวลาที่จะนินทาคนอื่น ไปจับผิดคนอื่น เพราะทุกคนต่างเอาตัวให้รอดก่อน ถ้าศิษย์ทุกคนทำตัวเองให้ดีที่สุด ไม่มีใครแย่ แต่ถ้าเมื่อไรศิษย์ว่างไปดูคนอื่นแปลว่าศิษย์ยังทำตัวเองไม่ดีที่สุด ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่างนั้นอาจารย์ถามว่า ถ้าตอนนี้เราหาคนผิดไม่ได้ แล้วใครจะยอมเสียสละ ยอมเป็นคนผิด เมื่ออยู่ในโลกทุกคนต่างคิดว่าตัวเองถูกหมดแต่บางทีเรื่องบางเรื่องต้องมีคน กล้ารับผิดชอบ อย่างนั้นตอนนี้ทุกคนต่างชนะมีใครจะกล้าเป็นเป็ดหรือเป็นผู้แพ้ (หัวหน้ายกมือ) ถูกแล้วศิษย์ การจะเป็นหัวหน้าคน การจะได้ใจคน เรื่องถูกต้องให้ลูกน้องไป ส่วนความผิดเราต้องกล้ารับ เรื่องดีก็โยนความดีให้ลูกน้อง เมื่อมีปัญหาหัวหน้ากล้ารับไว้ก่อน ทำได้แบบนี้ลูกน้องรักตาย จริงหรือไม่ แล้วศิษย์ที่เหลือ ให้หัวหน้าเต้นคนเดียวดีไหม (ดี) ลูกน้องแบบนี้ก็ไม่มีใครอยากได้นะ (ช่วยกันเต้น) ช่วยกันไหม (ดี)
(พระอาจารย์ให้นักเรียนเต้นเป็ด)
ศิษย์เอย ไม่มีสุขใดประเสริฐเท่ากับหัวใจที่ปกติ ไม่หวั่นไหวไปกับอารมณ์ที่มากระทบชั่วประเดี๋ยวประด๋าว การสามารถรักษาใจให้ปกติ คือสุขที่ประเสริฐที่สุด ใช่หรือไม่ (ใช่) จิตที่ยึดมั่นถือมั่นอะไรก็ตามแต่ ล้วนทำให้คนนั้นหนีไม่พ้นความทุกข์ แต่จิตที่สามารถละคลายความยึดมั่นถือมั่น คือหัวใจของการดับทุกข์ พอเข้าใจไหม
ฉะนั้นไม่ว่าเจอเรื่องอะไร ให้รักษาใจให้ปกติ ใจที่ปกติก็คือการรักษาศีล การไม่หวั่นไหวไปกับสิ่งที่มากระทบ นั่นก็คือมีสมาธิ การที่มองเห็นแจ้งถึงความเป็นจริง อันเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป นั่นก็คือบังเกิดปัญญา ฉะนั้นศีล สมาธิ ปัญญา ที่ศิษย์นับถือศาสนาพุทธนั้น เกิดขึ้นได้และปฏิบัติได้ทุกขณะที่ศิษย์ถูกกระทบ ไม่หวั่นไหวไปกับสิ่งที่มากระทบชั่วประเดี๋ยวประด๋าว ฉะนั้นหลักธรรมที่เป็นหัวใจ และเป็นแก่นของธรรมที่อาจารย์อยากให้ศิษย์พิจารณาอยู่เนื่องๆ ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกมีแก่นธรรมอันเดียวกัน และแก่นธรรมนี้ทำให้ทุกคนเท่าเทียมกัน และแก่นธรรมนี้ที่ทำให้คนไม่ว่าจะหลงขนาดไหน ก็ต้องกลับคืนสู่ธรรมอันเดิมแท้นี้อย่างหลีกหนีไม่พ้น แล้วแก่นธรรมนั้นคืออะไร ใครตอบได้บ้าง พิจารณาเนื่องๆ จนบังเกิดธรรม แก่นอะไรที่มีอยู่ในใจของทุกคน และทุกคนก็หนีแก่นในใจนี้ไม่ได้ และใจนี้ก็คือจิตญาณเดิมที่จะนำพาให้เรากลับคืนสู่ธรรมที่เราเป็นมา อะไรที่เป็นแก่นของทุกสิ่ง (แก่นของความยุติธรรม) ศิษย์เอย ความยุติธรรมของคนมันไม่เท่ากัน เพราะทุกคนต่างมีเหตุผล มนุษย์ถ้ายังขึ้นชื่อว่าเหตุผลยังไม่มีวันพ้นทุกข์ มนุษย์ถ้ายังติดในเหตุผลก็ยังไม่มีวันพ้นเวียนว่าย แต่ถ้ามนุษย์มองอย่างคนพิจารณาเข้าถึงแก่นธรรม เราตัดสินใครไม่ได้นะศิษย์ เพราะมนุษย์มีความลำเอียง มีความชอบชัง ที่ไม่เท่ากัน ใช่หรือไม่ ศิษย์ว่าคนนี้ถูกแล้วจริงๆ คนนี้ผิดไหม เขาก็มีเหตุผลของเขา ใช่หรือไม่ ฉะนั้นในธรรมไม่มีใครถูก ไม่มีใครผิด ไม่มีใครดี ไม่มีใครเลว เพราะทุกคนล้วนหนีไม่พ้นแก่นแห่งธรรมอันนี้
ฉะนั้นถ้าเราพิจารณาธรรมอันนี้เนื่องๆ เราจะกลับคืนสู่ที่เรามา คือ ธรรม เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา พิจารณามันเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ แล้วถึงที่สุดมันก็ว่างเปล่า ฉะนั้นเราพิจารณาอยู่เสมอ มันไม่เที่ยง วันนี้เขาชม มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์อย่าไปยึด ถึงที่สุดมันก็ว่างเปล่า ฉะนั้นพอเราคิดเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ มันว่างเปล่า เราจะรักอะไร เราจะโกรธอะไร เราจะเกลียดอะไร เพราะทุกสิ่งมันไม่เที่ยง
เป็นทุกข์ ว่างเปล่า เหมือนที่ศิษย์เป็นทุกข์ “วันนี้เขารักหนู ทำไมพรุ่งนี้เขาไม่รักหนู” แต่ถ้าศิษย์พิจารณาเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ จะยึดไหม แล้วถึงที่สุดคนที่บอกว่ารักศิษย์ เขาก็ต้องจากเราไปหรือไม่ แล้วถ้าเขาเปลี่ยนใจ เขาทิ้งเรา รักก็เป็นทุกข์ อยู่กับสิ่งที่ไม่รักก็เป็นทุกข์ ใช่หรือไม่ (ใช่) พลัดพรากจากสิ่งที่รักก็เป็นทุกข์ ทนอยู่กับสิ่งที่ไม่รักก็เป็นทุกข์ ฉะนั้นถ้าไม่อยากทุกข์ ก็ไม่รัก ไม่เกลียด ใช่ไหม ฉะนั้นธรรมที่เป็นหลักของศิษย์ ที่ศิษย์จะต้องกลับคืนให้ได้ นั่นคือ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ว่างเปล่า พิจารณามันเนื่องๆ เหมือนได้เงินมาดีใจไหม แล้วมันเที่ยงไหม มีแล้วทุกข์ไหม มีเหมือนไม่มีไหมใช่หรือไม่ อาจารย์ถามคนที่เป็นสามี มีภรรยาเหมือนไม่มีไหม มีแฟนเหมือนไม่มีไหม อย่างนั้นถ้าเราพิจารณาแก่นแท้แห่งธรรมอยู่ตลอด โลภไม่มี เกลียดไม่มี หลงไม่มี เพราะมันไม่เที่ยง จะโลภอะไรอีกเพราะมันเป็นทุกข์ จะยึดอะไรให้หลง จะรักอะไรให้เป็นทุกข์เจ็บปวดหนักหนา ใช่หรือไม่ แล้วพอถึงที่สุดมันว่างเปล่า แล้วเราเห็นชัดแจ่มแจ้งแล้ว แต่มนุษย์มักตาบอด ใช่หรือไม่ พอมีแล้วเป็นทุกข์ จะปล่อยวางได้ ทำใจทัน ได้หรือไม่ ศิษย์เคยได้ยินนิทานไทยเรื่องรจนาเลือกเงาะป่า นั่นคือธรรมสอนที่ดี มีแก่นอยู่ข้างในแต่เรามองไม่เห็นหัวใจทองคำอันนั้น เหมือนตัวเรามีธรรมอยู่ ปฏิบัติต่อผู้อื่นด้วยความเมตตา ด้วยความเคารพเรียกว่าคุณธรรม ปฏิบัติต่อตนเองด้วยการฟื้นฟูธรรมกลับคืนสู่สภาวะธรรม ฉะนั้นทำไมถึงต้องปฏิบัติดี เพราะการปฏิบัติดีคือรากเหง้าของการกลับคืนสู่คุณธรรมและหัวใจแห่งธรรม อาจารย์จบแล้วนะ หากไม่เข้าใจศิษย์ก็กลับมาศึกษาต่อนะ
อาจารย์ได้พูดตั้งแต่เรื่องง่ายถึงเรื่องยาก เรื่อยมาจนถึงตอนนี้ อาจารย์ได้บอกตั้งแต่ต้น เมื่อไม่รักการมีชีวิตก็จะไม่ทุกข์ทนกับการสิ้นชีวิต เมื่อไม่ยึดมั่นถือมั่นกับสังขารก็จะไม่วุ่นวายและทุกข์ทนเมื่อจากไป เมื่อไม่ลืมว่าตนเองมาจากไหนก็จะไม่พยายามไปหา หรือสิ้นสุดที่ใด เพราะเราคือธรรม สังขารกลับคืนสู่ธรรมชาติแล้วจิตทำไมไม่กลับคืนสู่ธรรมที่แท้จริง ทำไมเรายังเอาจิตสร้างตัวตนเกาะเกี่ยวกรรมและสร้างภพภูมิแห่งการเวียนว่าย เพราะอะไรแค่คำเดียว ละจากความยึดมั่นถือมั่นเมื่อไร ก็สิ้นทุกข์อย่างสิ้นเชิง จะปฏิบัติอย่างไร เราเกิดมาเพื่อยืมใช้ และสร้างคุณค่าแห่งสังขารนี้ให้ดีที่สุด สมกับคำว่ามนุษย์ผู้ประเสริฐ มีคุณธรรมเปี่ยมล้น
จะปฏิบัติอย่างไร ให้ปฏิบัติต่อคนด้วยคุณธรรม เมตตาธรรม จริยธรรม มโนธรรมสำนึก และรักษาใจให้ปกติ เมื่อไรที่เราโกรธใจของเราจะเต้นแรง ใจจะวุ่นวาย นั่นคือไม่ปกติ ฉะนั้นการรักษาศีลคือการรักษาใจให้ปกติ การมีสมาธิคือการไม่สงบไม่หวั่นไหวกับสิ่งเร้าใจภายนอก แต่หันกลับมามองว่าได้แล้ว สวยแล้ว มันก็ทุกข์ จะมากจะน้อยมันก็ทุกข์ ฉะนั้น อาจารย์จึงอยากให้ศิษย์ตื่นรู้ ไม่ใช่ตื่นรู้จากภายนอก แต่ตื่นรู้จากภายใน การบำเพ็ญธรรมคือเพื่อเยียวยาจิตใจ ให้เข้มแข็งและยอมรับความจริงแห่งธรรมในใจตน เกิดก็ไม่กลัว ตายก็ไม่กลัว เจ็บก็ไม่ว่า เพราะเราทำเต็มที่แล้ว ดั่งที่กล่าวไว้ว่า ทำดีจนถึงที่สุด ศีลธรรมไม่บกพร่อง เงยหน้าไม่อายฟ้า ก้มหน้าไม่อายดิน สามารถมองผู้คนได้เต็มตาว่าฉันไม่เคยทำผิดกับเธอ ฉันไม่เคยว่าร้ายเธอ ฉันไม่เคยเกลียดเธอ และฉันไม่เคยหลงรักเธอจนหัวปักหัวปำ ฉันเข้าใจธรรมแล้ว ฉะนั้นวันนี้จะตายก็ไม่เสียดายชีวิต เข้าใจที่อาจารย์พูดไหม อย่ามัวหลงแต่สังขารนี้จนทำร้ายจิตญาณตน สังขารนี้ต้องใช้กรรมตามชะตากรรมที่ศิษย์สร้างมา แต่จิตญาณไม่ได้มีหน้าที่ชดใช้กรรม ฉะนั้นอย่าผูกจิตและเอาจิตไปเกี่ยวกรรมไม่จบสิ้นเลย อาจารย์พูดชัด แต่ศิษย์จะเข้าใจชัดอย่างที่อาจารย์พูดหรือเปล่า ขอให้ศิษย์ไปพิจารณา มันเจ็บแค่สังขาร อย่าไปปลูกฝังจนเจ็บใจ
อาจารย์เคยยกตัวอย่าง พระเทวทัตกี่ภพกี่ชาติก็ต้องตามมาเกลียดพระพุทธเจ้า ตามมาทำร้ายพระพุทธเจ้าใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เมื่อไรที่พระพุทธเจ้าพ้นทุกข์ พระเทวทัตไม่มีคนให้ท่านต้องเกลียด ท่านจึงสามารถสำเร็จเป็นปัจเจกพุทธเจ้า ถ้าศิษย์สามารถทำตัวเองพ้นทุกข์ คนที่ศิษย์เกลียดที่สุดบางทีเขาจะได้ไม่ต้องผูกกรรมกับศิษย์แล้ว ศิษย์ยังได้สร้างบุญกับคนที่ศิษย์เกลียด เมื่อเขาไม่ใฝ่ในความเกลียด ทำไมคนบางคนยังไม่ทันทำอะไรให้เจอหน้าก็ไม่ถูกชะตา รู้สึกเกลียด เขาพูดอะไรนิดหน่อยก็รำคาญเขา เคยเป็นไหม (เคย) แล้วทำไมเป็นอย่างนั้น แล้วเราจะทำอย่างไรให้คนที่เราเกลียดเขา หรือเราเกลียดเขามันจบกัน ต้องจบที่เราใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นการบำเพ็ญธรรมคือขณะนี้ที่เราโดนกระทบจะให้จบ หรือเริ่มไม่จบสิ้น ถามตัวศิษย์นะ จะให้จบ หรือเริ่มไม่จบสิ้น จะให้สิ้นทุกข์ สิ้นเวรกรรม หรือเกี่ยวกรรมกันไปไม่จบ คนที่ฝึกฝนบำเพ็ญแล้วนะศิษย์ เจ็บก็ไม่ทุกข์ อาจารย์อยากให้วิชาแบ่งแยกกายกับใจจริงๆ หมั่นพิจารณาเนื่องๆ กายเจ็บ ใจไม่เจ็บ กายมีหน้าที่ชดใช้กรรมตามชะตากรรมและสังขาร แต่ใจไม่มีหน้าที่ชดใช้กรรมตามสังขารนะศิษย์ ใช่ไหม กายมีวันเจ็บตายได้ จิตญาณไม่มีวันเจ็บตายไม่มีวันแก่
(พระอาจารย์เมตตาให้พระโอวาทซ้อนคำว่า “สำนึกได้ อะไรก็ดี” )
“สำนึกได้อะไรก็ดี สำนึกดีอะไรก็ได้
คิดเป็นเรื่องยากก็ง่าย คิดได้ก็ต้องคิดดี”
ฉะนั้นไม่ว่าศิษย์ทำอะไรลองถามจิตสำนึกตัวเอง ถามธรรมในใจตัวเอง ทำแบบนี้มีเมตตาธรรมไหม ทำแบบนี้ถูกต้องชอบธรรมไหม ถ้าคิดแล้วจิตสำนึกมันบอกว่าอย่าทำเลยมันไม่ดีก็หยุด หยุดแล้วจะดี แต่ถ้าไม่หยุดยังฝืนตามใจมันไม่ดีหรอกนะ แล้วอะไรที่จะทำให้เรามีสำนึกเสมอ นั่นก็คืออยู่ในกรอบแห่งศีลหรืออยู่ในกรอบแห่งความเป็นคน คนทุกคนชอบคนใจดี ชอบคนมีเมตตา ชอบคนชมไม่ชอบคนด่า ชอบคนใจเย็นไม่ชอบคนขี้โมโห ชอบเป็นมิตร แล้วสิ่งที่เราทำตรงข้ามกันหมดเลย ใช่ไหม ฉะนั้นอย่าดูเบาคุณค่าตัวเอง
กลับแล้วนะ ไม่ใช่บำเพ็ญธรรมแล้วเจ็บไม่ได้ ทุกข์ไม่ได้ โชคร้ายไม่ได้ แต่บำเพ็ญธรรมแล้ว เจ็บก็เป็นเรื่องของสังขาร โชคร้ายก็เป็นเรื่องของชะตากรรมที่เราจะได้สิ้นทุกข์ สิ้นเวรสิ้นกรรม ตายก็เป็นการได้พักผ่อนอย่างเต็มที่กลับคืนสู่สภาวะธรรม แล้วอะไรล่ะที่มันไม่ดี มันดีทุกอย่างแต่มันไม่ดีเพราะใจเรามันไม่เอา จริงไหม ศิษย์รู้ได้อย่างไรว่าการมีชีวิตอยู่ไม่สู้การคืนสู่สภาวะธรรม ศิษย์บอกได้หรือว่าการมีชีวิตอยู่นั่นคือสุขที่แท้จริง ทั้งที่จริงๆ แล้วศิษย์กำลังประมาทและมองเห็นทุกข์เป็นสุข มองเห็นสิ่งที่สวยแท้จริงมันไม่สวย เรากำลังประมาทอยู่หรือเปล่าศิษย์ ฉะนั้นมีสติมีสำนึกที่ดีและบำเพ็ญเยียวยาใจตนให้เข้มแข็ง กล้ายอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยหัวใจที่กลับคืนสู่ธรรม บำเพ็ญธรรมบำเพ็ญได้ทุกที่ ที่ไหนก็บำเพ็ญได้ ปฏิบัติธรรมกับคนก็ปฏิบัติได้ทุกที่ ที่ไหนเราก็ปฏิบัติได้ อย่าเลือกบำเพ็ญธรรมปฏิบัติธรรมแค่ที่วัด แต่กลับมาบ้านทำนิสัยไม่ดีเช่นนี้ไม่ถูกต้อง แต่เราต้องปฏิบัติธรรมให้ทุกๆ ที่ เป็นคนดีทุกๆ ที่ ใช่ไหม ฉะนั้นอาจารย์อำนวยพรก่อนจาก ขอให้ศิษย์ของอาจารย์ทุกคนเข้มแข็งและกลับคืนสู่ธรรมที่ตัวเองมานะ ได้ไหม (ได้) ทำอะไรด้วยจิตสำนึกที่ถูกต้องนะศิษย์ เชื่อมั่นในตัวเองว่าเราก็คือธรรม กลับคืนสู่ธรรมได้ แต่จะปฏิบัติหรือยัง ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นหมั่นควบคุมอารมณ์ตัวเองให้ได้นะ อย่าปล่อยให้อารมณ์และความยึดมั่นถือมั่นมาทำให้ชีวิตตัวเองพัง และอย่ามัวโลภหลงจนลืมสร้างคุณงามความดี
(นักเรียนและผู้ปฏิบัติงานธรรมในชั้นขอบคุณพระอาจารย์เมตตา)
อาจารย์ไม่ต้องการคำว่าขอบคุณ แต่อาจารย์ต้องการคนที่ปฏิบัติจริง ปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม แล้วใครจะเปลี่ยนไปอย่างไรศิษย์ก็จะไม่หวั่นไหว เพราะเราปฏิบัติธรรมเพื่อกลับคืนสู่ธรรม ฉะนั้นคนที่ปฏิบัติธรรมจะไม่หลงทาง เพราะเขามองแต่ธรรม ธรรมสอนให้เรารู้ว่ามันไม่เที่ยง มันมีทุกข์ มันว่างเปล่ายิ้มยึดเมื่อไรก็ทุกข์เมื่อนั้น ใช่หรือไม่ (ใช่)
ทำหน้าที่ตัวเองให้ดี เสียดายนะอยู่แค่สองวันขาดอีกวันหนึ่ง รู้แล้วเมื่อไรจะทำ ดีชั่วรู้หมดแต่อดใจไม่ไหว ไม่ได้นะศิษย์ เกิดตายไม่ใช่เรื่องน่ากลัวนะ แต่การยึดมั่นถือมั่นจนปล่อยไม่ได้นั่นแหละคือสิ่งที่น่ากลัวที่สุด จิตญาณเข้มแข็งกว่าสังขาร จิตญาณมีค่ายิ่งกว่าร่างกาย ขอเพียงให้เรามองให้เห็นธรรมในตนเอง เพราะธรรมนั้นประเสริฐยิ่งกว่าสังขารอันไม่เที่ยง จริงหรือไม่ (จริง) สังขารนี้ไม่แน่นอน รักษาจิตญาณให้ดีก็พอ ใช่หรือไม่ (ใช่) ตั้งใจบำเพ็ญนะ เคาะให้ตื่นแต่เคาะหลายทีก็ไม่ตื่นนะ ตื่นด้วยสติ ตื่นรู้ด้วยหัวใจที่เสียสละอุทิศ ตื่นรู้ด้วยหัวใจที่เมตตา เข้มแข็ง ฉะนั้นถ้ามุ่งมั่นบำเพ็ญก็ต้องมีหัวใจที่เข้มแข็ง เป็นความร่มเย็นให้กับตัวเอง อย่าปล่อยให้อารมณ์ชั่ววูบมันทำร้ายศิษย์ อย่าปล่อยให้ความหลงผิดแต่ชั่ววูบทำให้ศิษย์กับอาจารย์จากกันจนไม่มีวันเจอ
ฉะนั้นความหลงแค่นิดเดียวทำให้มนุษย์มืดมน แต่ความตื่นและความคิดถูกทำให้มนุษย์พ้นทุกข์ใช่หรือไม่ (ใช่) รู้จักคิดรู้จักทำนะ จิตญาณเข้มแข็งกว่าสังขาร สังขารไม่เที่ยงฉะนั้นอย่าบำรุงบำเรอจนลืมจิตญาณเดิมแท้นะ ดูแลตัวเองกันดีๆ นะ ร่างกายไม่เที่ยงและไม่ประเสริฐเท่ากับจิตญาณของตัวเราที่รู้จักคิด รู้จักทำในสิ่งที่ดีงาม ตั้งใจบำเพ็ญนะ มีโอกาสมาให้ครบ ร่างกายเข้มแข็ง แข็งแรง ไม่เท่ากับจิตใจที่เข้มแข็งและเข้าใจในชีวิตที่แท้จริง ใช่หรือไม่ ไม่ร้องไห้ ลาแล้วไม่ลาลับนะ ตั้งใจบำเพ็ญนะ รู้เรื่องหรือเปล่าก็ไม่รู้ ยื่นมือแปลว่าจับ ไม่จากแล้วจากเลย ร่วมบำเพ็ญอุทิศเสียสละตัวเองนะ ได้ไหม มีโอกาสเสียสละเวลาแห่งความสุขตัวเองเพื่อคนอื่นบ้างได้ไหม (ได้) รับปากอาจารย์แล้วนะ
ถ้าอาจารย์โอบกอดศิษย์ทุกคนได้ อาจารย์อยากโอบกอดและให้ขวัญกำลังใจ มีชีวิตอยู่ได้ด้วยตัวเอง ไม่จำเป็นต้องพึ่งความรักจากใคร จริงไหม ถ้าหัวใจเราเข้มแข็งพอ ถ้าหัวใจเราหนักแน่นพอ เราก็ไม่ทุกข์เพราะใคร แต่เรามีสุขได้ด้วยตัวเอง และเราก็สามารถให้คนอื่นมีสุขได้ อย่าเป็นหัวใจที่เว้าแหว่ง แต่จงเป็นหัวใจที่รู้จักพร้อมจะเติมให้คนอื่นเต็มเพื่อเรา ให้ถึงที่สุดแล้วหัวใจจะเต็มเอง แต่ถ้าหัวใจเอาแต่เว้าแหว่งและร้องขอ ไม่มีวันมีสุขหรอก จริงไหมศิษย์ คิดให้ดีนะที่อาจารย์พูด เพราะอาจารย์ทำมาแล้วอาจารย์จึงเข้าใจ ยิ่งให้ก็ยิ่งเต็ม แต่ยิ่งร้องขอมีแต่พร่องไม่จบสิ้น ให้เท่าที่ให้ได้ เพราะหัวใจของพุทธะ หรือหัวใจแห่งธรรม คือให้โดยไม่หวังผล ให้โดยไม่เรียกร้องยึดมั่นถือมั่นในตัวตน นี่คือหัวใจแห่งธรรม อาจารย์ก็อยากให้ศิษย์กลับคืนสู่ธรรม ธรรมที่เมื่อไปถึงแล้ว ไม่มีคำว่าทุกข์ ไม่มีคำว่าเจ็บ แต่มันคือความอิสระ แต่ตื่นรู้ที่แท้จริงนะศิษย์ ไปละนะ อย่าทุกข์กับเรื่องที่ไม่ควรจะทุกข์เลย ถามตัวเองทำดีหรือยัง หากทำเต็มที่แล้ว ดีแล้ว อะไรจะเกิดก็แค่ก้มหน้ายอมรับ และทำหัวใจให้เข้มแข็งต่อไป ใช่หรือไม่
พระโอวาทซ้อนพระโอวาท “สำนึกได้อะไรก็ดี”
คนตื่นตาแต่ว่าไม่ตื่นใจ เรื่องถูกผิดพูดไปไม่จบสิ้น
บำเพ็ญธรรมย้อนมองตนเป็นอาจิณ เมื่อผืนดินกลบหน้าเหลือแต่บาปกรรม
จิตสำนึกบังเกิดดั่งประกายไฟ อย่าปล่อยให้ดับไปไร้ค่าดั่งฝุ่น
จักต้องหมั่นคอยทวนให้เป็นคุณ โลกมีดุลย์ใจจิตญาณต้องสมบูรณ์
สำนึกได้อะไรก็ดี สำนึกดีอะไรก็ได้
คิดเป็นเรื่องยากก็ง่าย คิดได้จะต้องคิดดี
วันเสาร์ที่ ๑๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ สถานธรรมสิงเต๋อ จ.พะเยา
พระโอวาทท่านต้าเซี่ยวฝอถง
ความคิดผิดทำคนจมห้วงแห่งทุกข์ ความคิดถูกนำคนสุขได้ฉันนั้น
เมื่อพ้นจากความคิดทั้งสองด้าน คือหนทางบริสุทธิ์อันแท้จริง
เราคือ
ต้าเซี่ยวฝอถง รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก แฝงกายน้อมกราบ
องค์มารดาแล้ว ถามเมธีทุกท่าน หายง่วงไหม
จิตคนตื่นไม่ใจดำทำเรื่องแย่ ลืมตาแต่ว่าตื่นรู้ในจิตไหม
คนมีเรื่องเรื่องเอาตัวเองเป็นใหญ่ จะพูดผิดถูกก็ได้อยู่ที่เจตนา
ยอมจบไม่ไปมองจับผิดฝังจำ การบำเพ็ญธรรมย้อนตนแบบซึ่งซึ่งหน้า
เมื่อไม่สิ้นกรรมเวรโดนบ่นโดนว่า ธรรมเป็นอาจิณเมื่อมีมาก็มีไป
คนกลับดินผืนแห่งจิตคืนกลับฟ้า ข้างหน้าเหลือแต่บาปกรรมการเวียนว่าย
สติบังเกิดดั่งประกายแสงรู้ตื่นกว้างไกล แค่รู้สำนึกไฟดับได้ในใจตน
บอกให้ปล่อยอย่าไปยึดถือยึดมั่น คุณค่าไร้ต้องตั้งมั่นหมั่นฝึกฝน
เหมือนดั่งฝุ่นจักเป็นดินต้องเปี่ยมล้น ทั่งหมั่นฝนคอยไม่มีโชคใดใด
ฮิ ฮิ หยุด
พระโอวาทท่านต้าเซี่ยวฝอถง
“ความคิดผิดทำคนจมห้วงแห่งทุกข์ ความคิดถูกนำคนสุขได้ฉันนั้น
เมื่อพ้นจากความคิดทั้งสองด้าน คือหนทางบริสุทธิ์อันแท้จริง”
มีคำกล่าวคำหนึ่งกล่าวว่า “หินหนักเมื่อคิดจะแบกฉันใด ความยึดมั่นถือมั่นในความคิดที่ปล่อยวางไม่ได้ ถ้าเรายังปล่อยวางไม่ได้มันก็หนัก
ฉันนั้น” ถ้าเรายึดกับความคิดอยู่ เรานั่งตรงนี้เราก็จะหนักเราก็จะทุกข์ แต่ถ้าเราบอกว่า “อืม ช่างมันอะไรจะเกิดก็ต้องเกิด” เราฟังธรรมเพื่อเบาบาง เพื่อทำให้เกิดความสบายใจ ไม่ทุกข์ใจไม่ใช่หรือ แล้วทำไมยิ่งฟังยิ่งทุกข์ ตกลงท่านกำลังฟังธรรมหรือท่านกำลังจมกับความคิดตัวเอง (กำลังฟังธรรม) เพื่อเบาบางใช่ไหม เพื่อโปร่งโล่งสบายใช่ไหม แต่รู้สึกว่ายิ่งฟังทำไมยิ่งหนัก
ฉะนั้นเรามาฟังธรรมเพื่อจางคลายความยึดมั่นถือมั่น เพื่อรู้จักละรู้จักปลดปลงและปล่อยวางบ้าง ใช่ไหม (ใช่) มาฟังธรรมเพื่อศึกษาปฏิบัติธรรม ไม่ใช่มาฟังธรรมเพื่อกลับไปเป็นตัวเองเหมือนเดิมที่ไม่เคยฟังใคร ใช่หรือเปล่า (ใช่)
ธรรมะเคยสอนไว้ไม่ใช่หรือว่าให้เรารู้จักรักษาความเป็นกลาง ใช่ไหม (ใช่) เอียงเข้าข้างตัวเองก็หลงผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) เอียงเข้าข้างด่าผู้อื่นก็หลงผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเราต้องอยู่ตรงกลาง อะไรจะเกิดก็ดี ใช่ไหม (ใช่)
ทุกท่านล้วนเป็นผู้ที่ใฝ่ปฏิบัติดี ประพฤติดีให้ถึงที่สุดใช่หรือไม่ (ใช่) และทุกท่านก็เป็นผู้หนึ่งที่สนใจในการศึกษาเรื่องหลักธรรมใช่หรือไม่ (ใช่) เช่นนั้นเรามาขอเรียนรู้ศึกษาหลักธรรมร่วมกับท่านได้หรือไม่ หลักธรรมที่ไม่ได้แบ่งแยกพุทธ คริสต์ อิสลาม เป็นธรรมอย่างเดียว หากพูดถึงธรรมแล้วเป็นกลางไม่มีการแบ่งแยก ไม่ว่าศาสนาไหน ธรรมนั้นก็สามารถเอาไปประพฤติปฏิบัติได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นสิ่งที่เรามาศึกษากันวันนี้คือหลักธรรมในการดำเนินชีวิต ในการประพฤติปฏิบัติในการเป็นคนดีให้ถึงที่สุด ศึกษาแล้วเอาไปปฏิบัติเพื่อหาทางพ้นทุกข์โดยที่ไม่เกี่ยวกับศาสนาหรือลัทธิใด คือหลักธรรมอันเป็นกลางไม่เป็นของใคร ใช่หรือไม่ (ใช่)
อย่างนั้นเราขอถามสักข้อสองข้อ ว่า ธรรมะสอนให้เราหลงหรือเปล่า (ไม่) แล้วทำไมเราถึงบอกว่า “วัดนั้นมีพระดี มีหลวงพ่อชื่อดัง ขอไปไหว้วัดนั้น แต่วัดนี้ไม่มีชื่อ ไม่มีอะไรดัง เราไม่ไปไหว้ไม่ไปปฏิบัติธรรม” ตกลงธรรมสอนให้เราหลง ให้เรายึด หรือสอนให้เราไม่หลงยึด (ไม่ให้หลง ไม่ให้ยึด) เราไปไหว้พระเพื่อนำธรรมมาปฏิบัติ หรือไปไหว้เพราะ ท่านเป็นเกจิอาจารย์ชื่อดัง “ก็แหมท่านดังขนาดนี้ก็ต้องไปไหว้เป็นอาจารย์หน่อย” ใช่ไหม ใครที่ไม่ดังก็ไม่ต้องไหว้เป็นอาจารย์ ใช่ไหม (ไม่ใช่)
ถ้าท่านเป็นคนหนึ่งที่สนใจใคร่ศึกษาปฏิบัติ ทำให้ถูกต้อง อย่างนั้นเราใคร่ขอถามหน่อยว่า ธรรมสอนให้เราหลงหรือไม่หลง (ไม่หลง) ถ้าอย่างนั้นถ้าไปไหว้แล้วหลง เรากำลังปฏิบัติถูกทางหรือผิดทาง (ผิดทาง) ธรรมสอนให้เราคลายความยึดมั่นหรือหลงยึดมั่นถือมั่น เวลาที่เราไปไหว้พระ เราไหว้แล้วขอหรือไม่ (ขอ) แล้วตกลงเราไปไหว้พระหรือปฏิบัติธรรมเพื่อคลายความยึดมั่นถือมั่น ไม่ลุ่มหลงหรือไปลุ่มหลงยึดมั่นถือมั่น ถ้าท่านคือคนหนึ่งที่สนใจในการศึกษาหลักธรรม ท่านคือคนหนึ่งที่สนใจศึกษาในการปฏิบัติธรรมให้ถึงที่สุด ธรรมสอนให้ละหรือธรรมสอนให้ยึด ธรรมสอนให้หลงหรือ ธรรมสอนให้เราปล่อยวางและปลดปลง (ปล่อยวาง) อย่างนั้นตอนนี้เราหลงหรือเรายึด ใช่ไหม ท่านพูดว่า “ ที่ที่จะไปปฏิบัติ ไปไหว้ไม่เห็นมีชื่อเสียงเลย ไม่เห็นมีอะไรศักดิ์สิทธิ์เลย ไม่ไปไหว้แล้ว” ตกลงเราศึกษาปฏิบัติดีหรือเรากำลังศึกษาปฏิบัติเพื่อหลงยึดถือ ถูกไหม อย่างนั้นเราถามหน่อยนะว่า เราเป็นคนหนึ่งที่รักการปฏิบัติธรรม รักการปฏิบัติดี เวลาเจอคนที่ปฏิบัติไม่ดี เราจะด่าเขาหรือไม่ จะแช่งหรือจะโกรธเขาหรือไม่ ไม่โกรธ ใช่ไหม อย่างนั้นเราขอถามผู้ที่ใคร่ศึกษาปฏิบัติธรรมแล้วมุ่งที่จะปฏิบัติดีหน่อย ว่า เมื่อเวลาตัวเองปฏิบัติดีแล้วเจอคนปฏิบัติไม่ดี เราจะด่าเขาหรือไม่ จะโกรธหรือจะบ่นเขาหรือไม่ ถ้าเรามุ่งปฏิบัติดี เราจะสนใจคนอื่นทำไม อย่างนั้นถามหน่อย คนที่ปฏิบัติดี เวลาโดนคนอื่นว่า ว่าไม่ดี โกรธไหม (ไม่โกรธ) น้อยใจหรือไม่ (ไม่น้อยใจ) เลิกทำดีไหม (ไม่เลิก)
ถ้าเช่นนั้นคนที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบจะเป็นแบบนี้ไหม “ทุกคนต้องมีหน้าที่ทำดีให้กับฉัน ใครไม่ดีไม่ได้เรื่อง บอกว่าแกมันไม่ดี” ใช่ไหม คนที่ใฝ่ดีปฏิบัติดีมักจะติดอยู่อย่างหนึ่งว่าทุกคนมีหน้าที่ต้องทำดีกับฉัน ถ้าใครทำไม่ดี คนนั้นก็ผิด คนนั้นเลว ใช่ไหม นี่คือผู้ปฏิบัติธรรมที่ใฝ่ดี ใช่ไหม (ไม่ใช่) แต่เราเป็นอย่างนี้กันทั้งนั้น เราพูดว่าเราปฏิบัติดี เราชอบสิ่งที่ดี แต่พอเรายึดสิ่งที่ดีมากเกินไป แล้วเราไปต่อว่าคนอื่น นั่นใช่หนทางของการปฏิบัติที่ถูกต้องไหม (ไม่ถูก) ท่านนับถือพระพุทธเจ้าไหม เวลาโดนพระเทวทัตว่ากล่าว หรือโดนคนใส่ร้ายพระพุทธเจ้าเคยย้อนด่ากลับไหม (ไม่เคย) แล้วพระพุทธเจ้าเคยแช่งชักหักกระดูกเขาไหม (ไม่เคย) แล้วพระพุทธเจ้าเคยเคียดแค้นชิงชังเขาไหม (ไม่เคย) พระพุทธเจ้าเคยบอกว่า “พวกเธอต้องดีกับฉัน” ไหม (ไม่เคย) อย่างนั้นท่านเป็นศิษย์ของพระพุทธองค์ไหม ท่านทำเหมือนกันไหม
ใครๆ ก็อยากทำดี ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เราต้องไม่หลงทาง ท่านต้องเข้าใจอย่างหนึ่งว่า หลักธรรมโดยทั่วไปไม่เคยสอนให้คนหลง แต่มนุษย์มักจะหลงกับการปฏิบัติธรรม ถูกหรือไม่ (ถูก) หลักธรรมโดยทั่วไปไม่สอนให้มนุษย์ยึดติดแบ่งแยก ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่มนุษย์ชอบแบ่งแยกและยึดติด (ถูกหรือไม่) แปลว่าหลักธรรมสอนให้เราเข้าใจชีวิต มองตามความเป็นจริง และเรียนรู้ที่จะนำมาศึกษาและปฏิบัติดี จุดประสงค์ใหญ่ในการที่เราศึกษาธรรม หนึ่งก็คือเพื่อไม่ตกเป็นทาสของกิเลส เพื่อจะได้ไม่ต้องทุกข์บนโลกใบนี้ เพื่อสามารถพ้นทุกข์ ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นที่เราทำดีก็เพื่อที่เราจะได้ไม่ต้องทุกข์ ใช่หรือไม่ (ใช่) แล้วทำดีเราทุกข์ไหม (ไม่ทุกข์) ถ้าทำแล้ว ตรวจสอบแล้ว ไม่ผิดศีล ไม่ผิดธรรม เงยหน้าไม่อายฟ้า ก้มหน้าไม่อายดิน ปฏิบัติถูกต้องต่อผู้คน ถึงเวลาผลจะเป็นอย่างไรไม่ต้องทุกข์ แต่ถ้าทำแล้วศีลก็ยังขาด ธรรมก็ยังปฏิบัติไม่ชอบ มองฟ้าก็ไม่เต็มตา มองดินก็ละอายใจ อย่างนี้แปลว่ายังปฏิบัติไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าปฏิบัติดี รับผิดชอบต่อหน้าที่ ดำรงตนแห่งความเป็นคนได้ถูกต้อง มีความซื่อตรง มีมโนธรรม มีจริยธรรม ทำได้ดีแล้วถึงที่สุดเราก็ต้องปล่อยวาง ใช่หรือไม่ (ใช่) หรือเรียกว่าคลายจางไม่ยึดถือ ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนเราทำดีแล้วต้องหวังคนชมว่าดีไหม เมื่อเราทำดีหวังผลว่าต้องได้ดีไหม (ไม่หวัง)
การปฎิบัติธรรมคือการพ้นทุกข์ แล้วเราจะพ้นทุกข์ได้อย่างไรถ้าเรายังมีกิเลสแห่งความโลภและหลง ใช่หรือไม่ เพราะถ้าทำดีแล้วหวังผลก็แปลว่าเรายังโลภยังยึดติด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงนั้นทำแล้วต้องไม่ยึดถือเพราะถ้ายึดถือแปลว่าเราอยากจะมีตัวตนเพื่อกลับไปรับผลบุญแห่งการกระทำนั้นหรือพูดง่ายๆ ก็คือเราอยากกลับไปเวียนว่ายตายเกิดเพื่อรับผลแห่งการกระทำนั้นอีกหรือ แล้วบุญที่ทำมันพอที่จะทำให้เรากลับมารับบุญที่สมบูรณ์ไหม เราทำบุญถึงแค่ทานบารมี แล้วปัญญาเราทำถึงไหม เราทำบุญแค่ให้ทาน แต่ศีลธรรมเราครบไหม แล้วเรามั่นใจหรือว่าการทำของเราเพื่อจะกลับมารับผลบุญจะทำให้เราได้รับบุญที่ครบสมบูรณ์ ฉะนั้นท่านต้องเข้าใจหลักธรรมให้ถ่องแท้เพราะธรรมที่แท้จริงไม่ได้สอนให้คนหลง แต่คนมักหลงต่อการปฏิบัติธรรม ธรรมไม่ได้สอนให้คนยึดแต่คนมักจะยึดมั่นจนปฏิบัติธรรมผิด ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นธรรมจึงสอนให้เราคลายจางจากความยึดถือและทำหน้าที่ของตนให้สมบูรณ์และดีที่สุด และมองให้เห็นความเป็นจริงอันเป็นความธรรมดาที่เรียกว่าธรรม แต่เรามองไม่ค่อยเห็น
ท่านเคยได้ยินสำนวนสำนวนหนึ่งไหมว่า “เมื่อพระอาทิตย์ฉายส่อง จันทราใช่จะลาลับ” หมายความว่า เมื่อเราเห็นสิ่งหนึ่งเกิด ใช่ว่าอีกสิ่งหนึ่งจะไม่มี ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนดั่งคำว่า “เมื่อมีสุขก็ต้องมีทุกข์” แยกกันเป็นสองสิ่งไหม ก็ไม่แยก ใช่หรือไม่ (ใช่) ในบางครั้งก็อาจจะอยู่ที่เดียวกัน ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนกันที่มนุษย์ชอบพูดว่า เมื่อมีฟ้าก็ต้องมี (ดิน) ฉะนั้นเมื่อมีสิ่งที่สูงก็ต้องมีสิ่งที่ (ต่ำ) ส่วนมนุษย์นั้นอยู่ระหว่างกลางระหว่างสูงและต่ำ ฉะนั้นถ้าเราดำรงความเป็นคนได้อย่างถูกต้อง ไม่ว่าสูงหรือต่ำ เราก็อยู่ได้ แต่มนุษย์ไม่ใช่อย่างนั้น ทำไมธรรมจึงสอนให้เราเป็นกลาง ถ้าตัวเราเป็นกลาง ทุกสิ่งก็เป็นกลาง แต่ใจเราไม่เคยกลาง ใช่ไหม (ใช่) บอกว่าเขาไม่ดี บอกว่าเขาแย่ บอกว่าเขานิสัยเสีย บอกว่าเขาเห็นแก่ตัว บอกว่าเขาเห็นแก่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ก็ทุกสิ่งที่เกิดล้วนเป็นธรรมอันเป็นธรรมดา ถ้าเข้าใจธรรมก็เข้าใจธรรมชาติของชีวิต ฉะนั้นเมื่อมีสูงก็มีต่ำ และมีสูงก็ต้องมีสูงกว่า ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นถ้าเราไม่ยึดติดความคิดตัวเอง เราก็จะเห็นสิ่งที่สูงกว่าและสิ่งที่ต่ำกว่าจริงไหม (จริง) แล้วเราจะรังเกียจสิ่งที่ต่ำไหม (ไม่รังเกียจ) เพราะถ้าไม่มีต่ำก็ไม่มีสูง ถ้าไม่มีแย่อย่างเขาแล้วจะมีดีอย่างเราไหม ฉะนั้นการเรียนรู้หลักธรรมจึงไม่ใช่เป็นไปเพื่อยึด แต่เป็นไปเพื่อคลายจางและเข้าใจความเป็นจริงจนบังเกิดธรรม ขอเพียงท่านเปิดใจให้กว้างและกล้ายอมรับความจริงต่อชีวิตและการกระทำของตน ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น ลองย้อนมองดู ไม่มีใครร้าย ไม่มีใครน่ารังเกียจและไม่มีใครน่ารักเกินไป แต่คนที่ร้ายและคนที่น่ารังเกียจ และคนที่น่ารักคือตัวเราที่หาเหาใส่หัวทั้งนั้นเลย ถ้าความคิดมันบริสุทธิ์ทุกคนก็ดีหมด แต่ถ้าความคิดมันคอยจับผิดมองแง่ดีแง่ร้ายทุกคนก็มีข้อให้ตำหนิหมด ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นถ้าเราเปิดใจกว้างและกล้ายอมรับความเป็นจริงต่อชีวิตและการกระทำของตน และพร้อมจะมองตัวเองก่อนที่จะไปว่าใคร เราจะเข้าใจว่าไม่มีใครน่ารังเกียจเพราะตัวเราก็เคยน่ารังเกียจมาก่อน ไม่มีใครร้ายเพราะตัวเราก็เคยร้ายมาก่อนและไม่มีวันที่เราจะทำใครเจ็บเพราะเราเคยเจ็บมาก่อน เราเคยเจ็บต่อการดูถูกยังไง เราเคยเจ็บต่อการอกหักยังไง เราก็จะไม่หักอกใคร ใช่ไหม เราเคยเจ็บปวดต่อการที่ถูกคนข่มเหงเอาเปรียบ เอาแต่ใจ เอาแต่ได้ อย่างไรเราก็จะไม่เอาเปรียบ เอาแต่ใจ เอาแต่ได้กับใคร ใช่ไหม และถ้าเราเข้าใจอีกก้าวหนึ่งว่าการที่เราพยายามรักษาความดีของเรามากแค่ไหน ก็เป็นการที่ทำให้เรารู้ว่า คนที่ตรงข้ามกับความคิดเราคือคนเลว ใช่ไหม (ไม่ใช่)
การที่พยายามยึดว่าเราเป็นคนดีมากแค่ไหนก็เท่ากับว่าเรากำลังสร้างคนไม่ดี มากเท่านั้น ใช่ไหม “ก็หนูอยากเป็นคนดี หนูอยากทำดี ก็หนูหวังดี” แต่เชื่อไหมว่าความดีที่ท่านมีอยู่ ยิ่งมากเท่าไรมันก็ยิ่งปรากฏให้คนอื่นกลายเป็นคนไม่ดีโดยที่ตัวท่านเป็นคนตัดสิน ในเมื่อไม่ชอบให้ใครมาตัดสินแล้วใยท่านจึงตัดสินผู้คนด้วยความคิดเข้าข้างตน ฉะนั้นยิ่งถ้าท่านศึกษาธรรมมากเท่าไร ยิ่งถ้าท่านเข้าใจหลักธรรมมากเท่าไร ท่านเชื่อไหมว่าท่านจะสิ้นกิเลสโดยที่ไม่ต้องพยายามอะไรเลยแค่ “เข้าใจ” แล้วท่านจะไม่ทุกข์กับใครเลยเพราะท่านเข้าใจ เข้าใจในธรรมแห่งความเป็นจริงทั้งปวง
ยากหรือไม่ (ไม่ยาก) ไม่ยากเลย แค่เข้าใจธรรม แล้วธรรมที่เราพูดถึงนั้นอยู่ที่ไหน อยู่ในหนังสือ อยู่ในคนพูด อยู่ในพระไตรปิฏก ในคัมภีร์ หรืออยู่ที่ใจเรา (ใจเรา) แล้วใจแบบไหนที่ทำให้เราพบธรรม ต้องทำใจแบบไหนถึงจะเข้าถึงธรรม มีใครตอบได้หรือไม่ (ทำจิตใจให้เป็นกลาง, ทำตัวเหมือนน้ำ) ทำตัวเหมือนน้ำที่ไหลไปได้ทุกที่ (ทำใจเป็นกลางไม่ยึดติดไม่หวังผลตอบแทน) มีใครจะตอบอีกหรือไม่ (ทำใจให้ว่างเปล่า, ทำความเข้าใจแล้วปล่อยวาง) ตอบได้ดี
ใครตอบเราจะให้รางวัลเป็นซาลาเปา (เปิดใจให้กว้าง ทำใจให้เป็นธรรมชาติ) ทำใจให้สบายๆ เปิดใจให้กว้าง บางคนเปิดได้ แต่ยากจะยอมรับความจริงใช่หรือไม่ สิ่งที่ทำให้มนุษย์ไม่สามารถมองเห็นธรรมได้ เพราะหัวใจมนุษย์มักจะยึดติดมั่นหมาย รู้ว่าต้องทำใจเป็นกลาง แต่ใจลึกๆ ก็รู้สึกยึดติดว่าการฟังธรรมต้องฟังพระเทศน์เท่านั้น แต่เด็กคนนี้พูดดูไม่ค่อยน่าฟัง ไม่ค่อยน่าเชื่อเท่าไรนะ ใช่หรือไม่ (ไม่ใช่) บางครั้งที่เราไม่สามารถมองเห็นหรือวางใจเป็นกลางได้ เพราะมนุษย์ทุกคนมีความยึดติดมั่นหมาย มีความจำได้หมายรู้ในใจ และรู้สึกว่าที่ตัวเองรู้นั้นถูกต้องและใช่เสมอ ฉะนั้นเมื่อมีใครมาพูดตรงข้ามสิ่งที่ตัวเองมั่นหมาย เราจะรู้สึกว่าไม่ใช่ แล้วธรรมจริงๆ สอนอะไร (สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาให้นักเรียนคนหนึ่งเป็นหญิงสาว ออกมายืนหน้าชั้น) เหมือนเรามองอะไรสักอย่างหนึ่ง ท่านมองเห็นธรรมหรือไม่ (ไม่เห็น) ไม่เห็นธรรมเลยหรือ อย่างนั้นเรารบกวนท่านอีกคนหนึ่งมายืนใกล้ๆ กัน (สิ่งศักดิ์สิทธิ์เมตตาให้นักเรียนที่สูงวัยอีกคนออกมายืนหน้าชั้น) ตอนแรกท่านมองคนแรกแล้วไม่เห็นธรรม แต่พอหันมามองท่านนี้ท่านเห็นธรรมหรือไม่ (เห็นธรรม) ท่านเห็นธรรมเลยใช่หรือไม่ (ใช่)
ธรรมะสอนให้เรารู้ว่าแม้อาทิตย์จะฉายแสง ก็ใช่ว่าจันทราจะลาลับหาย แต่มนุษย์มักจะไม่ค่อยเห็นธรรมหรือเห็นความเป็นจริงในชีวิตจนกว่าตัวเองจะทุกข์จนถึงที่สุด จนกว่าตัวเองจะแย่จนถึงที่สุด จนกว่าตัวเองจะเปลี่ยนแปลงและร่วงโรยจนถึงที่สุด ถ้าอย่างนั้นเราถามท่านว่า รอจนวัยชราแล้วค่อยเข้าใจธรรมถามว่าทำใจทันไหม อย่างนั้นธรรมะจึงสอนให้เรารู้ว่าการเรียนรู้หลักธรรม อย่ามองคนเป็นคน แต่จงมองคนให้เห็นซึ่งธรรมและทุกที่เราก็จะปฏิบัติธรรม แต่เรานั้นไม่ใช่ เรานั้นเห็นคนเป็นแค่คน ชีวิตก็เลยวกวนและคนไม่จบสิ้น เห็นแค่คนเป็นความชอบ ความชัง ความยึดติดในความคิดเราก็เวียนวนในอัตตาตัวตนและสร้างเมล็ดพันธุ์แห่งความอยากไม่จบสิ้น ถ้าเมื่อไรเราเห็นคนเป็นธรรม เห็นคนคือธรรมเราก็จะได้ปฏิบัติธรรมกับธรรม และเราก็จะได้พบธรรมโดยไม่ต้องรอไปวัด จริงหรือไม่
เราจะเห็นธรรมในคนได้อย่างไร เราถามท่านว่าพระอาทิตย์ฉายแสงใช่ว่าจันทราจะลาลับ ในความเต่งตึงไม่มีความเหี่ยวย่นหรือ ถ้าเราบอกว่าใครจะแต่งงานกับเขาต้องเอาคนแก่ไปด้วยอีกคนจะเอาหรือไม่ เป็นความจริงว่ามีใครที่สวยแล้วไม่สวย มีใครสวยแล้วไม่แก่ มีใครดีแล้วไม่ร้าย มีใครน่ารักแล้วไม่น่ารังเกียจ (ไม่มี) ฉะนั้นธรรมสอนให้เรามองเห็นความจริงที่เป็นธรรม ธรรมอันเป็นธรรมชาติที่มีอยู่ในร่างกายนี้ และอยู่ในใจนี้ ถึงเวลาเราเกลียดเขาหรือไม่ เราก็เคยทำตัวน่ารังเกียจใช่หรือไม่ ถึงเวลาเราชอบเขาหรือไม่ เพราะเราก็เคยทำตัวน่ารัก แต่ถ้าเรามองเห็นความจริงเราก็จะไม่รักใครมาก ไม่ชอบใครมาก ไม่เกลียดจนกลายเป็นความโกรธที่ดับไฟสุมทรวงไม่ลง ไม่รักจนกลายเป็นความหลง เพราะเรามองเห็นความจริงที่ว่ามันมีอะไรที่มากกว่านั้น ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นเรียนรู้ธรรมจงมองให้เห็นธรรม อย่างมองเห็นแต่ความเป็นคน เพราะเมื่อไรพบความเป็นธรรมเราก็จะมีธรรมในตัวเอง จริงหรือไม่ (จริง) แต่เรามักจะพบกิเลส ความโกรธ ความโลภ ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นสิ่งที่เราพูดวันนี้ไม่ใช่เรื่องยากเลยนะ ใช่หรือเปล่า (ใช่)
ฉะนั้นการเรียนรู้ปฏิบัติธรรมจึงสำคัญที่การกล้ายอมรับความจริงในสิ่งที่เกิดขึ้น จนบังเกิดเห็นธรรม ไม่ใช่เห็นนิสัยเห็นตัวตน การศึกษาหลักธรรมจึงไม่ใช่แค่มองออกหรือปฏิบัติเท่านั้น แต่ยังเป็นการที่จะปฏิบัติภายนอกและตรวจสอบภายในจิตใจของตัวเอง ว่าเราเข้าใจธรรมะถูกต้องเพียงใด พรุ่งนี้คงได้มาศึกษาธรรมกันต่อนะ มีโอกาสโปรดติดตามตอนต่อไปนะ ดีไหม ฟังธรรมวันเดียวไม่มีวันตื่นรู้ได้ จนกว่าที่เราจะกระแทก กระแทก จนมันทะลุเข้าไปถึงใจนะ เราจะบอกให้ท่านรู้อีกอย่างหนึ่งว่าธรรมที่แท้จริงไม่ได้อยู่ภายนอก แต่อยู่ที่การเรียนรู้และย้อนมองกลับมาสู่ภายในและมองจนเห็นว่าหัวใจเรามันไม่มีตัวตน แต่หัวใจเราคือธรรม เมื่อพบธรรมในตนก็จะพบธรรมในผู้คน เมื่อยังพบความเป็นคนก็ยังหนีไม่พ้นการเวียนว่ายตายเกิด เราอยากจะพบธรรมในตนและพบธรรมในผู้คนแล้วพ้นทุกข์หรือไม่
ฉะนั้นสิ่งสุดท้ายที่เราจะบอก พุทธะจึงบอกว่าอยู่ในโลกจงมองให้ บังเกิดธรรมเพราะการมองให้บังเกิดธรรมทำให้เราคลายกิเลสสิ้นทุกข์ได้ แต่ถ้าเรายังมองแบบยึดติดในความเป็นคน คนยังมีเปลี่ยนแปลง คนยังมีพลิกผัน คนยังมีความไม่แน่นอน แต่ไม่เหมือนการพบธรรม ทำให้เราดับทุกข์ สิ้นทุกข์ สิ้นกิเลส โดยตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เข้มแข็งได้ด้วยตนไม่จำเป็นต้องยืมขาใครยืน เมื่อเราสุขได้ เราก็ทำประชาราษฎร์สุขได้ เมื่อเราพ้นทุกข์ได้เราก็ทำให้ผู้อื่นพ้นทุกข์ได้ ใช่ไหม
วันอาทิตย์ที่ ๑๙ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ สถานธรรมสิงเต๋อ จ.พะเยา
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง
ทบทวนให้เป็นคุณโลกต้องการสุข ไร้ดุลย์ญาณต้องทุกข์จนชอบฝันใฝ่
กายใจจิตสมบูรณ์จะไม่โลภอยากได้ ฟื้นสำนึกได้อะไรอะไรก็ดีขึ้นเอง
มีสำนึกดีก็ดีได้ศีลเป็นหลัก คิดเรื่องยากก็ต้องคิดแบบไม่เร่ง
คิดไม่เป็นง่ายคิดเข้าข้างตัวเอง ใจจะได้คิดดีเองถ้าคิดบวก
เราคือ
จี้กงสงฆ์วิปลาส รับบัญชาจาก
พระอนุตตรธรรมมารดาผู้เมตตา ลงสู่แดนโลก แฝงกายกราบ
องค์มารดาแล้ว ถามศิษย์รักอาจารย์ทุกคน คิดถึงกันไหม
บางทีก็เรื่องเดิม เหตุการณ์ก็เหมือนเดิม อารมณ์ก็เดิมเดิม คนเดิมไม่เคยไปไหน ในความกลุ้มหนักหนาเหมือนไม่ได้หายใจ ความจริงที่เข้าใจไม่ชี้ให้รอดปม
*วังวนเรื่องนั้นนั้น ต้องทำใจแก้ไข ความโลภหลงรักตักตวงไปตั้งเท่าไหร่ แค่วันละหน่อย แค่วันละหน่อย ไม่มัวแต่คอย แก้ได้แก้ไป
**แค่รู้เท่านั้นไม่ได้ฝึกตัวเอง บางเรื่องก็ยังปิดไว้ แค่รู้เท่านั้นไม่ได้ฝึกบำเพ็ญ ง่ายเลยไม่เคยง่ายดาย แค่คิดเท่านั้นไม่ได้ลงมือทำ ศิษย์ทำให้สายไป เรื่องบางที
ที่ใช้เพื่อบำเพ็ญ
ยากที่ทำไม่รู้ หยุดใจก็ไม่เป็น ไม่เย็นก็ต้องเย็น ถ้าตั้งใจจะดีขึ้นเอง
ทำนองเพลง แค่รู้ว่าฉันไม่ได้อยู่คนเดียว
ชื่อเพลง เรื่องเดิมที่ไม่เหมือนเดิม
พระโอวาทพระอาจารย์จี้กง วันนี้อาจารย์มีเรื่องคุยกันนิดหน่อยก่อนที่จะมารู้จักกัน ดีไหม (ดี) ศิษย์เกิดเป็นคน เรายกตัวเองได้ไหม ชมตัวเองได้ไหม อาจารย์เคยได้ยินแต่ว่าในโลกนี้เรายกใครก็ยกได้แต่ยกตัวเองไม่ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) ศิษย์เอย ถ้ายกตัวเองเขาเรียกว่าหลงตัวเอง ฉะนั้นไม่ต้องให้ตัวเองพูด ให้คนอื่นพูดเขาเรียกว่าสรรเสริญ แต่ถ้าตัวเองชมตัวเองเขาเรียกว่าบ้ายอ หลงตัวเอง ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นเชื่ออาจารย์นะ เกิดเป็นคนศิษย์ไม่ต้องชมตัวเอง ให้คนอื่นเขาชมดีกว่า ให้คนอื่นเขาพูด ให้เขาเห็นคุณค่าเรา เรียกว่าสรรเสริญ
ถ้าชมตัวเองเขาเรียกว่า “ยกตนข่มท่าน” คุณค่ามันต่างกันเลยนะ จริงไหม
สมมติว่าถ้าเราเห็นคนอื่นไม่ดี เราควรว่าเขาไหม (ไม่ควร) ควรนินทาเขาไหม (ไม่ควร) ควรพูดถึงเขาไหม (ไม่ควร) ถ้าตัวเราเองไม่ดีล่ะ ควรพูดออกมาไหม หรือเก็บไว้ (ควรพูด) อาจารย์จะบอกนะว่าเรื่องคล้ายๆ กันแต่ว่าการกระทำไม่เหมือนกันจะให้คุณค่าต่างกัน ศิษย์รู้ไหมอาจารย์จะเตือนให้ฟัง เรื่องไม่ดีของตัวเอง เรากล้าพูด เรากล้าเปิดเผย เขาเรียกว่าคนๆ นั้นมีจิตสำนึกดี รู้จักผิดชอบชั่วดี รู้จักถูกต้องชอบธรรม เพราะตัวเองยังกล้าว่าตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่คนเรามักจะกลับกัน ชมตัวเองแต่ไม่กล้าว่าตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าเราพูดเรื่องคนอื่น เขาเรียกว่าเป็นพวกแล้งน้ำใจ มีนิสัยอันธพาลชอบจับผิด ชอบมองแง่ร้าย “กับฉันเธอยังนินทาคนอื่นให้ฉันฟังเลย แล้วเดี๋ยวไปกับคนอื่นเธอจะเอาเรื่องฉันไปนินทาให้คนอื่นฟังหรือเปล่า” ถ้าจะพูดอะไรไม่ต้องชมตัวเอง กล้าติตัวเองแล้วคนอื่นเขาจะให้เกียรติ ถูกหรือไม่ อย่าเผลอเอาความไม่ดีของคนอื่นมาพูดเพราะไม่อย่างนั้นเขาจะว่าเราใจดำ ไม่มีน้ำใจนักกีฬา เขาแพ้แล้วเขาผิดแล้วยังเหยียบย่ำซ้ำเติม ถูกไหม (ไม่ถูก)
เมื่อทำดีแล้วต้องงำประกายไม่สำแดงเด่น เพราะถ้าอวดสำแดงเด่นสักวันจะเป็นภัย เหมือนคนอวดตัวว่าเก่ง อันตรายแน่ๆ จริงไหม (จริง) ฉะนั้นอย่าไปอวดตัว ไม่อวดว่าตัวเองฉลาด จะมีใครมาชี้หน้าด่าว่า “ไอ้โง่” ไม่อวดตัวว่าร่ำรวย ใครจะชี้หน้าด่าเราว่า “ไอ้ขี้เหนียว”
คนในสมัยโบราณ ไม่ค่อยทุกข์ร้อนกับการดำเนินชีวิตมากเท่าไรใช่ไหม มีแค่ไหนก็กินแค่นั้น ทำแค่ไหนก็ได้แค่นั้น ใช่หรือไม่ (ใช่) ดูเป็นชีวิตที่สงบเงียบเรียบง่ายแล้วก็สบายไม่เร่งรีบไม่รีบร้อน ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นมีคำกล่าวคำหนึ่งของคนโบราณที่เคยกล่าวไว้ว่า “ถ้าเราไม่รักชีวิตมากมายเมื่อความตายมาถึงเราก็ไม่เกลียดกลัว เราก็ไม่ดิ้นทุรนทุราย” เกิดมาอย่างไรเราก็ตายไป เมื่อไม่รักมาก ถึงเวลาจะจากก็จากได้ง่าย ใช่หรือไม่ (ใช่)
คนโบราณยังกล่าวต่ออีกว่า “เมื่อไรที่เราไม่หลงชื่นชมในสังขารตัวเองมาก การอยู่ก็ไม่วุ่นวาย การจากไปก็สงบเรียบง่าย”
“คนโบราณเมื่อรู้ว่าตัวเองมาจากไหนก็ดำเนินชีวิตแบบไม่ต้องพยายามไปสิ้นสุด ณ ที่ใด” เมื่อไม่รักชีวิตก็ไม่เกลียดกลัวการไร้ชีวิต เมื่อไม่ชื่นชมในสังขารมากมายก็ไม่วุ่นวายและสามารถสงบเมื่อจากไป เมื่อรู้ว่าตัวเองมาจากไหน ที่เดิมตัวเองคือที่ใด ก็ไม่พยายามดำรงชีวิตอยู่เพื่อค้นหาว่าตัวเองต้องไปไหน เข้าใจไหม แต่มนุษย์ไม่ใช่ แต่ศิษย์อาจารย์ไม่ใช่ รักตัวเองมากก็กลัวตายมาก ชื่นชมลุ่มหลงในสังขารตัวเองมากก็วุ่นวายและสงบได้ยาก ถามว่าตัวเองมาจากไหนและตัวเองจะไปที่ใดก็ยังไม่รู้ ใช่ไหม (ใช่) อาจารย์ถามนะ คนที่รักตัวเองมากกลัวตัวเองตายเหลือเกิน คนที่หลงตัวเองมากแล้วก็วุ่นวายสาละวนเพื่อความหลงตัวเองนี้ ถามจริงๆ นะ รู้ไหมตัวเองมาจากไหน (ไม่รู้) ไม่รู้เลย ศิษย์จึงพยายามไปหา “ฉันจะต้องไปสวรรค์ให้ได้ ฉันจะต้องไปนิพพานให้ได้” อาจารย์จะบอกให้ว่ามนุษย์โดยส่วนใหญ่มักจะบอกว่า ถ้าคิดดีหน่อยหนูก็มาจากฟ้าเบื้องบน ไม่เทพก็เทวดาองค์ไหน ถ้าคิดแย่หน่อย หนูก็อาจจะมาจากนรกเบื้องล่างไม่รู้ปีศาจ
ตนใดมาเข้าสิง” อย่างนั้นอาจารย์จะบอกให้ไขความกระจ่าง ศิษย์เอย
ถ้าศิษย์ไม่ลืมว่าศิษย์มาจากไหน ศิษย์จะไม่ต้องพยายามดิ้นรนเพื่อไปสิ้นสุดที่ใด อาจารย์จะตอบให้ไหมว่าศิษย์มาจากไหน
“เรามาจากธรรม และเราก็กำลังกลับสู่ธรรม” เรามาจากธรรม เราไม่ได้มาจากฟ้า เราไม่ได้มาจากนรก แต่เรามาจากธรรม เพื่อกลับคืนสู่ธรรม แต่มนุษย์ลืมไป คิดว่าเราไม่ได้มาจากธรรม เรายังมีตัวมีตน ใช่หรือเปล่า (ใช่) แต่ถ้าเราไม่ลืมว่าจริงๆ แล้วเรามาจากธรรม ไม่ต้องดิ้นรน ไม่ต้องทำอะไรมาก สักวันเราก็ต้องกลับคืนสู่กระแสแห่งธรรม
แต่ที่เรากลับคืนสู่กระแสแห่งธรรมไม่ได้ กลับสู่ความว่างเปล่าที่แท้จริงไม่ได้เพราะอะไร เคยคิดไหม เราคิดแต่เพียงว่าวันนี้เราจะกินอะไรแค่นั้นเอง
ใช่ไหม สังขารศิษย์ยังห่วง แล้วถ้าศิษย์เชื่อมั่นว่าตัวเองมีจิตญาณ แล้วศิษย์ไม่ห่วงจิตญาณของตัวเองหรือ ว่าจะไปไหน และจะกลับที่ไหน ถ้าจะกลับบ้าน แล้วบ้านอยู่ไหน หาบ้านของตัวเองเจอหรือยัง อาจารย์จะบอกว่า
ที่แท้จริงจิตญาณมีธรรมเป็นบ้าน มีธรรมเป็นจิต และมีธรรมเป็นตัวตนที่แท้จริง แต่เรามักชอบเอาตัวตนมาเกาะเกี่ยวผูกพัน แล้วบอกว่าเราไม่เห็นธรรม เห็นแต่คนแบบนี้ ใช่ไหม (ใช่) อย่างนั้น ตัวแบบนี้ที่เอามาบังธรรมนั้นมันมีธรรมอยู่ไหม (ไม่มี) แล้วมันมีธรรมเป็นใจเดิมแท้ไหม (ไม่มี) ไม่ว่าเหนือใต้ตะวันออกตะวันตก ไม่ว่ารวยจน ไม่ว่าคนภาคไหน ไม่ว่าเด็ก ไม่ว่าแก่ ทุกคนล้วนมีธรรมอันเป็นใจเดิมอยู่ และธรรมอันนั้นก็อยู่ในใจของเราทุกคน แต่เราไม่เคยชะแง้แลดูถึงหัวใจแห่งธรรม และไม่เคยกุมใจแห่งธรรมนั้นไว้ เราเอาแต่กุมใจว่าเราเป็นคนอย่างนี้ เรานิสัยแบบนี้ เราชอบแบบนี้ เราจะชั่วก็ชั่วอย่างนี้ จะดีก็ดีได้แค่นี้ เราจึงไม่เคยมองเห็นธรรมที่แท้จริงที่อยู่ข้างใน ที่คอยย้ำเตือนว่า เราแก่แล้ว ทุกข์แล้ว เจ็บแล้ว ตายแล้ว แล้วเราจะรอให้ตัวเองเกี่ยวกรรมไม่จบสิ้น แล้วเราค่อยมาเข้าใจภายหลังว่า เราได้ทิ้งธรรมไปแล้วและก็ได้สร้างกรรมแห่งการเวียนว่ายและการยึดมั่นถือมั่นในตัวตน เอาตัวตนนี้ไปเกาะเกี่ยวกรรมไม่จบ แล้วสร้างเหตุวิบากกรรมให้เวียนว่ายไม่จบสิ้นถูกไหม (ถูก) เรายังประมาท ยังหลงมัวเมา และยังยึดติด
ใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นใช่เวลาที่เราควรมาจะสนุกสนาน หรือเราควรจะเตรียมตัวเตรียมใจที่จะหันกลับมาทำตัวเราให้พร้อมว่า ถ้าวันหนึ่งฉันต้องไป ก็จะไม่มีตัวตนให้ฉันยึดถืออีกต่อไปแล้ว แต่ถ้าศิษย์ยังยึดถือก็เท่ากับว่าศิษย์ก็ยังสร้างวัฏฏะแห่งการเวียนว่ายไม่จบสิ้น ที่เรียกว่าเมื่อยังคงมีตัวตน ทำดีก็เรียกว่ากรรมดี ทำชั่วก็เรียกว่ากรรมชั่วหรือทำดีก็เรียกว่าบุญ ทำชั่วก็เรียกว่าบาป
แต่ถ้าเกิดว่าไร้ธรรมแล้วคือธรรม เป็นอย่างไร ศิษย์เคยได้ยินคำว่า ไร้ธรรมก็คือธรรมไหม อะไรเรียกว่าไร้ธรรมก็คือธรรม
(พระอาจารย์เมตตาให้หัวหน้าชั้นออกมายืนข้างหน้า เพื่อเป็นตัวอย่าง)
ถ้าเวลาเราถูกตีเจ็บไหม (ไม่เจ็บ) ตีอีกโกรธไหม (ตอนนี้ไม่โกรธ) ถ้าตีสิบๆ ที (ต้องดูว่าตีเพราะอะไร ตีเพื่อแสดงไม่โกรธ) ไม่มีเพื่ออะไร แค่อยากตีโกรธไหม (ไม่โกรธ) ศิษย์เอยอาจารย์จะถามว่าถ้าศิษย์ถูกตีแล้วศิษย์จะเลือกเกี่ยวกรรม ละลายหนี้กรรม หรือสิ้นเวรสิ้นกรรมสิ้นทุกข์ ถ้าโกรธมันก็คือการเกาะเกี่ยวคิดร้ายสร้างบาป ถ้าไม่โกรธแล้วคิดว่า “ไม่เป็นไร ได้ละลายหนี้บาปเวรกรรม เขาตีบ้างก็ไม่เป็นไร ชาติก่อนฉันอาจจะไปตีเขามา ชาตินี้ก็เลยโดนเขาตีกลับ” นี่เรียกว่าละลายหนี้บาปเวรกรรม แต่ถ้าโดนตีแล้วยังคงมีสติ ศีล สมาธิ ปัญญา ศีลคือรักษาใจให้ปกติ สมาธิคือทำจิตให้สงบไม่หวั่นไหวเมื่อโดนกระทบ ปัญญาคือความเห็นแจ่มแจ้งว่า “อ๋อ ก็แค่นั้น ก็เท่านั้น” ก็จบสิ้นกรรมสิ้นทุกข์ ตั้งใจละลายหนี้อะไรใครเคยติดหนี้กรรมใครก็จบเพียงเท่านี้ ฉะนั้นเมื่อเวลาศิษย์โดนกระทบศิษย์จะเลือกเกี่ยวกรรม ละลายหนี้กรรม หรือจะเลือกอยู่ตรงกลาง วางจบสิ้นทุกข์สิ้นเวรสิ้นกรรม เพื่อจะได้สิ้นการยึดถือใดๆ อีกต่อไป แต่มนุษย์เราเดี๋ยวนี้เป็นอย่างไร เมื่อถูกกระทบก็ด่ากลับเขา เมื่อถูกกระทบก็แช่งกลับ กระทบทีก็ชอบเขากลับ ฉะนั้นอาจารย์จึงอยากให้ศิษย์รับรู้ว่าธรรมะมีแค่ขณะเดียว ประเสริฐอยู่แค่ขณะเดียว ถ้าในขณะเดียวนั้นศิษย์สามารถทำแล้วแจ้งรู้ แล้วตื่น พ้นทุกข์ตลอด ขณะเดียวเท่านั้นนะศิษย์ ขณะเดียวที่ศิษย์โดนกระทบ กระทบแล้วศิษย์ไม่มีอดีต ไม่มีอนาคต ไม่มีปัจจุบัน มีแต่แค่ตอนนี้ ไม่มีเกิดไม่มีดับ ขณะที่เกิดมันจบ ไม่มีมาไม่มีไปเพราะมันจบแล้วตรงนี้ ฉะนั้นถ้าเราเข้าถึงการบำเพ็ญ ในชั่วขณะหนึ่งที่โดนอะไรกระทบก็ว่างแล้วจบ เมื่อว่างแล้วจบ แล้วจะมีกรรมอะไรให้ยึดเกี่ยว จะมีกรรมอะไรให้ยึดถือ จะมีเวรกรรมอะไรที่เราต้องไปหมุนเวียนว่ายอีก นั่นคือการจบในทันทีเลย ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าตื่นแจ้งในชั่วขณะหนึ่ง สามกาลก็ไม่มี ไม่มีคำว่ามา ไม่มีคำว่าไปและไม่มีคำว่าเริ่มเพื่อจบที่ไหน เพราะทุกขณะคือจบ แต่เราจบหรือไม่จบ ถ้าไม่จบก็ไม่มีวันสงบ เราฟังมาจบไหม มันคั่งค้างใจนะอาจารย์ มันทำไมพูดผิดหูอย่างนี้ ไม่จบมันก็ไม่สงบใช่ไหม ไม่จบมันก็ต้องมาเคลียร์กันหน่อยแล้วใช่ไหม (ใช่) อย่างนั้นถ้าทุกเรื่องศิษย์ทำให้ดีที่สุด วางแล้วจบ มีอะไรต้องใช้ มันก็แค่ต้องใช้กรรมเก่า กรรมใหม่ไม่สร้างแล้วใช่ไหม เหมือนอาจารย์ตีศิษย์ จบไม่จบ (จบ) วางไม่วาง (วาง) วางใคร วางอาจารย์หรือวางใจ (วางใจ) การบำเพ็ญธรรมจึงไม่ใช่อยู่ที่การแก้ไขใคร แต่มันแก้ที่ใจตนเอง แล้วจบลงที่ใจตนเอง จริงไหม (จริง) แม้เขาจะด่าเราอย่างไร ศิษย์ก็จะเข้าใจแล้วจะจบลงที่เรา ไม่ทำเวรให้ยืดเยื้ออีกต่อไป
อาจารย์พูดเรื่องยากไหม ยากถ้าศิษย์ไม่ยอมทำสักที ใช่หรือไม่ (ใช่) แต่ถ้าศิษย์ทำได้นะศิษย์เอย มันจะจบแค่ตรงนี้เลย ไม่ว่าเจอใคร มันก็จะจบกันแค่ตรงนี้ แล้วศิษย์จะไม่รู้สึกว่า “ทำไมฉันไม่ทำกับเขาให้ดีที่สุด” ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าทุกขณะศิษย์ทำให้ดีที่สุด ทำแล้วจบ ทำแล้วดีที่สุด ห่วงอะไร กลัวอะไร ใช่ไหม (ใช่) วันนี้ทำดีที่สุดแล้วหรือยัง (ยัง) ยังอีกหรือ อย่างนั้นจะพยายามให้ดีขึ้นดีไหม (ดี)
แค่ชั่วขณะหนึ่งที่เวลาเราโดนกระทบ ถ้าไร้ธรรมก็คือธรรมแต่ถ้ายังทำก็ก่อเกิดเป็นกรรม ใช่ไหม ที่เรียกว่ากรรมดี กรรมชั่ว แต่ถ้าทุกขณะที่เราทำเราไม่ยึด เราไม่ถือ เราไม่เกาะเกี่ยว ทำให้ดีที่สุดถึงเวลาปล่อยวาง ก็ไม่ก่อเป็นกระแสกรรมที่เราต้องเวียนว่ายไปรับ ใช่หรือไม่ (ใช่)
โดยส่วนใหญ่ศิษย์มักจะถามอาจารย์ว่า “อาจารย์การเข้าใจธรรม การบำเพ็ญธรรมมันเป็นสิ่งที่ดี แต่อยู่ๆ การจะเป็นคนดีก็เป็นเรื่องยากแล้วอย่างหนึ่ง แล้วดีให้ตลอดก็ยิ่งยากอย่างหนึ่ง แล้วตอนนี้อาจารย์บอกไม่ใช่แค่ให้ดีแต่ยังต้องบำเพ็ญอีก ไม่รู้จะไปได้หรือเปล่านะอาจารย์” ใช่ไหม แค่ทุกวันหากินก็ยังเอาตัวไม่รอดแล้ว แล้วตอนนี้อาจารย์ยังบอกว่า “ต้องเป็นคนดี แล้วยังต้องบำเพ็ญธรรมอีก มันยากไปหน่อยไหมอาจารย์” อย่างนั้นวันนี้เรามาคุยกัน เหมือนแบบคนคุยกันธรรมดา เริ่มต้นตั้งแต่ง่ายๆ ก่อน “ศิษย์เอย เราเกิดเป็นคนจำเป็นต้องเป็นคนดีไหม” (จำเป็น) จำเป็นต้องเป็นคนดี ใช่ไหม แล้วทำไมชอบถามตัวเองว่า “ทำไมหนูต้องดีอะไรหนักหนาเหนื่อยแล้วนะอาจารย์” ใช่ไหม ทำไมเราต้องดี หลายครั้งศิษย์มักจะถามตัวเองว่าดีไปทำไมอาจารย์ ทำไมต้องดี อย่างนั้นการเป็นคนดีให้มิตรหรือให้ศัตรู แล้วเราชอบมิตรหรือชอบศัตรู (ชอบมิตร) แล้วเวลาเจอเราอยากเจอโจรหรืออยากเจอบัณฑิต (บัณฑิต) ฉะนั้นพอจะเข้าใจหรือยังว่าทำไมเราต้องเป็นคนดี เพราะโดยส่วนใหญ่คนทุกคนชอบคนดี ชอบบัณฑิต ชอบมิตร ใช่ไหม ฉะนั้นการสร้างสิ่งที่ดีก็คือการทำให้เราอยู่ร่วมกับคนได้อย่างเป็นมิตร แล้วการทำดีมันก็ดีอยู่อย่างหนึ่ง คือ ความดีมันเป็นชื่อของความสุข
(พระอาจารย์เมตตานักเรียนชายวัยรุ่นท่านหนึ่ง)
เหมือนที่ศิษย์ถามอาจารย์ว่า ทำไมต้องดี บางทีทำดีก็เบื่อนะ ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าอาจารย์ให้ศิษย์เดินไป เจอใครก็ให้ด่าเลย กับอีกอันหนึ่งเดินไป เจอใครก็ขอบคุณเขา อะไรทำแล้วสบายใจกว่า (ขอบคุณ) ศิษย์รู้ไหมว่า ทำไมต้องทำดี เพราะชื่อของความดี เป็นชื่อที่ทำแล้วอิ่มใจ สุขใจ ไม่หาเรื่องกับใคร และอยู่ที่ไหนก็เป็นที่รักของทุกคน แต่ชื่อแห่งความร้าย ชื่อแห่งอารมณ์โกรธเกลียด เป็นชื่อแห่งความทุกข์ สร้างศัตรูและสร้างความเจ็บช้ำน้ำใจ พอเข้าใจหรือยังว่าทำไมต้องทำดี และอีกอย่างหนึ่งคือ ชื่อแห่งความดีเป็นชื่อที่ใครๆ ก็รัก ใครๆ ก็ชอบ เพราะเป็นหัวใจของทุกๆ คน ลองถามสิ ถ้าให้ใฝ่ชั่วกับใฝ่ดี จะใฝ่สิ่งไหน (ใฝ่ดี) ฉะนั้นอยากมีชื่อว่าดีหรือชั่ว (ดี) ฉะนั้นพอเข้าใจหรือยังว่าทำไมต้องทำดี
อาจารย์สอนทำดีง่ายๆ ก่อนกลับไปนั่ง ให้เดินไปจนสุดแล้วก็อ้อมกลับมานั่ง โดยขอบคุณให้หมดทุกคน ดีไหม (พูดขอบคุณทีเดียวได้ไหม) ศิษย์เอย ไหนบอกว่าเป็นชื่อที่อิ่มใจ แล้วอิ่มใจทีเดียวพอหรือ ไม่อยากอิ่มหลายอิ่มหรือ อิ่มคนนี้ก็เห็นแค่คนนี้ แต่ลองเดินไปใกล้ๆ แล้วอิ่มให้ถึงใจสิ คุณค่าต่างกันนะ จริงไหม (จริง) ทำไหม (ทำ)
(นักเรียนท่านนี้เดินไปรอบๆ ห้อง และไหว้กล่าว “ขอบคุณ” เพื่อนนักเรียนในชั้นทุกคน)
ศิษย์เอ๋ย เมื่อมีคนสร้างบุญมาเราก็ต้องสร้างบุญต่อด้วยการทำดีต่อ ด้วยการอวยพรกลับ “ร่มเย็นเป็นสุขนะหลาน โชคดีมีชัยนะ” ทำไมเราไม่หัดทำดีต่อล่ะ ใช่ไหม (ใช่)
เมื่อทำดีไปได้สักพักหนึ่ง ศิษย์รู้หรือไม่ ความดีนั้นจะกลายเป็นคุณธรรม ความดีจะกลายเป็นคุณธรรมได้เมื่อเวลาที่ไปไหนรู้จักให้เกียรติผู้อื่น เคารพนบนอบผู้อื่น ทำอย่างนี้บ่อยๆ เขาเรียกคนนั้นว่ามีสัมมาคารวะ มีจริยะธรรมที่ดี เหมือนเราเป็นคนชอบให้ ให้บ่อยๆ เขาเรียกคนนั้นเป็นคนมีเมตตาธรรม ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นหนทางแห่งความดีจึงเป็นหนทางแห่งผู้ประเสริฐ หนทางแห่งความดีคือหนทางแห่งการปฏิบัติคุณธรรม แต่คนทำดีบ่อยๆ ก็ท้อ ก็ล้า ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่างนั้นอาจารย์ถามคนที่ตลอดชีวิตไม่พยายามทำดี แต่พยายามไม่ทำชั่วหน่อยนะว่า คนที่พยายามทำดีตลอดมีสัมมาคารวะ มีน้ำใจช่วยเหลือคนแต่เผลอนิสัยขี้โมโห ด่าคนอื่น จับผิดคนอื่น คนนั้นเรียกว่าดีไหม (ไม่ดี) พยายามที่จะไม่ทำชั่ว แม้จะไม่ได้พยายามทำดีสักครั้งหนึ่ง แต่พยายามจะไม่โมโห ไม่โกรธ ไม่โลภ ไม่ถือทิฐิ ไม่ยโสโอหัง คนเช่นนี้ดีหรือไม่ดี (ดี) แล้วที่ศิษย์บอกว่าศิษย์ทำดีแล้วเหนื่อย ศิษย์เป็นอย่างแรกหรือศิษย์เป็นอย่างหลัง ที่ศิษย์เป็นคนดีแล้วศิษย์เหนื่อยก็เพราะศิษย์พยายามดี แต่ศิษย์ไม่ละความชั่ว ศิษย์พยายามดีแต่ศิษย์ไม่ละบาปเวร กิเลสกรรม ศิษย์ก็เลยเป็นคนดีที่ยังเหนื่อย เพราะมันยังอดไม่ได้ “หนูดีก็จริง แต่อดไม่ได้ เดี๋ยวขอด่าก่อนแล้วค่อยกลับไปดีใหม่” หรือไม่ก็บอกว่า “ขอด่าให้มันสะใจก่อนเดี๋ยวไปทำบุญใส่บาตรให้มัน” อาจารย์ถามว่าอย่างนี้ดีไหม (ไม่ดี) แต่อีกคนหนึ่งแม้จะไม่พยายามดีแต่ความชั่วเขาจะไม่ทำเลยดีกว่าไหม ฉะนั้นละชั่วบำเพ็ญบุญ พุทธะก็สอนไว้แล้ว เมื่อใดละชั่วก็คือกำลังบำเพ็ญบุญ หากบำเพ็ญบุญแต่ไม่ละชั่ว แล้วอย่างนี้จะเรียกว่าดีจริงได้อย่างไร ทำบุญใส่บาตรเก่งแต่นินทาคนก็เก่ง ทำบุญตักบาตรสวดมนต์เก่ง แต่พออยู่ข้างนอกก็โลภเบียดเบียน เอาเปรียบเขาก็เก่ง พระพุทธะสอนไว้ว่าละชั่วก็คือการบำเพ็ญบุญ ศิษย์บอกว่า “อาจารย์แล้วอย่างไรที่เรียกว่าชั่ว ไม่ดี ศิษย์ก็ไม่ได้จะชั่วหนักหนา แค่โลภนิดหน่อย ด่านิดหน่อย บ่นนิดหน่อย แล้วก็โกรธมันอีกนิดหน่อย” ใช่หรือไม่ นิดหน่อย นั่นกี่ครั้งที่นิดหน่อย หยุดได้ไหม หยุดยังไม่ได้ ใช่หรือไม่ อาจารย์จึงบอกว่า แล้วอะไรเป็นต้นเหตุที่ทำให้คนดีไปไม่ถึงฟากฝั่งแห่งความดี นั่นก็คือกรรมชั่ว หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าบาป ทำบาปให้ผลคือความทุกข์ แล้วบาปมีมูลเหตุจากอะไร (การกระทำของเรา) การกระทำอะไรที่กลายเป็นบาป แล้วให้ผลเป็นทุกข์ แล้วกลายเป็นคนที่ไม่สามารถเป็นคนดีได้อย่างถ่องแท้ กระทำอะไร
ต้นเหตุแห่งบาป ต้นเหตุแห่งทุกข์เกิดจากกิเลสซึ่งเรียกว่า โลภ โกรธ หลงในตัวตน หลงยึดติดดี ชอบดี แล้วว่าคนอื่นชั่วก็เป็นกิเลส ใช่หรือไม่ (ใช่) ถ้าเราอยากละกิเลสและเป็นคนดีที่แท้จริงได้ เราก็ต้องเบาบางเรื่องโลภ โกรธ หลงให้ได้ ใช่หรือไม่ (ใช่) โลภ โกรธ หลง มีตัวตนไหม (ไม่มี) มีแส้คอยเฆี่ยนเราว่า “ให้โกรธเขา ด่าเขา เกลียดเขา” มีไหม (ไม่มี) แล้วทำไมเราต้องตกเป็นทาสมันทุกที จริงหรือไม่
อาจารย์จะบอกเทคนิคนิดหน่อยว่าจริงๆ แล้วโลภ โกรธ หลง ไม่ใช่ไม่ดี แต่ไม่ดีเพราะมันมาอยู่กับศิษย์ โลภ โกรธ หลง ถ้าอยู่กับพระพุทธะ โลภ โกรธ หลงก็เป็นแค่โลภ โกรธ หลง เพราะมันทำอะไรพระพุทธะไม่ได้ แต่ที่มันทำกับศิษย์ได้ เพราะศิษย์ไม่เคยเป็นพระพุทธะสักทีใช่หรือไม่ (ใช่) พอโลภ โกรธ หลง มาทีไรศิษย์ขอเป็นมารก่อน วางพุทธะไว้ก่อน ตอนนี้เขาทำให้โมโห ต้องจัดการเขาก่อน ใช่หรือไม่ (ใช่)
ศิษย์เอย เป็นคนดีแล้วยังไม่พ้นทุกข์ เพราะศิษย์ยังไม่ละชั่ว ยังบำเพ็ญบุญ ยังไปไม่ถึง วิธีที่จะเป็นคนดีแล้วละชั่ว แล้วเข้าถึงการบำเพ็ญบุญแล้วกลับคืนสู่หนทางแห่งธรรมเดิมแท้ นั่นก็คือต้องบำเพ็ญเพื่อเยียวยาจิตใจ ต้องบำเพ็ญเพื่อย้อนกลับมาดูแลและรักษาใจ เพราะว่าความโกรธ โลภ หลง จริงๆ ไม่มีตัวตน แต่ชอบอาศัยคนที่ยึดมั่นถือมั่นในตัวตน
โลภ โกรธ หลง มันไม่มีตัวตนนะ แต่มันชอบอาศัยคนที่ชอบยึดมั่นถือมั่นในตัวตน แล้วคอยให้อาหารเลี้ยงมันจนเติบโต แต่ถ้าเมื่อไรมันมา ศิษย์จำง่ายๆ โลภมันเหมือนลิง โกรธมันเหมือนเสือ หลงมันเหมือนจระเข้ สมมติว่าถ้าสัตว์พวกนี้เข้ามาสู่เรา เราไม่ให้อาหารมัน เราไม่สนใจใยดีมัน เราไม่แคร์มัน เชื่อไหม มันก็เป็นธรรมชนิดหนึ่งที่มันมีเกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วมันก็ดับไป เมื่อไม่ให้ค่า ไม่สนใจ ไม่ใยดี มันจะบอกว่า “ฉันไปก็ได้” จริงหรือไม่ (จริง) เหมือนตอนนี้ถ้าเขาทำให้เราโกรธ อาจารย์สมมติความโกรธมันเป็นแอปเปิล มันโยนมาแล้ว รับไม่รับ (ไม่รับ) เมื่อไม่รับ ถ้ามันโยนมาแล้วทำเราเจ็บ จะเจ็บกี่ครั้ง (ครั้งเดียว) จริงหรือ อาจารย์เห็นศิษย์เก็บแอปเปิลขึ้นมาแล้วมากระแทกหัวตัวเอง โมโหมัน ด่ามัน ใช่หรือไม่ (ใช่) ทำไมไม่ปล่อยมันไป ถ้าเขาตีเรา เขาด่ามา เขาทำร้ายมา เขาทิ่มแทงจิตใจเรามา เราอยากสิ้นทุกข์หรือเกี่ยวกรรมหรือละลายหนี้บาปเวรกรรม (ละลายหนี้บาปเวรกรรม) ฉะนั้นเมื่อมันทุกข์มา มันเกิดมา มันก็จบไปแล้ว เอาแบบน่าเกลียดไปเลย คือมันกลายเป็นขี้ไปแล้ว จะเก็บขี้ปากเขา มานั่งเล่นขี้ทำไม จะเก็บขี้ปากเขามาแล้วเอาไปเล่าให้คนอื่นฟัง “เธอขี้มันอยู่ในใจฉันเต็มไปหมดเลย เธอช่วยเอาขี้ไปหน่อย ไอ้นั่นมันโคตรไม่ดีเลยมันแย่เลย เธอแบ่งขี้ไปหน่อยนะ” เอาไหม (ไม่เอา) แล้วทำไมชอบหูผึ่งจังเลยเวลาใครนินทา ใครให้ทำ ใช่ไหมศิษย์ (ใช่) ฉะนั้นการบำเพ็ญคือการช่วยเยียวยาจิตใจ และช่วยให้เราเข้าใจความเป็นจริงได้อย่างแจ่มชัดขึ้น
อาจารย์ถามนะ ธรรมอะไรที่หมั่นพินิจพิจารณา เมื่อเจออะไรที่มากระทบจิตกระทบใจ แล้วเราจะได้ปลดปลงปล่อยวาง ไม่ข้องเกี่ยว ผูกพัน และสร้างบาปเวรกรรมอีก
(ตั้งสติให้ดี อดทน) เมื่อยังอดทนแปลว่า ลึกๆ ยังยึดมั่นถือมั่นในตัวตน มีคำว่าไม่ยอม จึงต้องพยายามอดทน ใช่หรือไม่ (ใช่) แค่สติยังไม่สามารถพิจารณาและละลายความทุกข์ไปจากใจได้ แต่อะไรที่จะทำให้เราพิจารณาเนื่องๆ จนเกิดปัญญาเห็นแจ้งแล้วเข้าถึงธรรม
(ทำใจ) เห็นก็ยังทำใจไม่ได้ (มีศีล ปัญญา สติ) ศีลคือความปกติ สมาธิคือจิตที่นิ่งไม่หวั่นไหวเมื่อโดนกระทบ ปัญญาคือเห็นแจ้งและสามารถปล่อยวางลงได้อย่างไม่ยึดติด แต่ศีลก็ยังไม่ค่อยครบ สมาธิก็ยังไม่ค่อยมี ปัญญาไม่ต้องพูดถึงเลย ใช่ไหม (อนัตตา ว่างเปล่า อนิจจัง) อาจารย์จะดูว่า เวลาเห็นสาวจะว่างไหม เวลาเห็นเงินหนึ่งพันบาทจะว่างไหม อาจารย์ขอยืมเงินรองหัวหน้า ว่างไหม (ว่างครับ มันไม่ใช่ของเราที่แท้จริง) การคิดว่าทุกสิ่งขาดสูญมันก็ไม่ค่อยดีเท่าไร แต่แค่ให้พิจารณา แต่พิจารณาอย่างไรล่ะ เพราะบางคนพอคิดว่าชีวิตขาดสูญ ก็เลยทำบาปได้ “ไม่เป็นไรเดี๋ยวมันก็ว่าง” อย่างนี้ไม่ถูกต้อง ใช่ไหม ฉะนั้นถ้าพิจารณาให้บังเกิดธรรมมันต้องมีอีกสองถึงสามอย่างเป็นองค์ประกอบ ใช่ไหม มีอะไรอีก ความมีแท้จริงก็คือความว่าง ความว่างแท้จริงก็คือความมี
(รู้จักปล่อยวาง) แต่ก่อนจะปล่อยวางศิษย์จะต้องทำให้ดีที่สุด มนุษย์มักจะคิดว่า “ทุกข์เหลือเกิน ขอทิ้งทุกอย่างเลยได้ไหม” ธรรมะไม่สอนแบบนั้น ธรรมะสอนว่าทำจนถึงที่สุดก็ต้องวางลง ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นก่อนจะปล่อยวางต้องทำให้ถึงที่สุด
อาจารย์ถามว่า ธรรมข้อไหนที่เอามาใช้เพื่อย้ำเตือนเรา ไม่ให้หลงผิด ไม่ให้คิดผิด ไม่ให้ทำผิด แล้วก่อเกิดเป็นทุกข์ เป็นวิบากกรรมแห่งการเวียนว่าย
(อย่าลืมตนเอง) ก็ตอบได้ดีเหมือนกัน แต่บางทีคนเราก็มักจะชอบหลงตัวเอง ใช่หรือไม่ (ใช่)
(ละความโลภ โกรธ หลง) ธรรมอะไรที่จะทำให้เราสามารถพึงระลึกเสมอ และไม่ตกเป็นทาสความโลภ ความโกรธ ความหลง ไม่สร้างบาป และไม่ติดยึดในบุญ แล้วศิษย์ละโลภโกรธหลงได้หรือยัง (กำลังจะทำ) ต้องรีบทำให้ได้แล้ว อายุมากแล้ว
อย่างนั้นอาจารย์จะบอกให้นะ แก่นแท้ของชีวิต ไม่ได้อยู่ที่ภายนอก แต่อยู่ที่ภายใน ใช่หรือไม่ (ใช่) เหมือนดั่งคำว่า “ดีร้ายไม่ทำให้เราทุกข์ มากกว่าใจที่ไม่รู้พอ ดีร้ายไม่ทำให้เราเจ็บปวด มากกว่าใจเราที่ไม่ยอมรับความจริง” ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นแก่นแท้ของความทุกข์ทั้งมวลอยู่ที่ใจ อาจารย์ถามง่ายๆ เราดีใจที่ได้เงินหนึ่งร้อย แต่ถ้าเพื่อนได้สองร้อยเราใจเป็นอย่างไร อย่างนั้นอาจารย์ถามใหม่ เสียเงินหนึ่งร้อยเสียใจไหม (เสียใจ) แต่ถ้าเพื่อนเสียสองร้อย เราดีใจหรือเสียใจ (ดีใจ)
ฉะนั้นแก่นแท้ของความสุขที่แท้จริงอยู่ที่ไหน (ใจ) แล้วใจนั้นคืออะไร ที่จะทำให้เราสามารถหยุดทุกข์ได้ และแปรทุกข์ให้กลายเป็นคำว่าพ้นทุกข์ได้ ใจนั้นอยู่ตรงไหน ในตัวเรา ใช่หรือไม่ ดังคำกล่าวว่า “ถ้าพอเมื่อไร อะไรๆ ก็มีสุข แต่ถ้าไม่พอ อะไรๆ ก็ไม่สุข” อาจารย์ถามว่า
พอหรือยัง (ยัง) ฉะนั้นก็เลยยังไม่สุข เลยยังทุกข์ “แล้วทำอย่างไรให้มันพอได้ตลอด” ก็คือคนที่สามารถเข้าใจแก่นแท้ของใจที่แท้จริงได้ อาจารย์บอกว่า แค่นี้ก็ดีแล้ว แค่นี้ก็พอแล้ว แค่นี้ก็สุขแล้ว คิดว่าอะไรที่ได้มา อะไรที่เพิ่มมามันคือกำไร ถูกไหม แต่ตอนนี้ถ้าศิษย์ยังบอกว่า แค่นี้ก็ไม่พอ แค่นี้ก็ไม่ดี ฉะนั้นกว่าที่ศิษย์จะได้อะไรมามันก็คือความยากลำบาก เมื่อเป็นดังนี้แล้ว ศิษย์อยากจะสุขตรงนี้ หรือว่ารอข้างหน้าแล้วค่อยสุข ตอนนี้พอหรือยัง
ดีหรือยัง ธรรมจึงสอนว่าสิ่งใดเกิดสิ่งนั้นดี เมื่อพอได้มันก็ดี เมื่อพอได้มันก็สุขดี แต่เมื่อพอไม่ได้ดีไม่ได้มันก็เลยทุกข์ทุกที ใช่หรือไม่ สมมติว่าแฟนอาจารย์เป็นคนนี้ แต่เผอิญไปเห็นอีกคนหนึ่งแล้วคิดว่า “ทำไมแฟนเราแก่มาก ไปเห็นแฟนของคนข้างบ้าน เขายังดูหนุ่มมาก” เมื่อคิดอย่างนี้ เราอยู่กับแฟนของเรา จะมีความสุขไหม มันเป็นเหมือนนรกเผาใจนะ ศิษย์ก็อาจจะคิดว่า “เบื่อพ่อแล้วล่ะ อยากหาพ่อบ้านคนใหม่แล้ว” แต่ถ้าเราคิดอีกอย่างว่า “พ่อบ้านเราก็ดีนะ พ่อบ้านของเธอก็ดีนะ” สุขไหม แต่มนุษย์มักจะคิดว่า “พ่อมึงเมื่อไหร่จะแก้นิสัยล่ะ ขี้บ่นเหลือเกินนะ ไม่เหมือนพ่อบ้านนู้นไม่ขี้บ่นเลยนะ” อย่างนี้อยู่กันไปก็มีแต่ทุกข์ ใช่ไหม ทำให้คนยิ้มได้ ทำให้ผ่องใสเป็นบุญไหม (เป็น) แต่ทำให้คนขุ่นมัวเป็นทุกข์เป็นบาป
ใช่หรือไม่ (ใช่) ศิษย์เอ๋ยเราบำเพ็ญเพื่อเยียวยาจิตใจ เพื่อทำให้คนอื่นเขามีความสุข
อะไรคือสิ่งที่แน่นอนในชีวิต เราเป็นอะไรที่แท้จริงหรือ เรารวยหรือเราจน เราดีหรือเราร้าย เราเป็นคนหรือเป็นเป็ดก็ไม่แน่ ใช่ไหม ฉะนั้นไม่ว่าจะเป็นอะไรเราก็เป็นแค่ชั่วครู่หนึ่งจะไปยึดติดทำไม เต้นเป็ดแล้วทำให้คนยิ้มก็ไม่เป็นไรใช่ไหม อย่าแย่งผ้าจากมือเพื่อนนะศิษย์ น้ำจิตน้ำใจ บำเพ็ญธรรมแล้ว เราฝึกฝนแล้ว ค่อยเป็นค่อยไป ช้าๆ เร็วๆ แล้วระวังสับปะรดจะบาดมือ ใช่หรือไม่ เมื่อสักครู่อาจารย์บอกแล้วว่าเป็นเป็ดก็ไม่เป็นไรนะ
ศิษย์เห็นแถวไหนช้าสุดไหม (ไม่เห็น,ไม่ทันได้มอง) อาจารย์จะบอกให้นะ ศิษย์เอย การศึกษาบำเพ็ญธรรมก็เหมือนกัน ถ้าเรามุ่งมั่นทำสิ่งที่ตัวเองทำให้ดีที่สุด มันไม่มีใครร้าย มันไม่มีใครแย่ เพราะทุกคนต่างพยายามทำให้ดีทีสุด แล้วเราจะมีเวลามานั่งจับผิดใครไหม คนที่มีเวลามานั่งนินทาคนอื่น คนที่มีเวลาจับผิดคนอื่น แปลว่าไม่เคยดูแลตัวเอง ถ้ามัวแต่ดูแลตัวเองจะไม่มีเวลาที่จะนินทาคนอื่น ไปจับผิดคนอื่น เพราะทุกคนต่างเอาตัวให้รอดก่อน ถ้าศิษย์ทุกคนทำตัวเองให้ดีที่สุด ไม่มีใครแย่ แต่ถ้าเมื่อไรศิษย์ว่างไปดูคนอื่นแปลว่าศิษย์ยังทำตัวเองไม่ดีที่สุด ใช่หรือไม่ (ใช่) อย่างนั้นอาจารย์ถามว่า ถ้าตอนนี้เราหาคนผิดไม่ได้ แล้วใครจะยอมเสียสละ ยอมเป็นคนผิด เมื่ออยู่ในโลกทุกคนต่างคิดว่าตัวเองถูกหมดแต่บางทีเรื่องบางเรื่องต้องมีคน กล้ารับผิดชอบ อย่างนั้นตอนนี้ทุกคนต่างชนะมีใครจะกล้าเป็นเป็ดหรือเป็นผู้แพ้ (หัวหน้ายกมือ) ถูกแล้วศิษย์ การจะเป็นหัวหน้าคน การจะได้ใจคน เรื่องถูกต้องให้ลูกน้องไป ส่วนความผิดเราต้องกล้ารับ เรื่องดีก็โยนความดีให้ลูกน้อง เมื่อมีปัญหาหัวหน้ากล้ารับไว้ก่อน ทำได้แบบนี้ลูกน้องรักตาย จริงหรือไม่ แล้วศิษย์ที่เหลือ ให้หัวหน้าเต้นคนเดียวดีไหม (ดี) ลูกน้องแบบนี้ก็ไม่มีใครอยากได้นะ (ช่วยกันเต้น) ช่วยกันไหม (ดี)
(พระอาจารย์ให้นักเรียนเต้นเป็ด)
ศิษย์เอย ไม่มีสุขใดประเสริฐเท่ากับหัวใจที่ปกติ ไม่หวั่นไหวไปกับอารมณ์ที่มากระทบชั่วประเดี๋ยวประด๋าว การสามารถรักษาใจให้ปกติ คือสุขที่ประเสริฐที่สุด ใช่หรือไม่ (ใช่) จิตที่ยึดมั่นถือมั่นอะไรก็ตามแต่ ล้วนทำให้คนนั้นหนีไม่พ้นความทุกข์ แต่จิตที่สามารถละคลายความยึดมั่นถือมั่น คือหัวใจของการดับทุกข์ พอเข้าใจไหม
ฉะนั้นไม่ว่าเจอเรื่องอะไร ให้รักษาใจให้ปกติ ใจที่ปกติก็คือการรักษาศีล การไม่หวั่นไหวไปกับสิ่งที่มากระทบ นั่นก็คือมีสมาธิ การที่มองเห็นแจ้งถึงความเป็นจริง อันเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป นั่นก็คือบังเกิดปัญญา ฉะนั้นศีล สมาธิ ปัญญา ที่ศิษย์นับถือศาสนาพุทธนั้น เกิดขึ้นได้และปฏิบัติได้ทุกขณะที่ศิษย์ถูกกระทบ ไม่หวั่นไหวไปกับสิ่งที่มากระทบชั่วประเดี๋ยวประด๋าว ฉะนั้นหลักธรรมที่เป็นหัวใจ และเป็นแก่นของธรรมที่อาจารย์อยากให้ศิษย์พิจารณาอยู่เนื่องๆ ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกมีแก่นธรรมอันเดียวกัน และแก่นธรรมนี้ทำให้ทุกคนเท่าเทียมกัน และแก่นธรรมนี้ที่ทำให้คนไม่ว่าจะหลงขนาดไหน ก็ต้องกลับคืนสู่ธรรมอันเดิมแท้นี้อย่างหลีกหนีไม่พ้น แล้วแก่นธรรมนั้นคืออะไร ใครตอบได้บ้าง พิจารณาเนื่องๆ จนบังเกิดธรรม แก่นอะไรที่มีอยู่ในใจของทุกคน และทุกคนก็หนีแก่นในใจนี้ไม่ได้ และใจนี้ก็คือจิตญาณเดิมที่จะนำพาให้เรากลับคืนสู่ธรรมที่เราเป็นมา อะไรที่เป็นแก่นของทุกสิ่ง (แก่นของความยุติธรรม) ศิษย์เอย ความยุติธรรมของคนมันไม่เท่ากัน เพราะทุกคนต่างมีเหตุผล มนุษย์ถ้ายังขึ้นชื่อว่าเหตุผลยังไม่มีวันพ้นทุกข์ มนุษย์ถ้ายังติดในเหตุผลก็ยังไม่มีวันพ้นเวียนว่าย แต่ถ้ามนุษย์มองอย่างคนพิจารณาเข้าถึงแก่นธรรม เราตัดสินใครไม่ได้นะศิษย์ เพราะมนุษย์มีความลำเอียง มีความชอบชัง ที่ไม่เท่ากัน ใช่หรือไม่ ศิษย์ว่าคนนี้ถูกแล้วจริงๆ คนนี้ผิดไหม เขาก็มีเหตุผลของเขา ใช่หรือไม่ ฉะนั้นในธรรมไม่มีใครถูก ไม่มีใครผิด ไม่มีใครดี ไม่มีใครเลว เพราะทุกคนล้วนหนีไม่พ้นแก่นแห่งธรรมอันนี้
ฉะนั้นถ้าเราพิจารณาธรรมอันนี้เนื่องๆ เราจะกลับคืนสู่ที่เรามา คือ ธรรม เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา พิจารณามันเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ แล้วถึงที่สุดมันก็ว่างเปล่า ฉะนั้นเราพิจารณาอยู่เสมอ มันไม่เที่ยง วันนี้เขาชม มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์อย่าไปยึด ถึงที่สุดมันก็ว่างเปล่า ฉะนั้นพอเราคิดเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ มันว่างเปล่า เราจะรักอะไร เราจะโกรธอะไร เราจะเกลียดอะไร เพราะทุกสิ่งมันไม่เที่ยง
เป็นทุกข์ ว่างเปล่า เหมือนที่ศิษย์เป็นทุกข์ “วันนี้เขารักหนู ทำไมพรุ่งนี้เขาไม่รักหนู” แต่ถ้าศิษย์พิจารณาเนื่องๆ มันไม่เที่ยง มันเป็นทุกข์ จะยึดไหม แล้วถึงที่สุดคนที่บอกว่ารักศิษย์ เขาก็ต้องจากเราไปหรือไม่ แล้วถ้าเขาเปลี่ยนใจ เขาทิ้งเรา รักก็เป็นทุกข์ อยู่กับสิ่งที่ไม่รักก็เป็นทุกข์ ใช่หรือไม่ (ใช่) พลัดพรากจากสิ่งที่รักก็เป็นทุกข์ ทนอยู่กับสิ่งที่ไม่รักก็เป็นทุกข์ ฉะนั้นถ้าไม่อยากทุกข์ ก็ไม่รัก ไม่เกลียด ใช่ไหม ฉะนั้นธรรมที่เป็นหลักของศิษย์ ที่ศิษย์จะต้องกลับคืนให้ได้ นั่นคือ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ว่างเปล่า พิจารณามันเนื่องๆ เหมือนได้เงินมาดีใจไหม แล้วมันเที่ยงไหม มีแล้วทุกข์ไหม มีเหมือนไม่มีไหมใช่หรือไม่ อาจารย์ถามคนที่เป็นสามี มีภรรยาเหมือนไม่มีไหม มีแฟนเหมือนไม่มีไหม อย่างนั้นถ้าเราพิจารณาแก่นแท้แห่งธรรมอยู่ตลอด โลภไม่มี เกลียดไม่มี หลงไม่มี เพราะมันไม่เที่ยง จะโลภอะไรอีกเพราะมันเป็นทุกข์ จะยึดอะไรให้หลง จะรักอะไรให้เป็นทุกข์เจ็บปวดหนักหนา ใช่หรือไม่ แล้วพอถึงที่สุดมันว่างเปล่า แล้วเราเห็นชัดแจ่มแจ้งแล้ว แต่มนุษย์มักตาบอด ใช่หรือไม่ พอมีแล้วเป็นทุกข์ จะปล่อยวางได้ ทำใจทัน ได้หรือไม่ ศิษย์เคยได้ยินนิทานไทยเรื่องรจนาเลือกเงาะป่า นั่นคือธรรมสอนที่ดี มีแก่นอยู่ข้างในแต่เรามองไม่เห็นหัวใจทองคำอันนั้น เหมือนตัวเรามีธรรมอยู่ ปฏิบัติต่อผู้อื่นด้วยความเมตตา ด้วยความเคารพเรียกว่าคุณธรรม ปฏิบัติต่อตนเองด้วยการฟื้นฟูธรรมกลับคืนสู่สภาวะธรรม ฉะนั้นทำไมถึงต้องปฏิบัติดี เพราะการปฏิบัติดีคือรากเหง้าของการกลับคืนสู่คุณธรรมและหัวใจแห่งธรรม อาจารย์จบแล้วนะ หากไม่เข้าใจศิษย์ก็กลับมาศึกษาต่อนะ
อาจารย์ได้พูดตั้งแต่เรื่องง่ายถึงเรื่องยาก เรื่อยมาจนถึงตอนนี้ อาจารย์ได้บอกตั้งแต่ต้น เมื่อไม่รักการมีชีวิตก็จะไม่ทุกข์ทนกับการสิ้นชีวิต เมื่อไม่ยึดมั่นถือมั่นกับสังขารก็จะไม่วุ่นวายและทุกข์ทนเมื่อจากไป เมื่อไม่ลืมว่าตนเองมาจากไหนก็จะไม่พยายามไปหา หรือสิ้นสุดที่ใด เพราะเราคือธรรม สังขารกลับคืนสู่ธรรมชาติแล้วจิตทำไมไม่กลับคืนสู่ธรรมที่แท้จริง ทำไมเรายังเอาจิตสร้างตัวตนเกาะเกี่ยวกรรมและสร้างภพภูมิแห่งการเวียนว่าย เพราะอะไรแค่คำเดียว ละจากความยึดมั่นถือมั่นเมื่อไร ก็สิ้นทุกข์อย่างสิ้นเชิง จะปฏิบัติอย่างไร เราเกิดมาเพื่อยืมใช้ และสร้างคุณค่าแห่งสังขารนี้ให้ดีที่สุด สมกับคำว่ามนุษย์ผู้ประเสริฐ มีคุณธรรมเปี่ยมล้น
จะปฏิบัติอย่างไร ให้ปฏิบัติต่อคนด้วยคุณธรรม เมตตาธรรม จริยธรรม มโนธรรมสำนึก และรักษาใจให้ปกติ เมื่อไรที่เราโกรธใจของเราจะเต้นแรง ใจจะวุ่นวาย นั่นคือไม่ปกติ ฉะนั้นการรักษาศีลคือการรักษาใจให้ปกติ การมีสมาธิคือการ
อาจารย์เคยยกตัวอย่าง พระเทวทัตกี่ภพกี่ชาติก็ต้องตามมาเกลียดพระพุทธเจ้า ตามมาทำร้ายพระพุทธเจ้าใช่หรือไม่ (ใช่) แต่เมื่อไรที่พระพุทธเจ้าพ้นทุกข์ พระเทวทัตไม่มีคนให้ท่านต้องเกลียด ท่านจึงสามารถสำเร็จเป็นปัจเจกพุทธเจ้า ถ้าศิษย์สามารถทำตัวเองพ้นทุกข์ คนที่ศิษย์เกลียดที่สุดบางทีเขาจะได้ไม่ต้องผูกกรรมกับศิษย์แล้ว ศิษย์ยังได้สร้างบุญกับคนที่ศิษย์เกลียด เมื่อเขาไม่ใฝ่ในความเกลียด ทำไมคนบางคนยังไม่ทันทำอะไรให้เจอหน้าก็ไม่ถูกชะตา รู้สึกเกลียด เขาพูดอะไรนิดหน่อยก็รำคาญเขา เคยเป็นไหม (เคย) แล้วทำไมเป็นอย่างนั้น แล้วเราจะทำอย่างไรให้คนที่เราเกลียดเขา หรือเราเกลียดเขามันจบกัน ต้องจบที่เราใช่ไหม (ใช่) ฉะนั้นการบำเพ็ญธรรมคือขณะนี้ที่เราโดนกระทบจะให้จบ หรือเริ่มไม่จบสิ้น ถามตัวศิษย์นะ จะให้จบ หรือเริ่มไม่จบสิ้น จะให้สิ้นทุกข์ สิ้นเวรกรรม หรือเกี่ยวกรรมกันไปไม่จบ คนที่ฝึกฝนบำเพ็ญแล้วนะศิษย์ เจ็บก็ไม่ทุกข์ อาจารย์อยากให้วิชาแบ่งแยกกายกับใจจริงๆ หมั่นพิจารณาเนื่องๆ กายเจ็บ ใจไม่เจ็บ กายมีหน้าที่ชดใช้กรรมตามชะตากรรมและสังขาร แต่ใจไม่มีหน้าที่ชดใช้กรรมตามสังขารนะศิษย์ ใช่ไหม กายมีวันเจ็บตายได้ จิตญาณไม่มีวันเจ็บตายไม่มีวันแก่
(พระอาจารย์เมตตาให้พระโอวาทซ้อนคำว่า “สำนึกได้ อะไรก็ดี” )
“สำนึกได้อะไรก็ดี สำนึกดีอะไรก็ได้
คิดเป็นเรื่องยากก็ง่าย คิดได้ก็ต้องคิดดี”
ฉะนั้นไม่ว่าศิษย์ทำอะไรลองถามจิตสำนึกตัวเอง ถามธรรมในใจตัวเอง ทำแบบนี้มีเมตตาธรรมไหม ทำแบบนี้ถูกต้องชอบธรรมไหม ถ้าคิดแล้วจิตสำนึกมันบอกว่าอย่าทำเลยมันไม่ดีก็หยุด หยุดแล้วจะดี แต่ถ้าไม่หยุดยังฝืนตามใจมันไม่ดีหรอกนะ แล้วอะไรที่จะทำให้เรามีสำนึกเสมอ นั่นก็คืออยู่ในกรอบแห่งศีลหรืออยู่ในกรอบแห่งความเป็นคน คนทุกคนชอบคนใจดี ชอบคนมีเมตตา ชอบคนชมไม่ชอบคนด่า ชอบคนใจเย็นไม่ชอบคนขี้โมโห ชอบเป็นมิตร แล้วสิ่งที่เราทำตรงข้ามกันหมดเลย ใช่ไหม ฉะนั้นอย่าดูเบาคุณค่าตัวเอง
กลับแล้วนะ ไม่ใช่บำเพ็ญธรรมแล้วเจ็บไม่ได้ ทุกข์ไม่ได้ โชคร้ายไม่ได้ แต่บำเพ็ญธรรมแล้ว เจ็บก็เป็นเรื่องของสังขาร โชคร้ายก็เป็นเรื่องของชะตากรรมที่เราจะได้สิ้นทุกข์ สิ้นเวรสิ้นกรรม ตายก็เป็นการได้พักผ่อนอย่างเต็มที่กลับคืนสู่สภาวะธรรม แล้วอะไรล่ะที่มันไม่ดี มันดีทุกอย่างแต่มันไม่ดีเพราะใจเรามันไม่เอา จริงไหม ศิษย์รู้ได้อย่างไรว่าการมีชีวิตอยู่ไม่สู้การคืนสู่สภาวะธรรม ศิษย์บอกได้หรือว่าการมีชีวิตอยู่นั่นคือสุขที่แท้จริง ทั้งที่จริงๆ แล้วศิษย์กำลังประมาทและมองเห็นทุกข์เป็นสุข มองเห็นสิ่งที่สวยแท้จริงมันไม่สวย เรากำลังประมาทอยู่หรือเปล่าศิษย์ ฉะนั้นมีสติมีสำนึกที่ดีและบำเพ็ญเยียวยาใจตนให้เข้มแข็ง กล้ายอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยหัวใจที่กลับคืนสู่ธรรม บำเพ็ญธรรมบำเพ็ญได้ทุกที่ ที่ไหนก็บำเพ็ญได้ ปฏิบัติธรรมกับคนก็ปฏิบัติได้ทุกที่ ที่ไหนเราก็ปฏิบัติได้ อย่าเลือกบำเพ็ญธรรมปฏิบัติธรรมแค่ที่วัด แต่กลับมาบ้านทำนิสัยไม่ดีเช่นนี้ไม่ถูกต้อง แต่เราต้องปฏิบัติธรรมให้ทุกๆ ที่ เป็นคนดีทุกๆ ที่ ใช่ไหม ฉะนั้นอาจารย์อำนวยพรก่อนจาก ขอให้ศิษย์ของอาจารย์ทุกคนเข้มแข็งและกลับคืนสู่ธรรมที่ตัวเองมานะ ได้ไหม (ได้) ทำอะไรด้วยจิตสำนึกที่ถูกต้องนะศิษย์ เชื่อมั่นในตัวเองว่าเราก็คือธรรม กลับคืนสู่ธรรมได้ แต่จะปฏิบัติหรือยัง ใช่หรือไม่ (ใช่) ฉะนั้นหมั่นควบคุมอารมณ์ตัวเองให้ได้นะ อย่าปล่อยให้อารมณ์และความยึดมั่นถือมั่นมาทำให้ชีวิตตัวเองพัง และอย่ามัวโลภหลงจนลืมสร้างคุณงามความดี
(นักเรียนและผู้ปฏิบัติงานธรรมในชั้นขอบคุณพระอาจารย์เมตตา)
อาจารย์ไม่ต้องการคำว่าขอบคุณ แต่อาจารย์ต้องการคนที่ปฏิบัติจริง ปฏิบัติธรรมเพื่อธรรม แล้วใครจะเปลี่ยนไปอย่างไรศิษย์ก็จะไม่หวั่นไหว เพราะเราปฏิบัติธรรมเพื่อกลับคืนสู่ธรรม ฉะนั้นคนที่ปฏิบัติธรรมจะไม่หลงทาง เพราะเขามองแต่ธรรม ธรรมสอนให้เรารู้ว่ามันไม่เที่ยง มันมีทุกข์ มันว่างเปล่า
ทำหน้าที่ตัวเองให้ดี เสียดายนะอยู่แค่สองวันขาดอีกวันหนึ่ง รู้แล้วเมื่อไรจะทำ ดีชั่วรู้หมดแต่อดใจไม่ไหว ไม่ได้นะศิษย์ เกิดตายไม่ใช่เรื่องน่ากลัวนะ แต่การยึดมั่นถือมั่นจนปล่อยไม่ได้นั่นแหละคือสิ่งที่น่ากลัวที่สุด จิตญาณเข้มแข็งกว่าสังขาร จิตญาณมีค่ายิ่งกว่าร่างกาย ขอเพียงให้เรามองให้เห็นธรรมในตนเอง เพราะธรรมนั้นประเสริฐยิ่งกว่าสังขารอันไม่เที่ยง จริงหรือไม่ (จริง) สังขารนี้ไม่แน่นอน รักษาจิตญาณให้ดีก็พอ ใช่หรือไม่ (ใช่) ตั้งใจบำเพ็ญนะ เคาะให้ตื่นแต่เคาะหลายทีก็ไม่ตื่นนะ ตื่นด้วยสติ ตื่นรู้ด้วยหัวใจที่เสียสละอุทิศ ตื่นรู้ด้วยหัวใจที่เมตตา เข้มแข็ง ฉะนั้นถ้ามุ่งมั่นบำเพ็ญก็ต้องมีหัวใจที่เข้มแข็ง เป็นความร่มเย็นให้กับตัวเอง อย่าปล่อยให้อารมณ์ชั่ววูบมันทำร้ายศิษย์ อย่าปล่อยให้ความหลงผิดแต่ชั่ววูบทำให้ศิษย์กับอาจารย์จากกันจนไม่มีวันเจอ
ฉะนั้นความหลงแค่นิดเดียวทำให้มนุษย์มืดมน แต่ความตื่นและความคิดถูกทำให้มนุษย์พ้นทุกข์ใช่หรือไม่ (ใช่) รู้จักคิดรู้จักทำนะ จิตญาณเข้มแข็งกว่าสังขาร สังขารไม่เที่ยงฉะนั้นอย่าบำรุงบำเรอจนลืมจิตญาณเดิมแท้นะ ดูแลตัวเองกันดีๆ นะ ร่างกายไม่เที่ยงและไม่ประเสริฐเท่ากับจิตญาณของตัวเราที่รู้จักคิด รู้จักทำในสิ่งที่ดีงาม ตั้งใจบำเพ็ญนะ มีโอกาสมาให้ครบ ร่างกายเข้มแข็ง แข็งแรง ไม่เท่ากับจิตใจที่เข้มแข็งและเข้าใจในชีวิตที่แท้จริง ใช่หรือไม่ ไม่ร้องไห้ ลาแล้วไม่ลาลับนะ ตั้งใจบำเพ็ญนะ รู้เรื่องหรือเปล่าก็ไม่รู้ ยื่นมือแปลว่าจับ ไม่จากแล้วจากเลย ร่วมบำเพ็ญอุทิศเสียสละตัวเองนะ ได้ไหม มีโอกาสเสียสละเวลาแห่งความสุขตัวเองเพื่อคนอื่นบ้างได้ไหม (ได้) รับปากอาจารย์แล้วนะ
ถ้าอาจารย์โอบกอดศิษย์ทุกคนได้ อาจารย์อยากโอบกอดและให้ขวัญกำลังใจ มีชีวิตอยู่ได้ด้วยตัวเอง ไม่จำเป็นต้องพึ่งความรักจากใคร จริงไหม ถ้าหัวใจเราเข้มแข็งพอ ถ้าหัวใจเราหนักแน่นพอ เราก็ไม่ทุกข์เพราะใคร แต่เรามีสุขได้ด้วยตัวเอง และเราก็สามารถให้คนอื่นมีสุขได้ อย่าเป็นหัวใจที่เว้าแหว่ง แต่จงเป็นหัวใจที่รู้จักพร้อมจะเติมให้คนอื่นเต็มเพื่อเรา ให้ถึงที่สุดแล้วหัวใจจะเต็มเอง แต่ถ้าหัวใจเอาแต่เว้าแหว่งและร้องขอ ไม่มีวันมีสุขหรอก จริงไหมศิษย์ คิดให้ดีนะที่อาจารย์พูด เพราะอาจารย์ทำมาแล้วอาจารย์จึงเข้าใจ ยิ่งให้ก็ยิ่งเต็ม แต่ยิ่งร้องขอมีแต่พร่องไม่จบสิ้น ให้เท่าที่ให้ได้ เพราะหัวใจของพุทธะ หรือหัวใจแห่งธรรม คือให้โดยไม่หวังผล ให้โดยไม่เรียกร้องยึดมั่นถือมั่นในตัวตน นี่คือหัวใจแห่งธรรม อาจารย์ก็อยากให้ศิษย์กลับคืนสู่ธรรม ธรรมที่เมื่อไปถึงแล้ว ไม่มีคำว่าทุกข์ ไม่มีคำว่าเจ็บ แต่มันคือความอิสระ แต่ตื่นรู้ที่แท้จริงนะศิษย์ ไปละนะ อย่าทุกข์กับเรื่องที่ไม่ควรจะทุกข์เลย ถามตัวเองทำดีหรือยัง หากทำเต็มที่แล้ว ดีแล้ว อะไรจะเกิดก็แค่ก้มหน้ายอมรับ และทำหัวใจให้เข้มแข็งต่อไป ใช่หรือไม่
พระโอวาทซ้อนพระโอวาท “สำนึกได้อะไรก็ดี”
คนตื่นตาแต่ว่าไม่ตื่นใจ เรื่องถูกผิดพูดไปไม่จบสิ้น
บำเพ็ญธรรมย้อนมองตนเป็นอาจิณ เมื่อผืนดินกลบหน้าเหลือแต่บาปกรรม
จิตสำนึกบังเกิดดั่งประกายไฟ อย่าปล่อยให้ดับไปไร้ค่าดั่งฝุ่น
จักต้องหมั่นคอยทวนให้เป็นคุณ โลกมีดุลย์ใจจิตญาณต้องสมบูรณ์
สำนึกได้อะไรก็ดี สำนึกดีอะไรก็ได้
คิดเป็นเรื่องยากก็ง่าย คิดได้จะต้องคิดดี